معصومه خاکی در گفت و گو با ایسنا اظهار کرد: اهمیت نسخ خطی باقیمانده از گذشتگان بر هیچکس پوشیده نیست و آنچه از منظر کتاب‌شناسی مهم است، نقش ارزنده این نسخ در تدوین تاریخ علم است.
وی با تاکید بر جمع‌آوری، حفظ و نگهداری این میراث ارزشمند در کشور، ادامه داد: غربی‌ها در قرون اخیر پیش‌تر از ما به اهمیت این آثار پی برده و تلاش کردند نفیس‌ترین آثار را به گنجینه‌های خود منتقل کنند و اگر میزان نسخه‌های به غارت‌رفته با نسخه‌های بازمانده مقایسه شود، آنچه در ایران باقی مانده است، ناچیز برآورد می‌شود.
وی با اشاره به اینکه استان مرکزی به لحاظ تعداد کتاب‌های خطی، چاپ سنگی و سربی یکی از استان‌های برتر کشور است، افزود: با توجه به اهمیت حفظ و نگهداری از میراث مکتوب، در سال ۱۳۸۷ تالار نگهداری از نسخ خطی با هدف گردآوری و حفظ منابع نفیس و ارزشمند و جلوگیری از آسیب به این منابع در طبقه فوقانی کتابخانه استاد دهگان تاسیس شد و منابع نفیس از تمام کتابخانه‌های عمومی اراک جمع‌آوری شده و در این محل قرار گرفت.
خاکی، این مجموعه را غنی‌ترین مجموعه کتب قدیمی در استان دانست و تصریح کرد: از مزایای جمع‌آوری منابع نفیس از کتابخانه‌ها در سطح استان می‌توان به حفظ و نگهداری منابع به لحاظ امنیتی و جلوگیری از سرقت، حفظ و نگهداری فیزیکی در شرایط مطلوب دما، رطوبت و آفت‌زدایی، فهرست‌نویسی یکدست و تهیه فهرست منابع خطی و نفیس استان، سهولت استفاده و دسترس‌پذیری برای محققان و پژوهشگران و فراهم شدن امکان اهدای مجموعه‌های شخصی اساتید و علما اشاره کرد.
وی گفت: وظایف بخش اسناد، نسخ خطی و نفایس چاپی شامل جمع‌آوری کتاب‌های نفیس از قبیل کتاب‌های خطی، چاپ سنگی، چاپ سربی و نشریات صحافی‌شده قدیمی در سطح استان، سازماندهی و آماده‌سازی کتاب‌ها، دیجیتالی کردن کتاب‌ها، مرمت، نگهداری و حفظ نسخه‌ها و فراهم کردن امکان دسترسی محققان، پژوهشگران و علاقمندان به نسخه‌ها بر اساس آیین‌نامه نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور است.
وی اظهار کرد: از فعالیت‌های انجام‌شده در بخش اسناد، نسخ خطی و نفایس چاپی کتابخانه‌های عمومی استان مرکزی می‌توان به جمع‌آوری کتاب‌های نفیس از کتابخانه‌های شهر اراک، ثبت دفتری منابع، دیجیتالی کردن ۵۳۴ نسخه خطی، فهرست نویسی یکدست و یکپارچه منابع، دیجیتال‌سازی مجموعه آرشیو روزنامه نامه عراق (اراک)، تهیه آیین نامه استفاده از تالار، تهیه رسید تحویل منابع اهدایی و تقدیرنامه واقفان و اختصاص ۲۰ قفسه جدید برای منابع اهدایی اشاره کرد.
خاکی ادامه داد: شناسایی و تفکیک منابع خطی، چاپ سنگی، چاپ سربی از میان کتاب‌های داخل انبار مرکزی استان و انتقال آنها به بخش مربوطه و شناسایی و تفکیک حدود دو هزار نسخه خطی، چاپ سنگی، چاپ سربی، نشریات قدیمی و آرشیو روزنامه که از طرف مرکز حوزه علمیه حاج محمدابراهیم، خانواده مرحوم یونانی پور و سایرین به بخش اسناد، نسخ خطی و نفایس چاپی استان مرکزی اهدا شده بود از دیگر فعالیت‌های انجام شده در این بخش است.
وی افزود: تهیه دوربین و پایه مخصوص عکس‌برداری از نسخ، ایجاد شرایط مطلوب و متعادل دمایی و ایجاد بخش‌های مجزا برای نسخ خطی، کتب چاپ سنگی، کتب چاپ سربی و آرشیو مجلات و روزنامه‌ها از دیگر اقداماتی است که در بخش نسخ خطی استان انجام شده است. به دلیل تعداد بالای منابع استان، با پیگیری‌های امور کتابخانه‌های استان مرکزی از نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، در استان مرکزی برخلاف سایر استان‌های کشور، بخش‌های مجزا در پایگاه سامان (سامانه یکپارچه مدیریت کتابخانه‌های عمومی) ایجاد شد.
رئیس اداره امور کتابخانه‌ها و کتابخوانی اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان مرکزی تصریح کرد: از فعالیت‌های در حال انجام در این بخش می‌توان به فهرست‌نویسی نسخ خطی تالار به شیوه علمی و اصولی و ارائه خدمات به مراجعه‌کنندگان این بخش بر اساس دستورالعمل نهاد اشاره کرد.
