اساساً سالی بر مازندران تمام نمی‌شود مگر اینکه در آن سال چندین بار سیل بخش‌های قابل توجهی از این سرزمین را تخریب کرده باشد و بر این مبنا مازندران را می‌توان خاستگاه سیل کشور نام نهاد.

هنوز سیل ۲۴ خرداد ۱۴۰۳ جاده چالوس در غرب مازندران در اخبار کشور محو و فراموش نشده بود که سیل دیگری در ۵ تیرماه و این بار در مرکز استان و شهرستان سوادکوه موجب خسارت مالی فراوان شد و تا اینجا به نظر می‌رسد قربانی هم گرفته باشد. بارشی در تابستان که طی چندساعت بخش‌هایی از این دیار را درنوردید و با تخریب واحدهای مسکونی، تأسیسات و ابنیه فنی، اراضی کشاورزی و جاده‌ها و راه‌های روستایی و شهری، زیانی هنگفت برجای گذاشت.

اما بررسی اخبار، گزارش‌ها و آمارهای وقوع سیل در مازندران حاکی از این است که استان به ویژه در سنوات اخیر هر ساله میزبان چند سیل مهیب با ضریب تخریب بالا بوده که دقیقا از یک تا ۳ روز قبل هواشناسی در آن باره با صدور هشدارهای متعدد، اطلاع رسانی کرده است.

نکته جالب دیگر در این بررسی‌ها به مدیریت بحران و نقش این اداره کل در مازندران دارد؛ نقشی که تنها به ارائه آمار و گزارش‌ها به وقایع پس از بحران اختصاص یافته و گویا تا پیش از وقوع یک حادثه این دایره دولتی عملا فاقد کارایی و از حیز انتفاع خارج است.

یک کارشناس مدیریت بحران در گفت‌وگویی که پیشتر در ایسنا منتشر شده از ناآگاهی و نداشتن دانش مدیران در این جایگاه خاص انتقاد کرده و گفته بود: مدیریت بحران بر ۴ اصل پیش بینی، پیشگیری، مقابله و بازسازی استوار است که دو اصل پیش‌بینی و پیشگیری مربوط به پیش از وقوع حادثه بوده و اصول مقابله و بازسازی شامل اقداماتی است که پس از وقوع رخداد باید انجام شود.

رستم زرودی، گفته بود: مدیران مرتبط با این حادثه همانند ادارات راه، بنیاد مسکن، امور آب، منابع طبیعی، شهرداری و دهیاری‌ها در حوزه پیش‌بینی ضمن انجام برخی کارهای روتین که بر عهده آنان است، باید برای جبران برخی اشتباهات گذشته اقدامات کارشناسی سریع‌تری انجام می‌دادند.

زرودی با اشاره به اینکه اگر مدیران به وظایف ذاتی و بدیهی خود عمل می‌کردند این میزان از خسارت به استان وارد نمی‌شد، اظهار کرد: متاسفانه ضعف عملکرد مدیران در انجام وظایف محوله معمول و جاری، موجب بروز چنین خسارت هنگفتی می‌شود.

وی معتقد است: با وجود پیشرفت‌هایی که در جهان برای مقابله با حوادث طبیعی رخ داده است اما در ایران و به ویژه مازندران هنوز قدرت مقابله با بلایای طبیعی به ویژه در حوزه پیشگیری به صورت مطلوب وجود ندارد. همچنین متاسفانه اداره کل مدیریت بحران مازندران هیچ مطالعه کارشناسانه‌ای در خصوص نقاط حادثه خیز مازندران نداشته و بودجه ای نیز برای آن در نظر نگرفته است.

فارغ از اهمال و تسامح دستگاه‌های اجرایی اما باید اذعان کرد که بدون شک در تمامی اتفاقات و حوادث منجر به خسارت رد پای انسان دیده می‌شود.

محققان معتقدند تجاوز به حریم رودها، ساخت و سازهای غیر اصولی، از بین رفتن مراتع و جنگل‌ها، تبدیل بستر جریانی رود به اراضی و راه‌ها، اعطای مجوزهای غیر قانونی، عدم لایروبی و چندین و چند دلیل دیگر بخشی از عواملی هستند که منجر به خسارات شدید این بلای طبیعی شدند و جالب اینجاست که اگر به هر یک از عوامل بالا دقت کنیم نقش انسان در تمامی رخدادها غیرقابل انکار است.

این حادثه را می‌توان از زاویه‌ای دیگر نیز بررسی کرد و آن رجوع به قوانین بوده که بیانگر حقایقی جالب است؛ در آیین‌نامه مربوط به بستر و حریم رودخانه‌ها، انهار، مسیل‌ها و مرداب‌ها مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی تعریف دو واژه حریم و بستر شاید بتواند فصل‌الخطاب تمام شبهات موجود در این باره باشد.

در این آیین‌نامه و در تعریف بستر به طور خلاصه آمده است که بستر آن قسمت از رودخانه، نهر یا مسیل است که در هر محل با توجه به آمار هیدرولوژیک و داغاب و حداکثر طغیان با دوره برگشت ۲۵‌ساله به وسیله وزارت نیرو یا شرکت‌های آب منطقه‌ای تعیین می‌شود.

در همین آیین‌نامه همچنین گفته شده که حریم آن قسمت از اراضی اطراف رودخانه، مسیل، نهر طبیعی یا سنتی، مرداب و برکه طبیعی است که بلافاصله پس از بستر قرار دارد و به‌عنوان حق ارتفاق برای کمال انتفاع و حفاظت آنها لازم است و طبق مقررات این آیین‌نامه توسط وزارت نیرو یا شرکتهای آب منطقه‌ای تعیین می‌شود.‌ حریم انهار طبیعی یا رودخانه‌ها اعم از اینکه آب دایم یا فصلی داشته باشند، از یک تا ۲۰ متر خواهد بود که حسب مورد با توجه به وضع رودخانه یا ‌نهر طبیعی یا مسیل از هر طرف بستر بوسیله وزارت نیرو تعیین می‌شود.

در ماده  دو این آیین‌نامه نیز شرکت‌های آب منطقه‌ای مناطق مختلف، مکلف به تعیین حد بستر و حریم رودخانه‌ها، انهار، مسیل‌ها، مرداب‌ها و برکه‌های طبیعی موجود در منطقه تحت مدیریت خویش با اعزام کارشناس یا کارشناسان ذی‌صلاح طبق مقررات آیین‌نامه هستند.

در سیل سوادکوه نیز به نظر می‌رسد عمده دلایل تخریب فزاینده سیل، ذیل موضوعاتی کلان چون آبخوانداری و آبخیزداری و نیز مسئله تجاوز به حریم رودها تعریف شده باشد؛ چالش‌هایی که سال‌هاست کارشناسان و دغدغه‌مندان محیط زیست نسبت به آن هشدار می‌دهند.

قطعا این آخرین سیل در مازندران با حجم خسارات بالا نخواهد بود اما مهم آن است که مردم و مسئولان از چنین اتفاقاتی درس گرفته و بر تکرار مکرر خطاها اصرار نورزند.

انتهای پیام