به گزارش ایسنا، سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری در سال ۱۴۰۰ در شرایطی برگزار شد که دومین دوره ریاست جمهوری حسن روحانی رو به پایان بود و طبق قانون اساسی او دیگر امکان داوطلبی برای نامزدی این انتخابات را نداشت؛ بر همین اساس جنب و جوش جریانات مختلف سیاسی کشور رنگ و بوی دیگری به خود گرفته بود و تا پیش از فرارسیدن مهلت نام نویسی از داوطلبان نامزدی این انتخابات، جسته و گریخته شخصیت‌های بسیاری آمادگی خود را برای نامزدی در این انتخابات اعلام کرده بودند؛ جریان اصول‌گرایی برای بازگشت به قدرت بعد از ۸ سال و جبران شکست در دو دوره قبل، رفتار محتاطانه‌تری از خود نشان می‌داد و در مقابل نیز اصلاح طلبان و اعتدال‌گرایان به دنبال استمرار حضور در قدرت بودند.

ثبت نام از داوطلبان انتخابات ریاست جمهوری سیزدهم از سه‌شنبه ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۰ در وزارت کشور آغاز و طی ۵ روز، ۵۹۲ داوطلب برای حضور در این انتخابات به عنوان نامزد ثبت‌نام کردند که از این تعداد قریب به ۳۰ نفر از شخصیت‌های سرشناس بودند؛ سیدابراهیم رئیسی، محمود احمدی نژاد، علی لاریجانی، اسحاق جهانگیری، محمد شریعتمداری، سعید جلیلی، عبدالناصر همتی، محسن رضایی، علی مطهری، محسن مهرعلیزاده، محسن هاشمی رفسنجانی، رستم قاسمی، مسعود پزشکیان، عباس آخوندی، سعید محمد، حسین دهقان، امیرحسین قاضی زاده هاشمی، مصطفی تاج زاده، محمدحسن نامی، صادق خلیلیان، محمد عباسی، محمدرضا صباغیان، محمود صادقی، رامین مهمانپرست، علیرضا افشار، فریدون عباسی، مصطفی کواکبیان، علیرضا زاکانی، مسعود زریبافان و شمس‌الدین حسینی ۳۰ داوطلب شاخص نامزدی این انتخابات بودند. از نکات قابل توجه این دوره از انتخابات حضور نظامیان برای ثبت نام در این انتخابات بود؛ ۷ نظامی برای این انتخابات اعلام کاندیداتوری کردند.

تا پیش از اعلام نتایج بررسی صلاحیت داوطلبان نامزدی انتخابات، رایزنی‌های سیاسیون وارد فضای داغ‌تری شد و گفت‌وگوهای بسیاری برای کناره گیری به نفع دیگری میان افراد و جریانات سیاسی شکل گرفت؛ حسین دهقان، رستم قاسمی، علیرضا افشار و محمد عباسی از چهره‌هایی بودند که تا پیش از اعلام نتایج بررسی صلاحیت‌ها به نفع رئیسی انصراف دادند؛ در نهایت چهارم خرداد ماه وزارت کشور، اسامی نامزدهای انتخابات سیزدهمین دوره ریاست جمهوری اسلامی را که صلاحیت آنان مورد تایید شورای نگهبان قرار گرفته بود اعلام کرد و بر این اساس سعید جلیلی، سیدابراهیم رئیسی، محسن رضایی، علیرضا زاکانی، امیرحسین قاضی زاده هاشمی، محسن مهرعلیزاده و عبدالناصر همتی به عنوان نامزد این انتخابات فعالیت‌های تبلیغاتی خود را آغاز کردند.

از سوی دیگر اما عدم احراز صلاحیت علی لاریجانی با دارا بودن سوابق بسیاری که ریاست ۳ دوره مجلس شورای اسلامی از جمله آنها بود و همچنین اسحاق جهانگیری معاون اول وقت رئیس جمهور که در انتخابات دوره قبل صلاحیت او به تائید شورای نگهبان رسیده بود فضای سیاسی کشور را وارد شوک کرد؛  این شوک به فضای مجازی نیز کشیده شد و تحلیل‌های بسیاری درباره علت رد صلاحیت این دو شخصیت شناخته شده و به ویژه علی لاریجانی مطرح شد؛ تحلیل‌هایی که گاه سیاسی بود و به عملکرد، شیوه و روش لاریجانی باز می‌گشت و گاه نیز از فضای سیاست به دور بود و حول محور خانواده او مطرح می‌شد.

با این حال لاریجانی در بیانیه‌ای گفت که «برای رفع مشکلات پیش روی ملّت، عزمی راسخ داشتم؛ اما حال آنکه روند انتخابات اینگونه رقم زده شد، بنده وظیفه خویش را در پیشگاه الهی و ملّت عزیز انجام داده‌ام و راضی به رضای الهی هستم.» جهانگیری نیز در واکنش به رد صلاحیتش گفت که «به خدا پناه می برم و عدم احراز صلاحیت بسیاری از شایستگان را تهدیدی جدی برای مشارکت همگانی و رقابت عادلانه گرایش‌ها و جریان‌های سیاسی به ویژه اصلاح گرایان می‌دانم و امیدوارم که جمهوریت نظام، مشارکت موثر مردم در تعیین سرنوشت خود، منافع ملی و آینده ایران فدای مصالح آنی سیاسی نشود.»؛ در عین حال  هر دو در بیانیه‌های خود مردم را به مشارکت در انتخابات دعوت کردند.

