حسین اینانلو در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به این موضوع که وضعیت اقلیم رو به بحرانی‌تر شدن می‌رود و در این زمینه، اصلاح فرهنگ عمومی با وجود اهمیت فراوانی که دارد، گره‌گشای اصلی نخواهد بود؛ اظهار کرد: طبق آماری که اخیراً مؤسسه کوپرنیک منتشر کرده است مقدار افزایش دما از ۱۷۰ سال پیش یعنی نسبت به دوره پیشاصنعتی از ۱.۵ درجه سلسیوس گذشته و این در حالی است که کارشناسان افزایش دمای ۱.۲ درجه را حد بحرانی می‌دانند.

این اقلیم‌شناس ادامه داد: با وجود اینکه به نظر می‌رسد جامعه جهانی به مسئله حفاظت از محیط‌زیست توجه نشان می‌دهد؛ شرایط این موضوع در جهان و به‌طور ویژه در خاورمیانه و نیز در کشور ما رو به وخامت است.

وی با اشاره به این موضوع که در سال گذشته هفت میلیون نفر در سراسر جهان به علت آلودگی هوا جان خود را از دست داده‌اند، گفت: در ۲۵ سال گذشته شاهد ۳۰ درصد خشکیدگی زمین بوده‌ایم و خشکسالی در کره ما تشدید شده بنابراین با هیچ دیدگاهی نمی‌توان بحرانی بودن شرایط را پنهان کرد. سرخطِ مطلب اینکه؛ از دیدگاه متخصصان مهمترین مسئله پیش‌روی بشر در جهان امروز موضوع محیط‌زیست است، با این‌حال در نگاه بسیاری از مدیران، مسئله محیط‌زیست یک موضوع فانتزی است. اما موضوع محیط زیست یک امر زیربنایی است که اگر حل یا تعدیل نشود ما در آینده مشکلاتی که امروز می‌شناسیم، نظیر فقر و جنگ در برابر مسائل پیش‌رو بسیار کوچک خواهند بود.

اینانلو خاطرنشان کرد: محیط‌زیست فقط اقلیم نیست ولی اقلیم بخش مهم و پایه‌ای آن است؛ محیط‌زیستِ طبیعت‌ساخت چهار زیرمحیط دارد که: اقلیم، خاک، آب و زیستمندان گیاهی – جانوری را شامل می‌شود. ما نمی‌توانیم این چهار زیرمحیط را از هم جدا کنیم چرا که؛ آن‌ها به صورت یک کل و سیستم باهم در ارتباطند، مسلماً هوا و آبی که آلوده می‌شود خاک را هم آلوده کرده و خاک آلوده آبخوان‌ها را می‌آلاید و آبخوانِ آلوده گیاهان را آلوده می‌کند و این چرخه می‌تواند چرخه غذایی انسان را ناسالم کند.

وی تصریح کرد: علت اهمیت بسیار اقلیم در مباحث محیط‌زیستی این است که غذا و آب را می‌توانیم انتخاب کنیم و اگر آلوده باشد جایگزینی برایشان بیابیم ولی برای هوا این امکان وجود ندارد از طرفی هوا ارتباط مستقیمی با آب و بارندگی دارد و این ارتباط تا زراعت هم تسری می‌یابد، بنابراین از این منظر آلودگی هوا و تغییر اقلیم حائز اهمیت بیشتری است.

فرهنگسازی در موضوع محیط زیست یک «شعار» است

این کارشناس مسائل محیط‌زیست بیان کرد: خیلی می‌شنویم که گفته می‌شود بیایید در زمینه محیط‌زیست فرهنگ‌سازی کنیم، اما این یک رفتار شعاری است، مگر موضوع تغییر اقلیم با ایجاد فرهنگ دوست‌دار طبیعت و اقلیم حل می‌شود؟ پس نقش صنعت، اقتصاد، مدیریت شهری و حکمران‌ها در این زمینه چیست؟ فرض کنیم بخشی از مشکل محیط‌زیست با فرهنگ‌سازی به آن معنا که در جامعه ما مصطلح است قابل حل باشد. فرهنگ چطور ایجاد می‌شود؟ شعار این مشکل را حل می‌کند؟ با بیلبوردها در مناسبت‌های خاص این مشکل حل می‌شود؟ پاسخ به طور قطع منفی است، در قدم اول باید نقش فرهنگ عمومی را در تخریب محیط‌زیست و در ایجاد تغییرات اقلیمی منصفانه و به اندازه‌ای که هست قائل شویم.

