به گزارش ایسنا، در تقویم‌ روز ۱۳ فروردین روز «انس با طبیعت» نامگذاری شده است؛ این روز به ما گوشزد می‌کند که مهربانی با طبیعت، سبب ساز سخاوت زمین برای ما خواهد شد، ولی در پدیده‌هایی چون فرونشست زمین و وقوع سیل و ویرانی زیر ساخت‌ها، ردپای دستکاری‌های بشر را شاهدیم.

این دستکاری‌ها تنها به قهر زمین با ما منتهی نمی‌شود، بلکه زمینه‌ساز مهاجرت مردم از منطقه‌ای به منطقه دیگر می‌شود، طبق گزارش دکتر صلواتی و تیم تحقیقاتی‌اش که در رصدخانه مهاجرت بررسی‌هایی را در این زمینه اجرایی کرده بودند، در گزارش آنها تاکید شده است که تغییر اقلیم، بحران تعیین کننده زمان ما است، زیرا اکنون آب و هوای زمین سریع‌تر از هر مقطعی در تاریخ تمدن مدرن در حال تغییر است و تغییر الگوهای دما، بارش، فراوانی و شدت برخی رویدادهای اقلیمی مانند موج گرما، سیل، خشکسالی و بالا آمدن سطح دریا باعث آسیب‌پذیری افراد شده است.

با مکرر شدن این رویدادها افراد بیشتری مجبور به ترک خانه‌های خود خواهند شد. این تحرک ممکن است در داخل یا فراتر از مرزهای بین‌المللی رخ دهد. کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان (UNHCR) گزارش می‌دهد که به طور متوسط سالانه ۲۱.۵ میلیون نفر به دلیل شروع ناگهانی مخاطرات مربوط به اقلیم بین سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۶ و هزاران نفر دیگر به دلیل خطرات پیش‌رونده مرتبط با تأثیرات تغییرات اقلیمی به اجبار آواره شده‌اند.

 آوارگی به دلیل تغییرات ناگهانی آب و هوا

مطالعات اخیر نشان می‌دهد که تغییرات اقلیمی ممکن است ۸۰ درصد از مساحت زمین را کـه ۸۵ درصد از جمعیت جهان در آنجا ساکن هستند، تحت تاثیر قرار دهد. مهاجران اقلیمی افرادی هستند که عمدتا به دلیل تغییرات ناگهانی (سیل، طوفـان، موج گرما و یا تغییرات تدریجی) خشکسالی، بیایان‌زایـی (در محیط)، محل سکونت معمول خود را ترک می‌کنند که در واقع این کار را یا دائم در داخل یک کشور یا آن سوی یک مرز بین‌المللی انجام می‌دهند.

کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان (UNHCR) گزارش می‌دهد که به‌ طورمتوسط، سالانه ۲۱.۵ میلیون نفر به دلیل شروع ناگهانـی مخاطـرات مربوط به اقلیم بین سال‌های ۲۰۰۸ تـا ۲۰۱۶ و هزاران نفر دیگر به دلیل خطرات پیش‌رونـده مرتبط با تاثیرات تغییرات اقلیمی آواره شده‌اند.

بررسی سالانه مجمع جهانی (WEF) در مورد خطرات جهانی نشان می‌دهد که سه خطر محیط ‌زیستی شامل شکست اقدامات اقلیمی، وقایع اقلیمی شدید و از ‌دست‌ دادن تنوع زیستی، عمده‌ترین خطراتی هستند که منجر به نگرانی کارشناسان شده است.

به گزارش مجمع جهانی اقتصاد ۲۰۲۲ شکست اقدامات در زمینه مقابله با تغییرات اقلیمی، به ‌عنوان بزرگترین نگرانی برای کارشناسان جهانی طی ۱۰ سال آینده محسوب می‌شود؛ در واقع تلاش‌های ناکافی جهان برای مقابله با تغییرات اقلیمی در اوایل سال ۲۰۲۰، قبل از شیوع بیماری همه‌گیر کرونا، در صدر فهرست نگرانی‌ها قرار داشت.

بسیاری از مردم در آسیب‌پذیرترین موقعیت‌ها و مناطق نیز به‌شدت در معرض درگیری و خشونت و یا خطرات اقلیمی مانند خشکسالی، سیل یا افزایش سطح آب دریاها قرار دارند و در آینده نیز به ‌طور فزاینده‌ای در معرض خطر قرار خواهند گرفت.

بر اساس برآورد مطالعات انجام ‌شده در این زمینه، حدود ۱.۶ تا ۳.۳ میلیارد نفر در سراسر جهان، در مناطقی زندگی می‌کنند که در برابر تأثیرات تغییرات اقلیمی بسیار آسیب‌پذیر هستند.

در سال ۲۰۱۸، بانک جهانی تخمین زد که تا سال ۲۰۵۰ سه منطقه آمریکای لاتین، جنوب صحرای آفریقا و آسیای جنوب شرقی، ۱۴۳ میلیون مهاجر اقلیمی خواهند داشت و آسیب‌پذیرترین مناطق جهان به لحاظ تغییرات اقلیمی شامل شرق، مرکز و غرب آفریقا، آسیای جنوبی و آمریکای مرکزی است.

جابه‌جایی‌های ناشی از بلایای طبیعی

در سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ حدود ۵.۹ میلیون نفر در نتیجه بلایای طبیعی در ۸۴ کشور و منطقه جابه‌جا شده‌اند. این سومین سال متوالی است که چنین رقم جهانی جمع‌آوری می‌شود.

