برپایی مجالسی برای امام حسین(ع)، به‌جز مساجد و حسینیه‌ها در خانه‌های مسکونی نیز برپا می‌شود. برخی از این بناها در فهرست آثار ملی ثبت شده‌اند. خانه‌های آیت الله‌های فقید رودباری، حجتی شفتی، انشائی و موسوی در شهر رشت، آیت‌الله ضیابری در ضیابر شهرستان صومعه سرا، خانه خاندان عارفی در روستای سیگارود شهرستان لنگرود و خانه تحویلداری و نیکوکار در شهر شلمان شهرستان لنگرود برخی از این بناهای تاریخی هستند که کاربری توامان مسکونی و حسینیه دارند.

​«خانه آیت‌الله رودباری»، از جمله خانه‌های تاریخی شهر رشت است که از قدیم مجلس ذکر امام حسین(ع) در آن برپا بود. این بنای تاریخی با معماری بومی، در مجاورت بازار شهر و در بخش غربی مسجد صفی ساخته ‌شده و در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

تاریخ احداث بنا، بر اساس کتیبه‌های نصب شده بر نمای جنوبی آن، سال ۱۲۲۱ قمری است. مساحت این خانه حدود ۸۹۰ مترمربع بوده و با ساختار مستطیلی شکل کشیده، در راستای شمالی و جنوبی قرار گرفته‌ است.

ساختار فضایی خانه، بصورت L شکل است. بخش شمالی خانه که هسته تاریخی آن به‌ شمار می‌رود، کشیدگی غربی- شرقی داشته و ترکیبی از چلیپای میانی و گوشواره‌های جانبی است. بخش غربی که در دوره معاصر به بنا افزوده شده، امتداد شمالی - جنوبی داشته و شامل سه اتاق تو در تو است.

معماری این بنا در طول زمان دچار تغییرات شده، براساس گفته یکی از اهالی خانه، این عمارت در گذشته پنجره‌های ارسی داشته و بعدها ارسی‌ها را حذف کرده‌اند. پلان بنا در حال حاضر به شکل L است ولی به گفته اهالی، این خانه دو بخش دارد، بخش قدیمی و بخشی که جدیدتر به پلان نخست اضافه شده است.

«آیت‌الله سیدمحمود موسوی ضیابری»، فرزند آقا سیدمهدی موسوی ضیابری از علمای معاصر رشت است که در سال ۱۳۰۷ قمری در قریه ضیابر متولد می‌شود. او در سال ۱۳۲۸ خورشیدی و پس از فوت آیت‌الله حاج سیدمهدی رودباری، برای اداره امور حوزه علمیه رشت و تربیت طلاب و محصلان به مسجد کاسه فروشان و مدرسه مهدویه منتقل می‌شود. سادات روستای ضیابر، عمدتا خود را به امامزادگان «آقاسید محمدجان و مولاجان» منتسب می‌دانند که گفته شده پدر و پسر بودند. تعزیه دهه محرم ضیابر هم در گیلان شهرت زیادی دارد و خاندان آیت‌الله موسوی ضیابری می‌گویند ایشان در زمان تحصیل در نجف اشرف، تعزیه‌خوانی را با خود به روستای زادگاهش یعنی ضیابر آورده است.

در محله ساغریسازان رشت خانه‌ای به‌نام «خاندان موسوی ضیابری» قرار دارد که ۱۶بهمن ماه ۱۴۰۱، توسط مدیریت شهری، کاشی بر سردرب آن باعنوان «خانه حسینی» نصب شد. این اقدام در راستای تجلیل و معرفی خانه‌ای صورت گرفت که بیش از ۷۰ سال است در آن مجالس روضه خوانی برپا می‌شود؛ اگرچه حجت‌الاسلام سید حسن موسوی، صاحبخانه قدمت خانه را بیش از ۳۰۰ سال عنوان می‌دارد، ولی نوع معماری خانه نشان می‌دهد احتمالا اواخر دوره قاجار ساخته شده؛ ضمن اینکه، خانه جد ایشان در روستای ضیابر، ۲۰۰ سال قدمت دارد.

مصالح این خانه نیز همچون دیگر خانه‌های شهری رشت قدیم، از چوب و خشت است، از لمبه‌های چوبی سقف گرفته تا درب و پنجره‌های چوبی، همگی به رنگ سفید است. در این خانه منبر چوبی وجود دارد که گفته می‌شود خود منبر ۱۰۰سال قدمت دارد.

خانه آیت‌الله ضیابری در شهرستان صومعه سرا، نزدیک به بازار شهر ضیابر قرار دارد. این بنای به‌جامانده از دوره قاجار نیز از قدیم حسینه بوده و در ۲۲ مردادماه سال ۱۳۸۴ به شماره ۱۳۲۲۶ در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

حسینیه خاندان تحویلداری در «بیجار پشت محله» از محلات قدیمی شهر شلمان، قرار دارد و با قدمت بیش از ۳۰۰ سال، زیباترین حسینیه گیلان به لحاظ تزئینات داخلی و پنجره‌های ارسی است. به گفته وراث، از نخستین روز ساخت این بنا تاکنون، در ۱۳ روز نخست ماه محرم پذیرای عزاداران حسینی است و پنج نسل از خاندان «حاج طاهر» درب این بنای تاریخی را به روی عزادارن حسینی باز می‌کنند. این خانه تاریخی در دوم آبان ماه ۱۳۸۲ و به شماره ۱۰۵۴ در فهرست بناهای میراثی کشور ثبت شده است.

