همه ساله با آغاز محرم هر یک از  اقوام مختلف ایرانی با آداب و رسوم خاص خود تلاش می کنند تا عشق و ارادت خود را به ارباب بی‌کفن ابراز کنند.

آیین‌های محرم به گواه تاریخ از گذشته های دور تاکنون میان مسلمانان به ویژه شیعیان با شکوه و جلوه خاصی برگزار شده است و  از آنجا که طبق تاریخ سیستانی ها از نخستین خونخواهان امام حسین(ع) و یاران با وفای آن حضرت بودند، برای این ماه ارزش خاصی قائل بوده و حرمت و آداب و رسوم خاصی در مورد آن دارند.

 از مجموع این آداب برخی آیین ها همچون سینه زنی نشسته سیستانی های مقیم گلستان و خواندن نوحه های غمگنانه جلوه ای خاص از این سوگواری ها را نشان می دهد.

یک محقق فرهنگ عامه گلستان در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا گفت: اگر چه اصل و اساس برپایی آیین های محرم، عزاداری برای سرور و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین(ع)، اهل بیت و یاران با وفای امام و زنده نگه داشتن ارزش های والای قیام عاشور ا است اما با توجه به تغییر شرایط جامعه در طول قرن ها و سال ها تغییرات و تفاوت هایی در نحوه انجام مراسم ویژه ماه محرم در برخی نقاط ایجاد شده است.

محمد آذری اضافه کرد: ۲۵ محرم به عنوان یادآوری نخستین خونخواهی امام حسین علیه السلام توسط سیستانی ها در تقویم رسمی کشور ثبت شده است.

وی با تاکید بر اینکه اصل و اساس برپایی آیین های محرم، عزاداری برای سرور و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین(ع)، اهل بیت و یاران با وفای امام و زنده نگه داشتن ارزش های والای قیام عاشورا است، اظهار کرد: با توجه به تغییر شرایط جامعه در طول قرن‌ها و سال‌ها تغییرات و تفاوت هایی در نحوه انجام مراسم ویژه ماه محرم در برخی نقاط ایجاد شده است.

معتمد و تاریخ نگار قوم سیستانی با خبرنگار با اشاره به آداب و رسوم، سنت های بومی و محلی ویژه ماه محرم در بین سیستانی‌های گلستان گفت: تلاوت قرآن و زیارتنامه، «چه وه شی»، شبیه خوانی یا تعزیه، مشعل و تابوت گردانی، سینه زنی نشسته، جوش پاوه کا، پخت غلور(حلیم سیستانی) ، سلام دسته های عزاداری، امتناع از روشن کردن تنور وآتش و پخت وپز در منزل در تاسوعا وعاشورا، نام گذاری خاص و اجرای تعزیه یا شووی گردانی خاص در هر شب؛سیاه پوشان مسجد و تکیه و حسینیه و رخت عزا از قبل، مجالس وعظ و روضه در منازل و تاکید بر نوحه بحر طویل و نوحه گویشی از جمله رسومات قوم سیستان در ماه محرم است.

برگزاری آئین «چه وه شی خوان»

آذری سیاه پوش کردن حسینیه ها و مساجد را که با حضور مداحان و بزرگان سیستانی انجام می‌شود را از دیگر  رسومات شروع ماه محرم در این قوم برشمرد و افزود: هم چنین چند تن از بزرگان و پیرغلامان خوش صدا در گذشته روی پشت بام منازل و مساجد رفته با خواندن اشعاری حزن انگیز و مراثی مردم را از آمدن ماه محرم آگاه می‌کردند که  این عزیزان به نام «چه وه شی خوان» معروف هستند.

وی از برپایی محفل و مجلس دعا و قرائت قرآن بعد از نماز مغرب و عشاء، امتناع از پخت غذا و افروختن آتش و روشن کردن تنور در هشتم تا دهم محرم؛ پشت بام رفتن ریش سفیدان و برگزاری مجالس روضه و عزاداری در این ایام خبرداد و گفت: انجام تمامی این امور توسط ملاها، جوانان و بزرگان قوم نشان از عشق و ارادت ویژه  قوم سیستان به سرور و سالار شهیدان(ع) است.

پژوهشگر و تاریخ نگار اقوام ایرانی شبیه خوانی یا تعزیه را از اصلی ترین برنامه های سیستانی ها از گذشته تاکنون عنوان کرد و ادامه داد: این عمل به «شووی گردونی» معروف است که در بیشتر شهرها روستاهای سیستانی نشین از جمله هاشم آباد، انبارالوم، شهرک بهشتی، زابل آباد، امیرآباد سرخ محله و....همه ساله باشکوه تمام برگزار می‌شود.