اینانلو ادامه داد: کل بحران محیط‌زیست به اقتصاد صنعتی و اقتصاد سرمایه‌داری بازمی‌گردد، اقتصاد سرمایه‌داری مختص آمریکا یا کشورهایی مثل آمریکا نیست، اقتصاد سرمایه‌داری امروز در کل کشورهای دنیا حتی کشورهایی که نظام حکمرانی‌شان ظاهراً با نظام حکمرانی غرب و سرمایه‌داری زاویه دارد جاری است، اقتصاد سرمایه‌داری از نظر محیط‌زیست اقتصادی است که اصالت را به تولید بیشتر، فروش و سود افزونتر می‌دهد، هر اقتصادی که اصالت را به مصرف بیشتر توسط مردم و سود بیشتر برای صاحب سرمایه دهد، اقتصاد سرمایه‌داری است.

وی گفت: اقتصاد صنعتی و سرمایه‌داری سود محور محیط‌زیست را به سمت نابودی پیش می‌برد، البته در این بین مسائل دیگری هم مطرح است؛ مثلاً جنگ‌ها و درگیری‌ها و منازعات منطقه‌ای روی محیط‌زیست اثر بس تخریبی دارد. در این نقطه می‌توانیم در خصوص فرهنگ هم صحبت کنیم، فرهنگ را به افراد جامعه نسبت می‌دهند و نه به رفتار مدیران و سیاست‌سازان که اگر بخواهیم با همین برداشت به فرهنگ نگاه و بخواهیم در آن تغییر ایجاد کنیم باید راهکارهای پیش روی خود را بررسی کنیم.

این کارشناس مسائل محیط‌زیست افزود: آیا با نصب بیلبوردها و برگزاری همایش‌ها می‌خواهیم این تغییر فرهنگ را انجام دهیم؟ با تبلیغات رادیو و تلویزیون این تغییر را رقم می‌زنیم؟ این سوال‌ها جدی است چراکه فرهنگ‌سازی یک شعار است که تحقق آن از خیلی از مسیرهای یاد شده نمی‌گذرد. در یک جامعه زمانی می‌توانید فرهنگ محیط‌زیستی را نهادینه کنید که اخلاق محیط‌زیست را نهادینه کنید و فرهنگسازی ذیل این اخلاق معنا می‌یابد. برداشت جامعه و حتی دولت از کلمه اخلاق بیشتر یک برداشت فانتزی است و به اصطلاح نگاهی داریم که در محافل علمی از آن با عنوان اخلاق کانتی یاد می‌شود.

راهکار رسیدن به فرهنگ محیط‌زیستی

وی اظهار کرد: برای تحقق اخلاق محیط‌زیست ما باید بنیان‌های فکری جامعه را تغییر دهیم. در فرهنگسازی در زمینه محیط‌زیست نیاز داریم که ۲ بنیان فکری در جامعه‌ای مثل ایران تغییر کند تا ما بتوانیم امیدوار باشیم، یکی اینکه بپذیریم طبیعت فی‌نفسه دارای ارزش و اهمیت است؛ مردم ما و مردم بسیاری از کشورهای جهان طبیعت را خلق شده برای انسان می‌دانند در حالی که در حقیقت این طور نیست و حتی اگر انسان هم نباشد طبیعت زیبا، دارای احترام و ارزش ماهوی است و دوم اینکه انسان هیچ رجحانی نسبت به بقیه اجزای طبیعت ندارد، از نگاه علم اکولوژی انسان بخشی از طبیعت است و در تعامل متقابل با دیگر موجودیت‌های طبیعت است و اگر بخواهد برای خود حق و حقوق خاصی قائل شود همان فاجعه‌ای رقم می‌خورد که هم اکنون اتفاق افتاده است.

اینانلو بیان کرد: شاید بگویید که این نگاه‌ها هزاران سال پیش هم در بین ابنای بشر وجود داشته اما باید بگوییم که انسان پیش از دوره صنعتی مسلح به ماشین و تکنولوژی نبود و اگر هم طبیعت را مال خود و خود را مالک طبیعت می‌دانست ابزاری برای تسلط بر طبیعت نداشت اما پس از آمدن ماشین انسان مسلح به ابزاری شد که روحیه ستیز با طبیعت را عملی کرده و نتیجه‌اش همین اتفاقی شده که امروز آن را می‌بینیم.

صنعت مد بیش از صنعت هوانوردی به طبیعت آسیب می‌زند

وی در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: مقدار دی‌اکسیدکربنی که انسان وارد طبیعت می‌کند در ۱۵۰ سال گذشته ۲ برابر شده است، در گذشته هیزم می‌سوزاندیم و دی‌اکسیدکربن تولید می‌شد ولی امروز نیروگاه داریم، کشتی و هواپیما داریم و مقدار دی‌اکسیدکربن را با همین سیستم به شدت افزایش دادیم. با این روند تغییر اقلیم را رقم زده‌ایم. حال چه زمانی این مقدار دی‌اکسیدکربن کم می‌شود؟ زمانی که ما کمتر مصرف کنیم و این کم مصرف کردن نه تنها مربوط به انرژی که مربوط به همه موضوعات است، برای تولید هرچه که ما مصرف می‌کنیم، از پوشاک تا انواع مواد غذایی گاز کربنیک وارد اتمسفر می‌شود.

