اسحاق بن موسی بن جعفر برادر تنی امام رضا (ع) است. آرامگاه اسحاق بن موسی بن جعفر(ع ) معروف به مشهد نور، از بناهای دوره سلجوقی در شهرستان گرگان قرار دارد. مردم این شهر از سر ارادت، او را شاهزاده اسحاق نامیده و از قرن ششم هجری قمری مرقدی زیبا برایش بنا نهادند.
امامزاده نور که به شکل کثیرالاضلاع ساخته شده است دارای تزئینات آجری، محراب گچ بری و دو لنگه در قدیمی و صندوق چوبی نفیس است که تاریخ ۸۶۷ ه.ق در روی آن حک شده است.
کار این گچ بری و کتیبه آن از ظرافت بسیاری برخوردار است و صندوق نفیس منبت کاری شده نیز متعلق به قرن ششم هجری قمری می باشد.
مرقدی که در داخل صندوق چوبی مشبک قرار داده شده، از گچ است. روی چهار بدنه درِ ورودی امامزاده اسحاق آیاتی از قرآن به خط کوفی ممتاز باقی مانده است. بر بالای طاق محراب نیز کتیبه ای از گچ دیده می شود. همچنین بر چهارگوش صندوق چوبی امامزاده کتیبه ای به خط کوفی در دو ردیف بالا و پایین دیده می شود.
نمای داخلی امامزاده اسحاق به صورت چهارضلعی است که در هر یک از کنج‌های بنا دو نیم ستون آجری ساخته شده که به نظر می رسد جنبه تزئینی داشته باشد. همچنین مقرنس کاری آجری سر در ضلع شمالی بنا ازجمله مقرنس کاری های کم نظیر در بناهای تاریخی ایران به شمار می آید.
مسجد جامع شهر گرگان در نزدیکی امامزاده نور واقع است و اطراف امامزاده در قرون گذشته محلی برای به خاک سپردن اموات بود که حدود ۶۰ سال پیش در حالی که قسمتی از زمین محوطه بیرونی امامزاده را جهت قبری می کندند، پلکانی دیده شده و در نتیجه کاوش به راهرویی برخوردند که تمام زیر صحن را در برگرفته بود.
این اثر در تاریخ ۲۰ خرداد ۱۳۲۱ با شمارهٔ ثبت ۳۴۶ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
بخشهای مختلف مرقد امام زاده نور
مرقد: از دیگر عناصر داخل آرامگاه مرقد است که از گچ ساخته شده و در داخل صندوق چوبی مشبک قرار دارد، روی چهار بدنه آن آیاتی از قرآن به خط کوفی ممتاز در دو ردیف بالا و پایین حک شده است. کار این گچبری و کتیبه آن از ظرافت بسیار برخوردار بوده و صندوق نفیس منبت کاری شده نیز متعلق به قرن ششم هجری قمری ( ۵۲۵ ه ق ) است. این کتیبه از بخش بالای ضلع غربی صندوق آغاز شده، و در ضلع شمالی تا ضلع شرقی امتداد یافته است و در ضلع جنوبی با تاریخ ۵۲۵ ق خاتمه می یابد.
محراب: در ضلع جنوب غربی بنا که در حال حاضر در بخش زنانه آن قرار گرفته است، محرابی با گچ بری بسیار زیبا و پرکار وجود دارد که به صورت گود و برجسته و بدون استفاده از رنگ در تزئینات، کار شده است. احتمالاً بخشهای دیگر محراب نیز دارای تزیینات گچبری بوده، و اکنون تنها لچکیهای طرفین قوس محراب و تا اندازه ای حاشیة آن باقی مانده است.
در زاویة درونی طاق محراب دو ستون باریک گچی دیده می شود که تزیینات گچکاری درون طاقچه، میان آن قرار دارد. تزیینات این بخش شامل چند قطعه مشبک و چند پیچک زنجیره‌ای است. به گفته هیلن براند این نوع قاب بندیها برگرفته از گچبری‌های سامره است و نمونه تزئینات آن نیز در مسجد جامع نایین وجود دارد. در هر یک از لچکیهای محراب، شمسه‌ای با حاشیه گلدار وجود دارد که در مرکز شمسه کلمة «الله» به خط نسخ کنده شده است. فضای باقی مانده درون هر لچکی و طاق محراب با تزئیناتی چون بته جقه های مشبک و پیچک پر شده است.