وی با اشاره به اینکه بخش اسناد، نسخ خطی و نفایس چاپی کتابخانه‌های عمومی استان مرکزی از نظر تعداد منابع و قدمت آنها رتبه سوم یا چهارم کشور در سطح کتابخانه‌های عمومی را به خود اختصاص داده است، اظهار کرد: در این بخش برخی نشریات پیش از انقلاب مانند روزنامه اطلاعات جمع‌آوری و صحافی شده و از مهم‌ترین نشریات این بخش، نشریه «نامه اراک» به عنوان یکی از قدیمی‌ترین نشریات استان است. کامل‌ترین آرشیو این روزنامه در کشور در این بخش قرار دارد که حتی به این شکل در کتابخانه ملی نیز وجود ندارد.
خاکی با اشاره به کامل بودن آرشیو نشریه نامه اراک در بخش نسخ خطی کتابخانه‌های عمومی استان مرکزی، ادامه داد: بیشترین مراجعین بخش اسناد، نسخ خطی و نفایس چاپی، مخاطبان این روزنامه هستند که ریز اتفاقات استان مرکزی در آن بیان شده است. به علت تعداد زیاد مخاطبان روزنامه نامه اراک، تمام این مجموعه به شکل دیجیتال درآمده است تا استفاده پژوهشگران از آن تسهیل شود.
وی افزود: از جمله کتاب‌های قدیمی خطی این مجموعه می‌توان به «الوافیه فی شرح الکافیه» از «سید رکن‌الدین حسن بن محمد استرآبادی» و «عثمان بن عمر بن حاجب» منتشر شده سال ۷۱۸ قمری با قدمت حدود ۷۱۶ سال، «المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر» اثر «احمد بن محمد بن علی المقری القیومی» منتشر شده در سال ۷۳۴ قمری با قدمت تقریبا ۷۰۰ سال و «المنهج الحق و کشف الصدق» از «علامه حلی» منتشر شده در سال ۱۰۱۰ قمری با قدمت حدود ۴۲۴ سال اشاره کرد.
وی تصریح کرد: «مفتاح النبوه» از «محمدرضا بن محمد امین کوثر همدانی»، نشر سال ۱۲۴۰ قمری با چاپ سنگی و قدمت حدودا ۱۹۵ سال و «عوائد الایام فی بیان قوائد الاحکام» از «احمد بن محمد مهدی نراقی» نشر شده در سال ۱۲۴۵ قمری با چاپ سنگی قدمت حدود ۱۹۰ سال و کتاب چاپ سربی «سوال و جواب» از «محمد باقر بن محمد نقی شفتی بیدآبادی» که در سال ۱۲۴۷ قمری چاپ شده و متعلق به حدود ۱۸۸ سال قبل، از قدیمی‌ترین کتاب‌های چاپ سنگی و سربی این مجموعه هستند.
رئیس اداره امور کتابخانه‌ها و کتابخوانی اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان مرکزی گفت: تمام نسخه‌های خطی این مجموعه فهرست‌نویسی شده و در پایگاه سامان موجود است و پژوهشگران می‌توانند از موجود بودن نسخ مد نظر خود در این مجموعه مطلع شوند. سپس با ارائه درخواست به امور کتابخانه‌های استان، دسترسی آنها به نسخه و صفحه مورد نظر از کتاب فراهم خواهد شد. ماهانه مراجعین مختلفی از سطح کشور برای این منابع وجود دارد. بر اساس آیین‌نامه نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، هزینه بسیار مختصری برای ارائه این خدمات از متقاضیان دریافت می شود. البته تمامی کتب اهدایی را نمی توان در لیست کتب بخش نسخ خطی و نفایس چاپی ثبت کرد به همین دلیل آمار اهدا با آمار کتب موجود در این مجموع متفاوت است.
وی با اشاره به اهدای منابع متعدد توسط اساتید بزرگ اراکی و خانواده‌های آنها به این بخش، اظهار کرد: خانواده زنده‌یاد استاد ابراهیم دهگان دو هزار و ۵۰۰ جلد کتاب چاپ سنگی و سربی و ۲۵۵ نسخه خطی، خانواده زنده‌یاد استاد محمود عدلی اراکی ۷۳ نسخه خطی، خانواده زنده یاد استاد حسین واعظ‌زاده دو هزار و ۵۰۰ جلد کتاب چاپ سنگی و سربی و ۱۰ نسخه خطی و حوزه علمیه حاج محمدابراهیم اراک دو هزار جلد کتاب چاپ سنگی و سربی به این مجموعه اهدا کرده‌اند.
وی با اشاره به دریافت تعدادی منابع مربوط به اوایل سال ۱۳۰۰ از دادگستری شهر اراک در سال گذشته، ادامه داد: خانواده زنده‌یاد استاد شریعت‌مدار ساوجی با اهدای کتاب‌های خطی ساوه، خانواده زنده‌یاد استاد سیدمصطفی واعظ تهرانی با اهدای کتاب‌های خطی ساوه، خانواده زنده‌یاد یونانی‌پور، خانواده رضایی با اهدای چهار جلد کتاب چاپ سنگی و یک نسخه خطی و خانواده مرتضوی انتساب با اهدای ۱۲ جلد کتاب چاپ سنگی و چهار جلد کتاب چاپ سربی از دیگر واقفان به این مجموعه هستند.
خاکی افزود: شرایط نگهداری منابع تا حد امکان با توجه به شرایط موجود از نظر نور، دما و رطوبت فراهم شده و شرایط استاندارد نگهداری این منابع در بخش ویژه‌ای که در کتابخانه مرکزی در حال ساخت اراک در نظر گرفته شده، فراهم می‌شود. در حال حاضر شرایط نگهداری منابع تقریبا نزدیک به استاندارد است.
انتهای پیام
نظرات