البته ۱۰ روز بعد موضوع به مقامات ارشد نظام رسید و رهبری در سخنانی تاکید کردند که «در شبکه‌های اجتماعی به بعضی نامزدها ظلم و جفا کرده‌اند و همچنین به آنها یا خانواده‌شان که خانواده‌های محترم، عفیف و عزیز بودند، نسبت‌های خلاف واقع داده شده‌است.» رهبری همچنین به طرح اتهاماتی ناروا نسبت به برخی کاندیداهای ریاست جمهوری نیز اشاره و تاکید کردند که «هنگام احراز صلاحیت، نسبت‌هایی به برخی داده شد یا به خودشان یا خانواده‌شان که واقعیت نداشت. گزارش‌های خلافی بود که بعد هم مشخص شد که خلاف است. حفظ آبروی افراد جزء بالاترین وظایف است. بنابراین خواهش و مطالبه من از دستگاه‌های مسئول این است که مواردی را که گزارش خلاف واقع راجع به فرزند یا خانواده کسی داده شده، جبران کنند.»

سخنانی که با واکنش لاریجانی و تشکر وی از رهبری همراه شد. او در نامه‌ای کوتاه نوشت: «تذکر و مطالبه جنابعالی در رفع ظلم و جفایی که در بررسی صلاحیت کاندیدهای ریاست‌جمهوری رخ داد، بزرگی و بزرگواری و روحیه حق‌طلبی آن حضرت‌تان را بیش از پیش عیان نمود. سپاسگزارم.» جهانگیری نیز با تشکر از رهبری در پیامی گفت که «من خود را از مصادیق این جفا و ظلم می دانم، اما هیچ اعتراض و تقاضایی نداشته و ندارم. از بزرگواری ایشان صمیمانه تشکر می‌کنم، ولی هزینه شدن از جایگاه رهبری را به مصلحت نمی‌دانم. از شورای محترم نگهبان می خواهم هر مبنا و مستندی برای تصمیم خود درباره من دارد را در اختیار عموم ملت قرار دهد.» با این‌حال تغییری در نظر شورای نگهبان ایجاد نشد و لاریجانی و جهانگیری به انتخابات سیزدهمین دوره ریاست جمهوری نرسیدند.

پس از خروج فضای سیاسی کشور از شوک رد صلاحیت‌ها، نامزدهای انتخابات با ترکیب ۵ اصول‌گرا (جلیلی، رئیسی، رضایی، زاکانی و قاضی زاده هاشمی)، یک اصلاح طلب (مهر علیزاده) و یک اعتدال گرای متمایل به اصلاح طلب (همتی) وارد فضای تبلیغاتی شدند. جبهه اصلاحات با این ادعا که «همه نامزدهای این جبهه رد صلاحیت شده اند و کاندیدایی در انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ نداریم» به نوعی از حمایت از مهرعلیزاده و همتی دست کشید با این حال تعدادی از احزاب عضو این جبهه فعالیت‌هایی را در جهت حمایت از این دو انجام دادند. در مقابل جریان اصولگرایی که تعداد نامزدهای آنها بیشتر از جناح رقیب بود همچون دوره‌های قبل به رایزنی برای ایجاد ائتلاف و تلاش برای ماندن یک نفر از میان ۵ نفر پرداختند؛ در نهایت دو روز مانده به برگزاری انتخابات سعید جلیلی و علیرضا زاکانی کناره گیری خود را به نفع ابراهیم رئیسی اعلام کردند؛ محسن مهرعلیزاده نیز با بیان اینکه «با ملاحظه و پیش‌بینی رغبت ناکافی مشارکت مردم، احساس می‌کنم نه من و نه دیگر کاندیداها نتوانسته‌ایم فضای مناسب کافی برای برون رفت از شرایط موجود ایجاد کنیم» از رقابت‌های انتخاباتی کناره گیری کرد.

به این ترتیب انتخابات سیزدهمین دوره ریاست جمهوری روز جمعه ۲۸ خرداد ۱۴۰۰ برگزار شد و از مجموع ۵۹ میلیون و ۳۱۰ هزار و ۳۰۷ نفر واجدین شرایط، ۲۸ میلیون و ۹۳۳ هزار و ۴ نفر معادل ۴۸.۸ درصد در انتخابات شرکت کردند. طبق اعلام وزارت کشور، بر اساس نتایج شمارش آرا در این انتخابات، سیدابراهیم رئیسی ۱۸ میلیون و ۲۱ هزار و ۹۴۵ رای (۶۲.۱۷ درصد)، محسن رضایی ۳ میلیون و ۴۴۰ هزار و ۸۳۵ رای (۱۱.۸۷ درصد)، عبدالناصر همتی ۲ میلیون و ۴۴۳ هزار و ۳۸۷ رای (۸.۴۳ درصد) و امیرحسین قاضی زاده هاشمی یک میلیون و ۳ هزار و ۶۵۰ رای (۳.۴۶ درصد) کسب کردند و به این ترتیب سید ابراهیم رئیسی به عنوان هشتمین رئیس جمهوری اسلامی ایران انتخاب شد.

انتهای پیام