این بخشی از خواسته‌های اهل ادبیات و قلم اصفهان است که در آستانۀ انتخابات چهاردمین دورۀ ریاست جمهوری در گفت‌وشنود خود با ایسنا مطرح کردند و امید دارند که رئیس‌جمهور آینده کشورمان به همراه گروهش نظری سخت‌کوشانه و ثمربخش به آنها داشته باشند.
حسین آقاحسینی، عضو هیئت‌علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان در گفت‌وگو با ایسنا بیان کرد: اگر بخواهم مطالبات اهل ادبیات را در جایگاه یک فرد دانشگاهی به گوش رئیس‌جمهور آیندۀ کشورمان برسانم، باید ابتدا به روند پذیرش دانشجو در رشتۀ زبان و ادبیات فارسی و گرایش‌های مختلف آن نگاه کنم و باید این سؤال مطرح شود که آیا پذیرش دانشجو در این رشته با نیازهای روز جامعه متناسب است یا خیر؟
این استاد تمام رشتۀ زبان و ادبیات فارسی افزود: در حال حاضر برای پذیرش دانشجویان ادبیات در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی‌ارشد و دکترا بسیار هزینه می‌شود. من از رئیس‌جمهور آینده انتظار دارم که برنامه‌ریزی‌ها به سمتی برود که همین هزینۀ گزاف برای اشتغال‌زایی جوانان صرف شود. مخصوصاً وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بودجۀ فراوانی را برای پذیرش دانشجویان دکترا صرف می‌کند. الآن جامعۀ ما به این تعداد دانش‌آموختۀ زبان و ادبیات فارسی نیاز ندارد. برخی از فارغ‌التحصیلان ما بعد از گرفتن دکترا افسرده و سرخورده می‌شوند یا بسیاری از آنها به سمت مشاغل غیرمرتبط می‌روند.
هویت فرهنگی جامعه که بخشی از آن با ادبیات فارسی پیوند پیدا می‌کند، بحث بعدی این پژوهشگر بود که چنین به آن نظر کرد: مسلۀ تهاجم فرهنگی در ایران امروز یک مقولۀ مهم است که نمی‌توان نادیده‌اش گرفت. اگر می‌خواهیم هویت فرهنگی ما به بهترین نحو حفظ شود، نباید از مسیر علوم انسانی و در رأس آن ادبیات غفلت کرد. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری باید پذیرش و آموزش و تربیت دانشجویان ادبیات را با هدف حفظ هویت فرهنگی تحقق ببخشد.
آقاحسینی، داستان‌نویسی و نگارش رمان را یکی از مسیرهای مهم حفظ و تقویت هویت فرهنگی دانست و توضیح داد: در کشور و مشخصاً در اصفهان تعداد کسانی که اهل نوشتنِ داستان و رمان به معنای واقعی آن باشند و با آگاهی از پیشینۀ سرشار ادبیات و فرهنگ ایران به آفرینش ادبی اقدام کنند، کم‌شمار هستند. پذیرش دانشجو می‌تواند به سمتی هدایت شود که ما نگارندۀ رمان و داستان‌نویس ماهر و متخصص در جامعه داشته باشیم. جامعۀ ما به رمان و داستان با معیارهای عالی ادبی نیاز دارد. بخشی از مشکلات فرهنگی و هویت ما با خواندن رمان و داستان در موضوعات مختلف اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و حتی عاشقانه برطرف می‌شود.
این مدرس دانشگاه که کتاب‌های متنوعی در حوزۀ پژوهش ادبیات از او منتشر شده است، تأکید کرد: من از رئیس‌جمهور آینده می‌خواهم که در برنامه‌ریزی‌های حوزۀ ادبیات نگاهی جدی به بحث رمان و داستان داشته باشد. کسی که می‌خواهد اثری ادبی خلق کند، باید به نیازهای فرهنگی و انسانی جامعۀ ما نیز توجه جدی داشته باشد، چون قرار است بر مخاطب ما اثر بگذارد. اکنون در هیچ بُعدی به اندازۀ داستان و رمان ضعف و کاستی احساس نمی‌کنم.
