به گزارش ایسنا، در تحقیق مفصلی، دانشمندان پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی و همکاران بین‌المللی آنها به رابطه پیچیده بین تغییر اقلیم،  افزایش ناگهانی تراز دریا  و تشکیل خلیج فارس با شکل‌گیری تاریخ بشر طی ۱۰ هزار سال گذشته پرداختند. این مطالعه درک ما نسبت به تاریخ منطقه را بازنویسی می‌کند؛ چرا که نتایج آن نشان‌دهنده‌ تأثیر تغییرات اقلیم با تحولات تمدن بشری است.

خلیج فارس در طی آخرین عصر یخبندان (حدود ۱۰۰هزار تا ۱۱ هزار سال پیش) در بیشتر اوقات عاری از آب دریا بود و به این ترتیب مسیر مهاجرت انسان‌ها از آفریقا به فلات ایران را ممکن می‌کرد، ولی با شروع گرم شدن آب و هوای زمین در حدود ۱۷ هزار سال پیش این محیط دستخوش تحولات شگرفی شد.

در دوره یخبندان، حوضه خلیج فارس سرزمینی حاصلخیز بود که در میان آن «اروندرود کهن» جاری بود و محیط‌های عمیق امروزی آن پذیرای دریاچه‌های بزرگی بودند. این احتمال که محیط عاری از آبِ خلیج فارس روزگاری پذیرای جمعیت‌های انسانی بوده است، با یافت شدن ابزارهای سنگی در سواحل و جزایر خلیج فارس تقویت می‌شود.

با پایان‌یافتن عصر یخبندان و افزایش تراز دریاهای جهان، خلیج فارس به تدریج، ولی در دو مرحله اصلی مغروق شد. این افزایش تراز یکی از حدود ۱۵ تا حدود ۱۱ هزار سال پیش و دیگری از حدود ۹ هزار تا ۸ هزار سال پیش به درازا کشید. در طی مرحله اول مناطق شرقی خلیج فارس و تنگه هرمز از آب دریا پر شد و در مرحله بعدی مناطق غربی خلیج فارس از یک محیط رودخانه‌ای به محیطی دریایی تبدیل شد. این افزایش تراز آب دریا موجب مهاجرت انسان‌هایی شد که در بستر خلیج فارس سکنی گزیده بودند و احتمالاً اولین هسته‌های شکل‌گیری تمدن در جنوب بین‌النهرین را تشکیل دادند.

در این تلاش بین‌المللی، دکتر عبدالمجید نادری بنی از پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی رهبری تیمی از کشورهای فرانسه، ایالات متحده و آلمان را برای تعیین زمان دقیق تغییرات محیطی در طی طغیان عظیم خلیج فارس برعهده گرفت. ماموریت این تیم بررسی اسرار خلیج فارس از طریق تجزیه و تحلیل مغزه‌های رسوبی بستر عمیق خلیج فارس بود. تحقیقات مشترک این تیم در  آزمایشگاه‌های ایران، فرانسه و ایالات متحده آمریکا به انجام رسید.

دکتر نادری در گفت‌وگو با ایسنا در این باره گفت: یافته‌های ما بیانگر وقوع طغیان عظیم خلیج فارس در حدود ۹۲۰۰ سال پیش است که در برابر بوشهر در بخش غربی خلیج فارس رخ داد. علاوه بر این طغیان عظیم دریا، تغییر اقلیمی مهمی نیز در منطقه رخ داد. در این تغییر، سامانه موسمی اقیانوس هند در حدود ۹۲۰۰ سال پیش تشدید شد و موجب سرسبز شدن شبه جزیره عربستان تا حدود ۶۳۰۰ سال قبل شد. در همین زمان فلات ایران دوره‌ای نسبتاً خشک را تجربه می‌کرد.

وی اضافه کرد: در حدود ۶۳۰۰ سال، ورق برگشت و سامانه موسمی اقیانوس هند تضعیف شد و در عوض سامانه مدیترانه‌ای قوت گرفت و زاگرس بارش‌های بیشتری را دریافت کرد. در عوض، منطقه شبه‌جزیره عربستان با خشکی مواجه شد. دریافت بارش‌های زمستانی در زاگرس و جنوب آناتولی موجب تثبیت منابع آب در دشت بین‌النهرین و خوزستان شد که عامل بسیار مهمی در تشکیل حکومت‌های اولیه نظیر سومریان و ایلامیان بود.

عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی از مهمترین یافته‌های این تحقیق را یافت شدن شواهدی از کشاورزی و دامداری اولیه در حوضه‌ خلیج فارس دانست که قدمت آن به بیش از ۱۰ هزار سال قبل می‌رسد. همزمان با تغییر اقلیمی که در ۹۲۰۰ سال پیش رخ داد و هنگامی که طغیان عظیم خلیج فارس شکل گرفت، کشاورزی در حوضه‌ خلیج فارس به اوج خود رسید. این یافته حاصل تحلیل‌های گرده شناسی بود که توسط دکتر مرتضی جمالی، دانشمند ایرانی-فرانسوی در دانشگاه اکس-مارسی انجام شد.

نتایج این تحقیق در نشریه معتبر Journal of Quaternary Science  منتشر شده است و بینش ما را در مورد تاریخ خلیج فارس و راه‌هایی را که تغییر اقلیم می‌تواند بر تحولات تمدن بشری تاثیر بگذارد، دستخوش تغییر می‌کند.

انتهای پیام