اجرای تعذیه به صورت روز شمار در دهه محرم

آذری با اشاره به مطالعات صورت گرفته توسط کارشناسان بنیاد نیمروز در رابطه با رسومات و جزئیات برگزاری مراسم های عذاداری در ماه محرم بیان کرد: تعزیه طبق رسوم سیستانی‌ها در این ماه به صورت روز شمار اجرا می شود به صورتی که هر روز در این ایام به  یکی از یاران امام حسین (ع) مثلا حضرت علی اکبر(ع) یا طفلان‌ مسلم (ع) یا حضرت ابوالفضل (ع) اختصاص داده می شود.

وی در رابطه با نقش زنان سیستانی در عزاداری محرم خبر داد و گفت: زنان علاوه بر شرکت در مجالس عمومی حسینیه‌ها، مجالس ویژه ای در منازل خود برگزار و مبلغه‌هایی که به روضه خوان معروف هستند، برای شرکت کنندگان سخنرانی و مرثیه سرایی می‌کنند.

معتمد و تاریخ‌نگار قوم سیستانی با بیان ضرب المثل «در ای روز گرگه وه گله نمزنه» به این معنی که در این روز گرگ هم به گله نمی زند، تصریح کرد: این ضرب المثل در جواب افرادی گفته می‌شود که در روز تاسوعا و عاشورا درخواست انجام کارهای غیر ضروری دارند و این جواب نشان از بزرگ بودن مصیبت خاندان ائمه (ع) در این ایام دارد.

جایگاه ویژه سالخوردگان در مراسم عزاداری

آذری با اشاره به اهمیت جایگاه بزرگان و سالخوردگان در بین سیستانی‌ها و نقش آنان در تشکیل هیات ها و دسته های عزاداری و سینه زنی اضافه کرد: در دسته های عزاداری علاوه بر نصب نشان های عمومی عزا و ماتم و علامت های سیاه و سبز و پارچه نوشته ها، در صف نخست بزرگان محل، سالخوردگان و معتمدین و سپس مردان و پسران و کودکان سینه زن و پس از آن زنجیرزنان حرکت می‌کنند.

وی نام گذاری دهه اول محرم با نام شهدای عاشورا را از دیگر رسومات قوم سیستان برشمرد و افزود: علاوه بر تعزیه یا شبیه خوانی که در هر روز به نام یکی از یاران سالار شهیدان و شهدای مظلوم کربلا اجرا می شود از گذشته های دور هر یک از روزهای دهه نخست ماه محرم را به نام و یاد یکی از اهل بیت و یاران امام حسین (ع) گرامی داشته و عزداری می‌کردند.

پژوهشگر و تاریخ نگار اقوام ایرانی با بیان اینکه  در بین سیستانی ها مرسوم است که از شب چهارم محرم به بعد از حسینیه ها، دسته های عزا به صورت سینه زنی و زنجیرزنی برای عرض تسلیت به مساجد و تکایای دیگر می روند، اذعان کرد: در این بین خیلی مهم و حزن انگیز زمان رسیدن دو دسته زنجیرزنی به هم است که مداحان و پیرغلامان با خواندن اشعاری به صورت «بحث و بیت» (نوحه و پاسخ نوحه) اجرا می شود.

آئین سینه زنی شستکا

آذری سینه زنی شنستکا (نشسته) را یکی دیگر از رسومات قوم سیستان در این ایام برشمرد و عنوان کرد: عزاداران به صورت نشسته و چهار ضرب سینه زنی می کنند و نوحه خوان مجلس اشعار ومراثی معروف به بحرطویل که حاوی مضامین حماسی و زیبا در بزرگی، شجاعت و حق بودن فرزند پیامبر(ص)و یاران آن حضرت می باشد را خوانده و سینه زنان جواب می‌دهند.

وی از مراسم ویژه شام غریبان خبرداد و گفت: در این شب مردم به مساجد و حسینیه ها رفته و پس از خاموش کردن چراغ ها در نور شمع به سوگواری می پردازند و با تشکیل دسته های چندنفره جوانان با خواندن اشعار و مراثی سوزناک لحظات حزن انگیزی را فراهم می‌آورند.

معتمد و تاریخ نگار قوم سیستانی با بیان اینکه هر ساله مراسم شب سوم شهادت امام حسین (ع) در بین سیستانی‌ها به ویژه در حسینیه سیستانی‌ها؛ مسجد امام رضا علیه‌السلام ؛ مسجد امام حسن مجتبی ع سیدآباد گنبد با مشارکت بنیاد نیمروز سیستانی‌ها و خیرین عزیز و با همان پوشش سنتی و..با شکوه خاصی برگزار می‌شود.

آذری تصریح کرد: قوم سیستان برای این ماه ارزش خاصی قائل بوده و آداب و رسوم بین سیستانی‌های گلستان هنوز در بیشتر نقاط این استان پا برجا بوده و بررسی ها نشان می‌دهد که آنان در هر شرایطی برای حفظ آرمان‌ها و توسعه تفکر اهل بیت عصمت و طهارت(ع) تلاش کرده‌اند.

انتهای پیام