این حضرت در تمام زمینه‌ها و مسائل دینی، علمی، عقیدتی و فقهی از این کتاب آسمانی و این منبع پر فیض الهی کاملا بهره می‌برند و در هر سخن یا بیان به کلام الله مجید تکیه می‌کردند. صدوق در امالی از ابوذکوان از ابراهیم بن ابی العباس نقل کرده و می‌گفت «ندیدم چیزی را از امام رضا(ع) بپرسند که جوابش را ندانند؛ بلکه جواب همه چیز را می‌دانستند و نیز داناتر از او به زمان خویش را هرگز مشاهده نکردم».

همچنین مامون پیوسته با پرسش‌های گوناگون خود امام را می‌آزمود. اما ایشان به تمام پرسش‌های وی پاسخ می‌دادند و تمام گفته‌های امام رضا(ع) و پاسخ‌های ایشان برگرفته از قرآن کریم بود.

قرآن کریم در میان مسلمانان به قدری رفیع است که هیچ‌کس نمی‌تواند در برابر آن بی اهمیت باشد چه رسد به مقام منیع امامت که خود حافظ دین و حامی کتاب خداست. امام رضا(ع) در ابعاد گوناگون از جمله بُعد اجتماعی به رهنمودهای قرآن عنایت داشته‌اند. حضرت از آحاد ملت اسلامی خواسته تا اهمیت بیشتری به قرآن کریم داده و مواردی مانند اهتمام به قرآن، تلاوت کتاب خدا، قرائت قرآن با صوت و ترتیل و ... را در زندگی خود عمل کنند.

امام رضا(ع) در خصوص عظمت قرآن کریم می‌فرمایند «هو حبل الله المتین و عروته الوثقی و طریقته المثلی المؤدی الی الجنة و المنجی من النار، لا یخلق علی الأزمنة و لا یغث علی الألسنة؛ لأنه لم یجعل لزمان دون زمان، بل جعل دلیل البرهان و الحجة علی کل انسان، لا یأتیه الباطل من بین یدیه و لا من خلفه، تنزیل من حکیم حمید؛ قرآن ریسمان محکم الله و رشته استوار و مطمئن او در میان بندگان است قرآن بندگان را به راه راست هدایت کرده و به بهشت جاودان رهنمون می‌‏شود و از آتش دوزخ نجات می‏‌بخشد، قرآن با گذشت زمان کهنه نمی‌‏شود. در زبان‏‌های مختلف نافذ است و با زیاد خواندن اثرش را از دست نمی‌دهد از هیچ جهت باطلی بدان راه نمی‌‏یابد، حق است و فرو فرستاده از جانب پروردگار دانای ستوده».

حدیثی هماهنگ با این عبارت، امام رضا(ع) از پدرشان نقل می‌کنند که «شخصی از امام صادق(ع) پرسید مَا بَالُ الْقُرْآنِ لَا یَزْدَادُ عِنْدَ النَّشْرِ وَ الدِّرَاسَةِ إِلَّا غَضَاضَةً؛ چرا قرآن در هنگام درس دادن (تفسیر) و نشر دادن همواره تازه است؟ امام فرمود: لِأَنَّ اللَّهَ لَمْ یُنْزِلْهُ لِزَمَانٍ دُونَ زَمَانٍ وَ لَا لِنَاسٍ دُونَ نَاسٍ فَهُوَ فِی کُلِّ زَمَانٍ جَدِیدٌ وَ عِنْدَ کُلِّ قَوْمٍ غَضٌّ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ؛ زیرا قرآن را خداوند برای زمان معین و مردمان خاصی فرود نیاورده و از این رو در هر زمانی و در نزد هر ملت و قومی تازه است و تا روز قیامت این تازگی در او وجود دارد».

در نتیجه واضح است که اهل بیت(ع) همواره با قرآن مانوس بودند و هرگز از قرآن جدا نمی‌شدند. در این مورد شکی نیست که قرآن از ابتدای نزول تا انتها حق است و از این واضح می‌شود که باطل از حق جدا است و اگر اهل بیت(ع) کاری کند که مخالف قرآن باشد، آنان از قرآن جدا می‌شوند، وقتی ما حدیث ثقلین را مشاهده می‌کنیم جدائی اهل بیت(ع) و قرآن از هم ممکن نیست، بنابراین اگر جدا شدن آنان از قرآن ناممکن است یعنی اینکه از آنان کاری صادر نمی‌شود که با قرآن منافاتی داشته باشد.

به این دلیل امام رضا(ع) فرمودند «اذا کانت الروایات مخالفة للقرآن، کذبت‌ها؛ اگر روایات با قرآن مخالف باشد، من آن را تکذیب می‌کنم». این حدیث را امام هنگامی بیان کردند که «ابو قره در بحث محال بودن رویت خداوند به آن حضرت گفت پس شما روایات را تکذیب می‌کنید؟ راستی و ابو قره و مثل او آگاه از این حقیقت نبودند که امام به آن اشاره کرده است».

بحث دیگری که در این خصوص وجود دارد، مسئله محکم و متشابه است که از اصطلاحات علوم قرآن است. بربنای آیه هفتم سوره مبارکه آل‌عمران آیات قرآنی به ۲ دسته محکم و متشابه تقسیم می‌شوند. محکم به آیاتی از قرآن را می‌گویند که معنای آن به قدری واضح است که توان معنای دیگر را نداشته و متشابه، آیاتی است که برای معنای ظاهری احتمالا گوناگون باشد.

امام رضا(ع) می‌فرمایند «مَن رَدَّ مُتَشابِهَ القرآنِ إلی مُحکَمِهِ هُدِیَ إلی صِراطٍ مُستَقیمٍ؛ هرکه متشابه قرآن را به محکمِ آن ارجاع دهد، به راه راست هدایت شده است» و نیز می‌فرمایند «إنَّ فی أخْبارِنا مُتَشابِها کمُتَشابِهِ القُرآنِ، و مُحْکَما کمُحْکَمِ القُرآنِ ، فَرُدّوا مُتَشابِهَها إلی مُحْکَمِها ، ولا تَتَّبِعوا مُتَشابِهها دُونَ مُحْکَمِها فتَضِلّوا در روایات ما نیز چون قرآن، متشابه و محکم هست. پس باید متشابه آن را به تحکیم آن برگردانید و بدون توجه به محکمات از متشابهات پیروی نکنید، وگرنه گمراه می‌شوید».

با توجه به اینکه اهل بیت(ع) از جمله امام رضا(ع) کس دیگری آگاهی از عظمت قرآن را ندارد، محافظ حقیقی آن، مفسر و مبین آن نیز همین اهل بیت(ع) هستند. امام رضا(ع) در مورد قرآن کریم احادیث مختلفی بیان فرمودند که با دقت در آن آگاهی از جهات عظمت قرآن را پیدا و به آن عمل کرد.

منبع:

امالی صدوق، ص ۶۶۰؛ بحارالانوار، ج ۴۹،ص۹۰.

عیون أخبار الرضا(علیه السلام)، ج۲، ص:۸۷.

انتهای پیام