روی هر یک از نقوش یاد شده با سوراخهایی متعدد اشکال هندسی بدیعی پدید آمده که قابل مقایسه با گچبری‌های سامره است. همچنین معکوس نوشتن بخشی از آن نیز سبب درهم تنیدگی خطوط و دشواری در قرائت آن شده است. این محراب نفیس و زیبا به آیات قرآن نیز مزین شده است و در بالا و پیشانی محراب به صورت قرینه در دو دایره تو در تو کلمه الله و در کنار آن یک ترنج دیده می شود.
نقوش به کار رفته در لچکی های محراب شامل نقش گوشواره و قبه هایی است که نام الله در میان آن گچبری شده اند. بر بالای طاق محراب نیز کتیبه ای از گچ دیده می شود. این محراب در عصر ایلخانان در این بنا ساخته و پرداخته شده است.
درِ قدیمی: تزئینات این در به شیوة کنده کاری و نقوش گل و برگ و طرح ترنجی در وسط است. کتیبه کنده کاری شده ای بر چهارچوب این در دیده می شود. به نوشتة کتیبه موجود، این در به فرمان امیر بهادر فرزند امیر جلال الدین بایزید و توسط فردی به نام حاجی محمد در تاریخ ۸۵۷ ق ساخته شده و به بنای معروف به مشهد نور وقف شده است.
نمای بنا: تزئینات بدنه های خارجی بنا نیز به صورت تزئینات آجری گل انداز و گره چینی هستند. بنای امامزاده نور دارای پلان دوازده ضلعی از خارج و چهار ضلعی از داخل است. بر روی رأس اضلاع خارجی، بیرون زدگی های مثلثی شکل وجود دارد که تا بالای نما ادامه یافته است. طول هر ضلع بنا از خارج حدود دو متر و از داخل هفت متر است. ارتفاع بنا در حال حاضر تا جایی که پوشش بام شروع می شود هشت متر و ملات مورد استفاده در این بنا آهک و ماسه می باشد.
ضریح: در دهه های اخیر برای امامزاده ضریح فلزی ساخته شد که در روز عید غدیر سال۱۳۴۴ خورشیدی بر روی مرقد نصب شده است. این ضریح توسط استاد غلام حسین اقلیما و به بهای تقریبی۸۰ هزار تومان از محل اهدایی مردم گرگان ساخته و در آن نیز با شیشه قاب گرفته شده است. ضریح فلزی دارای کتیبه هایی از آیاتی از سوره های ۹۱ و ۹۳ قرآن مجید در چهار جانب خود و نیز اشعاری در وصف امامزاده است. در ضلع شرقی نام خطاط، احمد نجفی زنجانی و تاریخ ۱۳۸۴قمری حک شده است.
اطراف امامزاده در قرون گذشته محلی برای به خاک سپردن اموات بود که در این رابطه ۶۰ سال پیش در حالی که قسمتی از زمین محوطه بیرونی امامزاده را جهت قبری می‌کندند ، پلکانی دیده شده و در نتیجه کاوش به راهرویی برخوردند که تمام صحن را در برگرفته بود.
در متون تاریخی درباره داستان شهادت امامزاده اسحاق که از فرزندان موسی بن جعفر(ع) است آمده که وی به همراه عده ای از نزدیکان به قصد دیدار برادر، راهی دیار خراسان بود که در این مکان به دست عمال هارون الرشید به قتل رسید و به این سبب در گرگان جای گرفت.
هنگام تحویل سال نو بیش از دو هزار نفر در امامزاده نور گرگان تجمع می کنند و پس از پایان مراسم تحویل سال به همه آنها کارت های تبریک و نقل و سکه اهدا می شود.
انتهای پیام
نظرات