تقی بهارمست، یکی از بازماندگان این خاندان می‌گوید: این عمارت ۳۳۰ سال قدمت دارد. جد بزرگ ما «حاج طاهر نامی» بود که دو پسر به نام‌های «علی اصغر» و «محمد طاهر» داشت. بعدها علی اصغر نام فامیل «تحویلداری» و محمد طاهر، فامیلی «طاهرپور» برای خود برمی‌گزینند.

محمد طاهر تاجر ابریشم بود و با روسیه تجارت می‌کرد. مکان فعلی که این خانه برپا شده، متعلق به دو برادر یاد شده است. آنگونه که برای ما روایت کرده‌اند، مسگری طی سه شب خواب می‌بیند که آقایی با عبای سفید به او می‌گوید برو به حاج طاهر بگو من این زمین را گچ ریخته‌ام و در این مکان به نیت ما خانه‌ای بسازد. حاج طاهر تند مزاج بود و مسگر می‌ترسید خواب خود را برایش تعریف کند. بالاخره بار سوم به در خانه حاج طاهر رفته و برای همسر وی خوابش را تعریف می‌کند و حاج طاهر که ارادتمند به اهل بیت بود، این عمارت را به نیت حسینیه برپا می‌کند. به این نیت که ۱۳ روز اول محرم این عمارت محل تجمع و پذیرایی از هیات‌های عزاداری باشد و اکنون نیز به همت بازماندگان، درب این خانه برروی عزاداران حسینی باز است.

عمارت تحویلداری، معماری بومی گیلان را دارد. ایوان جنوبی عمارت، ستون‌های بلند چوبی تزیین شده دارد که از روسیه آورده شده و تاکنون سالم بوده و تعویض نشده است. سقف بنا، چهار متر ارتفاع دارد. بنا در دو طبقه و در دو سوی شرقی و غربی ساخته شده و تالاری با ستون‌های کشیده دارد. از دیگر ویژگی‌های این بنا، تغییر ارتفاع کف در قسمت‌های مختلف است. تزئینات سرستون‌ها و شیر سرهای پیشانی، پنجره‌های مشبک و نرده‌های چوبین خوش تراش، مجموعه تزئینات بنا را تشکیل می‌دهد. استفاده از گل میخ در اتصالات چوبی هم بسیار بارز است.

مهمترین تزئینات این بنا، وجود درهای ارسی و تالاری با پنجره‌های ارسی و شیشه‌های رنگی است که به صورت تاشو در وسط تالار قرار دارد. این تالار اختلاف ارتفاعی نسبت به دیگر قسمت‌های بنا دارد. از دیگر تزئینات این تالار، وجود شومینه‌هایی با گچبری‌های خاص طاقچه‌ها و کتیبه‌هایی با تزیینات گل و بوته است. یک منبر قدیمی ولی ساده در گوشه تالار قرار دارد که نشان می‌دهد این بخش از بنا محل روضه خوانی بوده، عمارت تحویلداری اکنون در دست چهار ورثه به نام‌های طاهرپور، بهارمست، تحویلداری و کوچکی تقسیم شده است.

عمارت خاندان صدرالدین عارفی، در روستای سیگارود از توابع شهرستان لنگرود، دیگر بنای ارزشمندی است که در دهه محرم پذیرای عزارداران حسینی است. این بنا که معروف به عمارت سیگارودی است، از دوره قاجار به‌جا مانده و از زمان ساخت علاوه‌بر سکونت خانواده، در دهه اول محرم پذیرای عزاداران حسینی است. این عمارت در مهرماه ۱۳۸۶ و به شماره ۲۰۲۶۸ در فهرست بناهای میراثی کشور ثبت شده است.

«عمارت سیگارودی»، بنایی است دو طبقه، مربع شکل و کاملا قرینه که دورتا دور آن در هر دو طبقه تالار چوبی دارد. سقف عمارت سفال پوش و از سه جهت پنجره‌های مشبک ارسی با شیشه‌های رنگی دارد. نرده‌های تالار ساده و در طبقه نخست به شکل ضربدری است. از قدیم تالارهای طبقه دوم، حکم حسینیه را داشته و مردم سیگارود و روستاهای اطراف برای عزاداری به این حسینیه می‌آیند، نقوش و گچبری‌های تالار اصلی، نشانگر قدمت بالای بناست.

به گفته «صدرالدین عارفی»، یکی از وراثی است که در مجاورت این بنا منزل دارد، درب عمارت تنها در دهه اول محرم باز است؛ خانواده صدرالدین به احترام عارف پیشه بودن پدربزرگش، نام فامیل عارفی را برگزیده‌اند.

او می‌گوید: عمارت در اوایل دوره قاجار ساخته شده و بیش از۲۰۰ سال قدمت دارد، پدر من «حسن» و پدربزرگم «شمس» و پدر و پدرانش در این خانه زندگی کرده‌اند. من و عموزاده‌هایم در بچگی در این خانه بزرگ شده‌ایم. آنگونه که از پدربزرگم شنیده بودم، عمده مصالح عمارت، خشت و آهک و ساروج و آجر است. اجداد ما در همین حوالی کوره زده و خشت ساختند. آهک را از شوروی در بندر چمخاله لنگرود وارد کرده و با اسب و قاطر به سیگارود می‌آورند. ستون‌های عمارت از چوب درخت آزاد است که بدون میخ بهم چفت شده. داخل عمارت شومینه‌هایی دارد که در قدیم با هیزم گرم می‌شد ‌و کل عمارت را گرم می‌کرد.

انتهای پیام