نگذارید اهل ادبیات و هنر در فقر و گمنامی بمیرند
اما محمدرضا کاکائی، شاعر و عضو شورای شعر و ادبیات ادارۀ کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اصفهان، از منظری دیگر به مطالبات اهالی ادبیات نگاه کرد و به ایسنا گفت: دو حوزۀ ادبیات و هنر کشورمان مشکلات متعددی در دوره‌های مختلف داشته است. بیمۀ اهل قلم و هنرمندان یکی از جدی‌ترین مسائل است که انتظار دارم رئیس‌جمهور آینده برای حل آن بکوشد. یک شاعر یا هر اهل قلم و هنری را در نظر بگیرد که تمام عمر خود را صرف فرهنگ و ادبیات کرده است. این شخص وقتی به کهولت سن می‌رسد، متأسفانه با مشکلات و دغدغه‌های پرشماری روبه‌رو می‌شود. رئیس‌جمهور باید بداند که اهل ادبیات در زمان پیری و بازنشستگی به حمایت اساسی نیازمندند.
دبیر سابق مجامع ادبی استان اصفهان با اشاره به اینکه هیچ برنامه و بیمۀ خاصی در جامعۀ ما وجود ندارد که این نیاز را پوشش بدهد، ادامه داد: باید دستورالعمل‌های حمایتی مخصوصی پیش‌بینی و محقق شوند. در همین اصفهان، کم نبودند نویسندگان و شاعران و دیگر هنرمندانی که مخصوصاً در اواخر عمر با معضلات اقتصادی روبه‌رو بودند و در فقر و نداری از دنیا رفتند.
کاکائی دربارۀ ضرورت توجه به خانواده‌های اهل ادب و هنر نیز توضیح داد: خودِ فرد ادبی و هنرور یک مسئله است، مسئلۀ دیگر این است که گاهی آن ادیب یا هنرمند نان‌آور خانواده محسوب می‌شود. واقعاً باید دید که با چنین دشواری‌هایی چه بر سر خانواده‌های آنها می‌آید. بسیاری از این افراد ادبیاتی و هنری در حرفه خود درخشان عمل می‌کنند، اما گمنام می‌میرند. تبعیض‌هایی در این عرصه وجود دارد که باید از بین برود. نباید در یک شاخۀ ادبیات یا هنر فقط به افرادی خاص توجه کرد.
کارت هنر موضوع بعدی بود که این شاعر اصفهانی دربارۀ آن چنین گفت: کارت هنر هم کمبودهای خودش را دارد. من که سال‌هاست در این حوزه فعالم به تازگی و حدود دو سالی می‌شود که به دریافت کارت هنر موفق شده‌ام. با وجود صحبت‌های متعددی که دربارۀ کارت هنر می‌شود، من در جایگاه شاعر عملاً مزایای خاصی نصیبم نمی‌شود. فقط من نیستم، بلکه تمام دارندگان این کارت با مشکلاتی روبه‌رو هستند. داشتن کد و شمارۀ هنری در سطح کشور بیشتر اقدامی ظاهری است.
این نویسنده و پژوهشگر موضوعات فرهنگی و اجتماعی با اشاره به چاپ کتاب، توضیح داد: قیمت چاپ بسیار افزایش یافته است، از رئیس‌جمهور آینده می‌خواهم گروهی را در حوزه‌های مربوط به چاپ و نشر قرار دهد که بدون تبعیض قائل‌شدن بین اهل ادیبات و هنرمندان از آنان حمایت کنند تا در نشر آثارشان توجه شود. در این حوزه، به تسهیلاتی به‌دوراز تبعیض نیاز است. چاپ‌نشدن کتاب‌های شاعران و نویسندگان از جنبه‌های متعددی بررسی‌شدنی است. فقط یکی از آنها این است که ادیبان ما از گرفتن درجۀ هنری بازمی‌مانند، چون کتاب چاپ‌شده در کارنامۀ خود ندارند. بحث انجمن‌های ادبی نیز بسیار مفصل است و این‌قدر بگویم که در حال حاضر مجوزهای متعددی در این حوزه گرفته شده است، اما این انجمن‌ها در واقعیت هیچ پویایی و هویتی ندارند.
وقتی کتاب به کالای لوکس تبدیل می‌شود
مسعود شیربچه، مترجم و عضو صندوق اعتباری هنر کشور نیز در گفت‌وگوی خود با ایسنا بیان کرد: اهل قلم و ادبیات انتظار و امید دارند که آثار خود را به دست خوانندگان برسانند و مخاطب داشته باشند. این یکی از ابتدایی‌ترین خواسته‌های گروه یاد شده در هر جای دنیاست. رئیس‌جمهور آینده کشورمان باید بداند که در حال حاضر، ما در مسیر ارتباط بین آفرینشگر یک کتاب و مخاطب معضل داریم.