وی بیان کرد: تا زمانی که فرد در محیط‌های مختلف تنها این را بیاموزد که زندگی یعنی مصرف و تغییر مدام لوازم در دسترس، انسان هیچ کمکی به محیط‌زیست نمی‌کند. در حال حاضر و طبق آمار جهانی ۹۰ درصد لباس‌هایی که در جهان تولید می‌شود تنها یک بار در یکسال پوشیده می‌شود و صنعت مد و فشن نسبت به صنعت هوانوردی بیشتر به طبیعت آسیب می‌زند.

اینانلو گفت: نهادهای: «خانواده»، «نظام آموزشی» و «رسانه» روی دیدگاه فرد به محیط‌زیست نقش‌آفرینان اصلی‌اند. فردی که در این سیستم‌های ناکارآمد رشد یابد، صاحب ۲ بنیان فکری یاد شده نمی‌شود و در هر جایگاهی که باشد رفتار ضد محیط‌زیستی خواهد داشت بنابراین باید این دیدگاه از کودکی و در خانواده و هر محیط آموزشی که فرد در آن قرار می‌گیرد مورد توجه باشد.

وی ادامه داد: البته کشورهایی هم در مسیر تحقق اخلاق محیط‌ریستی عمل کرده‌اند که از آن جمله باید به کشورهای حوزه اسکاندیناوی (مثل سوئد، نروژ، فنلاند، ایسلند) و همچنین نیوزیلند (در اقیانوسیه) و ژاپن (در شرق آسیا) اشاره کرد که می‌توانند به عنوان الگو برای سایر ملل مطرح شوند تا شهروندان سایر نقاط جهان هم به اخلاق محیط‌زیستی باور پیدا کنند.

این کارشناس مسائل محیطزیستی تصریح کرد: مشکل ما در زمینه محیط‌زیست خیلی شدیدتر و نگران‌کننده‌تر از موضوع فرهنگ است و ما فرصت زیادی نداریم، برخی اقلیم‌شناس‌ها معتقدند فرصت از دست رفته چرا که ۱.۵ درجه افزایش دما را به سختی قابل‌ ترمیم برای اکوسیستم‌های کره زمین می‌دانند، به بیان ساده این افزایش ۱.۵ درجه‌ای هوا نسبت به ۱۷۰ سال گذشته به برخی فرآیندهای زیستی آنچنان آسیب می‌زنند که هرگز به حالت قبل برنخواهند گشت.

منتظر دگردیسی محیط زیست باشید!

اینانلو گفت: بسیاری از کارشناسان معتقدند تا سال ۲۰۳۰ و نهایتاً ۲۰۵۰ بشر زمان دارد که از بحران عبور کند، شاید سؤال کنید که آیا پس از این زمان طبیعت از بین خواهد رفت؟ که پاسخ منفی است؛ طبیعت هرگز از بین نمی‌رود بلکه دگردیسی در طبیعت رخ داده و استحاله می‌شود. این دگر شدن دیگر نمی‌تواند برای انسان زندگی معمول که امروز ما می‌شناسیم را تأمین کند، برای مثال بسیاری از جزایر زیر آب می‌روند، بسیاری از مناطق بارندگی برف خود را از دست خواهند داد، بسیاری مناطق سرماهای دیررس و زودرس مانند آنچه ما در سال‌های اخیر تجربه می‌کنیم خواهند داشت.

وی ادامه داد: ما امسال بهار پر بارشی داشتیم ولی پاییز و زمستان خشک و سردی را پشت سر گذاشتیم و این روند برای باغداری و زراعت فاجعه است، خود مقدار بارندگی فقط مهم نیست بلکه مهم این است که بارندگی طی تقویمی که وجود دارد به موقع اتفاق بیفتد، به عنوان نمونه، بارندگی در خرداد برای بسیاری از نقاط ایران فاجعه است و به باغداری آسیب می‌رساند.

اینانلو گفت: جامعه ایرانی که به شدت تحت تأثیر رسانه‌ها است دانسته یا نادانسته گرفتار نوعی از پروپاگاندا شده است. این رسانه‌ها (رسمی و غیررسمی) افکار جامعه را با یک سری اخبار و شانتاژهای خبری به‌سویی می‌برند که سود خود را حاصل کنند و این باعث می‌شود جامعه متوجه نشود که به‌طور واقعی در محیط‌زیستش چه می‌گذرد.

این کارشناس محیط‌زیست در پایان خاطرنشان کرد: به عنوان مثال اگر از مردم استان قزوین در خصوص بارش امسال سؤال کنید؛ عمدتاً و به احتمال زیاد ابراز رضایت خواهند داشت. اما بارش قزوین به‌طور محسوسی کم شده و امسال یک سوم از میانگین بارش را از دست داده‌ایم. طبق گزارش سازمان هواشناسی در پربارش‌ترین نقطه استان، بارش منفی چهار درصد بوده است.

انتهای پیام