افغانستان، چین و فیلیپین با بیش از ۳ میلیون نفر بالاترین میزان جابه‌جایی داخلی را ثبت کرده‌اند. بیشتر افرادی که در اثر بلایای طبیعی در افغانستان آواره شده‌اند، قبل از سال ۲۰۲۱ مجبور به ترک خانه‌های خود شده‌اند. بیشتر آنها به دلیل خشکسالی و سیل‌هایی که از سال ۲۰۱۸ این کشور را تحت تاثیر قرار داده است، آواره شده‌اند.

وقوع بلایای طبیعی عامل جابه‌جایی بیش از ۶۰ درصد جابه‌جایی‌های داخلی ثبت‌ شـده در سال ۲۰۲۱ بوده است. بیـش از ۹۴ درصد خطرات مرتبط با آب و هوا در سراسر جهان ناشی از وقوع سیل و طوفان بوده است. به عبـارت دیگر، طوفان‌هـا عامـل جابه‌جایی حدود ۱۱ میلیون نفـر در سراسر جهان بوده و وقوع سیل ۱۰ میلیون نفر را آواره کرده اسـت.

بیشتر جابه‌جایی‌های مکـرر ناشی از بلایای طبیعی در سال ۲۰۲۱ در شرق آسیا و اقیانوسیه و آسیای جنوبی ثبت شده است که مجموعا جابه‌جایی‌ها را تشکیل می‌دهد. در سال ۲۰۲۱ بیش از نیمی از جابه‌جایی‌های ناشی از بلایای طبیعی در شرق آسیا و اقیانوسیه بوده است.

سـهم آسیای جنوبی از این جابه‌جایی‌هـا ۲۲ درصد بوده است. خاورمیانه و شمال آفریقا و اروپا و آسیای مرکزی در مقایسه با سایر مناطق با یک درصد، سـهم کمتری از جابه‌جایی‌های ناشی از بلایای طبیعی در سال ۲۰۲۱ را به خود اختصاص داده‌اند.

جابه‌جایی‌های داخلی در ایران

کشور ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی که در آن قرار دارد، یکی از مناطق پرتنش و مخاطره‌خیز به لحاظ تغییرات اقلیمی و فشارهای محیـط زیستی به شمار می‌رود. به طور کلی، ۸۲ درصد از مساحت کشور را مناطق خشک و نیمه‌خشک تشکیل می‌دهد. میانگین بارش کشور در حدود ۲۵۰ میلی‌متر است که این میزان کمتر از یک سوم میانگین بارش جهانی است. اما با این حال وقوع سیل همـواره مناطق زیادی از کشور را درگیر می‌کند.

ایران یکی از کشورهای مخاطره‌خیز جهان است که در طول سالیان گذشته همواره شـاهد بلایای طبیعی متعددی از جمله رانش زمین، سیل و خشکسـالی بوده است. از سوی دیگر، در طـول یک قرن گذشـته، ایران شاهد افزایش دمای هوا بوده است؛ به‌ طوری که در مقایسه با ۱۰۰ سال گذشته دمای آن، یک درجـه سانتی‌گراد افزایش یافته است و بر اساس سناریوهای تغییر اقلیم تا سال ۲۰۵۰، تعـداد روزهای گرم به ۳۰ تـا ۹۰ روز افزایـش می‌یابد. درجه هوا، طوفان‌های شن به لحاظ فراوانی و شدت وقوع در آینده افزایش خواهد یافت.

به طور کلی، تغییر اقلیم در ایران و کمبود بارش‌های ناشی از آن منجر به کاهش منابـع آبی و خشکسالی شده است. به عنوان مثال در سال ۲۰۱۸، سـطح بارش‌ها با افت ۲۵ درصدی مواجه شد که این امر منجر به وقوع کم آبی حتی در مناطق پرآب شمالی و شمال غربی کشور شد. بـه علاوه در حال حاضر بیش از ۸۰ درصد جمعیت کشور اثرات بیابان‌زایی را احساس می‌کنند.

با تشدید تغییرات اقلیم، جابه‌جایی جمعیت در جست‌وجوی مکانی امن برای زندگی و تامیـن معیشت پررنگ‌تر می‌شود. همیـن امر بر الگوی جابه‌جایی‌های جمعیتی در داخل کشور در طول سالیان متمـادی اثرگذار بوده است.

چنانچه بررسی‌ها نشان می‌دهد که الگوی مهاجرفرستی کشور از مناطق مرزی و اطراف کشور در نوارهای غرب، جنوب غرب، جنوب شرق و شمال شرق به سمت مناطق مرکزی و ساحلی ایران اسـت. بررسی داده‌هـای اقلیمی کشور در بلنـدمدت نشان می‌دهد که اسـتان‌های مهاجـرفرست روند کاهشی بارش و روند افزایش دما را داشته‌اند.

علاوه بر آن، ایران با گسل‌های متعدد فعال یکی از زلزله‌خیزترین کشورهای دنیا است. قرار گرفتن ایران در کمربند زلزله و شـکل زمین ساختی آن سبب شده است که تقریبا کل کشـور در خطر لرزش قرار داشته باشد. 

بیشترین رخدادهای بلایای طبیعی مربوط به وقوع سیل و خشکسالی است و استان‌های اصفهان، کرمان، سیستان و بلوچستان بیشترین مخاطرات را متحمل می‌شوند.

وضعیت استان‌های مهاجرپذیر و مهاجرفرست کشور از سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵ به این شرح است:

انتهای پیام