او با تأکید بر اینکه نه‌فقط مخاطبان اهل ادبیات و کتاب در دسترسی به کتاب مشکلاتی دارند، گفت: حتی خالق یک داستان، شعر یا ترجمه و پژوهش ادبی در تهیۀ کتاب‌های مورد نیازش و ارتباط با مراکز ادبی و دانشگاهی و کتابخانه‌ها ممکن است دشواری‌های متعددی داشته باشد. برای دستیابی به کتاب باید امکان تازه‌ای فراهم کرد تا همۀ گروه‌ها به کتاب‌هایی که احتیاج و علاقه دارند، دسترسی یابند.
این مترجم و مؤلف به بیمۀ نویسندگان نظر و اظهار کرد: بیمه‌کردن اهل ادبیات و تسهیلات این‌چنینی اقدامی ستودنی است، اما در مقایسه با قیمت بالای کتاب و مسائل مشابه دیگر بسیار ناچیز و کم است. برای مثال، در نمایشگاه کتاب امسال به هر کدام از اهل ادبیات و هنر مبلغی داده شد تا بتوانند کتاب بخرند. اما این مقدار در نظر گرفته شده حتی برای خرید یک کتاب نیز کفایت نمی‌کرد. رتبه‌بندی اهل ادبیات و تعیین گرید نیز برای برخورداری از تسهیلات ضرورت دارد. من می‌دانم دولت ممکن است مسائل متعددی در اقتصاد یا زمینه‌های دیگر داشته باشد، اما نباید از اهل قلم و ادبیات غفلت کرد یا آنها را در اولویت آخر قرار داد.
خرید کتاب از سوی کتابخانه‌های کشور مسئله‌ای بود که شیربچه مطرح کرد و توضیح داد: برای گذار از مسائل پیش رو می‌توان به اقداماتی دست زد که یکی از آنها موظف‌شدن کتابخانه‌های کشور به خرید آثار اهل ادب و قلم است. این عمل، هم به دیده‌شدن اثر شاعران، نویسندگان و مترجمان و هم به رسیدن کتابشان به چاپ‌های بعدی کمک خواهد کرد.
برندۀ کتاب سال در بیست‌وششمین دوسالانۀ جایزه کتاب اصفهان تأکید کرد: به‌روزکردن کتاب‌های کتابخانه‌ها با توجه به گرانی روزافزون این کالای فرهنگی اهمیت بسیاری دارد. کتابخانه‌ها نباید بودجه خود را به خرید آثار گروهی از نویسندگان و مترجمان یا موضوعات خاص اختصاص دهند. به این مسئله بدون تبعیض باید توجه شود. کتابخانه‌های عمومی، شهرداری‌ها و دانشگاه‌ها در خرید کتاب به برنامه‌ریزی منظم نیاز دارند و باید به آنها دیکته شود. اگر این خواسته محقق شود، ما دیگر با تیراژهای کم کتاب روبه‌رو نمی‌شویم و در این حوزه هم درگرگونی ایجاد خواهد شد. در حال حاضر، حتی نویسندگان، مترجمان و استادان و معلم‌های ما نمی‌توانند با آسودگی خاطر و بی‌دغدغه کتاب تهیه کنند. تقریباً می‌توان گفت که کتاب در کشور ما به کالای لوکس تبدیل شده است.
او ادامه داد: انتظار داریم که در آینده ارتباط بین اهالی ادبیات و قلم آسان‌تر شود. پیشنهاد می‌کنم برای گفت‌وشنود و برقراری روابط سازنده بین افراد یادشده زمینه‌ای مناسب فراهم آید تا مدام این موضوع دنبال شود، چون این تبادل‌های ادبی و فرهنگی، برگزاری نشست و نقد و مطالعه پیامدهای مثبتی در کشورمان خواهد داشت.
شیربچه دربارۀ مسئلۀ ممیزی نیز چنین گفت: به‌جای اینکه این‌قدر گوشزد کنند که چه مسائلی را نباید در کتاب‌ها آورد، یک بار به ما گوش بدهند تا توضیح دهیم چه مسائلی را می‌توان آورد که از آنها غفلت شده است. اگر رئیس‌جمهور آینده و مدیرانش اهل قلم را سرمایه‌های کشور بدانند، تحولی اساسی نیز برای این گروه کمتر دیده‌شده رخ خواهد داد. من علی‌رغم همکاری با ناشران معروف پایتخت، دوست دارم یادآور شوم که متأسفانه بین مترجمان و نویسندگان تهران و شهرستان‌ها تبعیض‌هایی وجود دارد که امیدوارم برطرف شود.
انتهای پیام
نظرات