صنایع دستی گیلان، از تنوع بالایی برخوردار است و برخی از آنها مختص این خطه است. فاخرترین آنها «رشتی دوزی» و «چاشو» یا همان پارچه سنتی چادرشب است.
افزون بر آن، حصیر بافی، مروار بافی، بامبو بافی، شال بافی، چوب تراشی، گوروس جارو یا جاروی رشتی، لیف یا لوفا، سالی وج، چموش دوزی، نمدمالی، گلیم و جاجیم بافی و ظروف سفالی در سراسر گیلان تهیه شده و می توان نقش و رنگ های اصیل گیلان را لابه لای دست بافته ها و صنایع دستی گیلان دید

سوزن دوزی ابریشمی گیلان یا رشتی دوزی

در کتاب «سیری در صنایع دستی ایران»،-که در سال 1355 منتشر شده است-  انواع سوزن دوزی در ایران و اقوام مختلف معرفی شده است. در این کتاب قطور که در قطع رحلی و  با عکس های رنگی و گلاسه منتشر شده، هنر «رشتی دوزی» ذیل «قلاب دوزی» معرفی شده است.

در این کتاب، تصویر پسر نوجوانی منتشر شده که برروی یک کتل نشسته و جریده را لای زانو و پارچه ماهوت قرار داده و رشتی دوزی می کند. نویسنده زیر نویس عکس، طرز کار در قلابدوزی رشت را اینگونه توضیح داده است:« قلابدوز، پارچه را به روی تخته ای متکی به یک زانو نگاه می دارد و تخته را از زیر پای دیگرش می گذراند. قلابدوزی با قلاب آهنی انجام می گیرد.»

قدمت رشتی دوزی هنوز بر پژوهشگران این رشته هنری معلوم نیست. به دلیل فساد پذیری الیاف پارچه و ابریشم،  یافته های باستان شناسی قدمت این هنر ویژه گیلان را به ۸۰۰۰سال پیش از میلاد نسبت می دهند.

در حال حاضر، هنرمندان رشتی دوزی، بانوان هستند، اما در گذشته رشتی دوزی هنری مردانه بود. نخ‌های مورد استفاده در رشتی دوزی، ابریشم بود که بر پارچه ماهوت دوخته می‌شد.

رشتی دوزی فقط مختص رشت نبود و شهرهای لاهیجان و فومن که عمده ترین مراکز تولید ابریشم بودند، در قلاب دوزی سرآمد بودند.

رشتی دوزی بعنوان یکی از صنایع دستی گیلان ثبت ملی شده و در شهر رشت «موزه رشتی دوزی» در عمارت تاریخی کلاه فرنگی دایر شده است.

پارچه چاشو و ثبت جهانی قاسم آباد

 دو روستای «قاسم آباد علیا و سفلی» در شرق استان گیلان، مهمترین مرکز تولید کننده «چاشو» یا پارچه چادرشب هستند و روستای قاسم آباد بعنوان مرکز تولید پارچه چادرشب، در میراث جهانی ثبت شده است.

پارچه چادر شب، به صورت نوارهایی با عرض مشخص و با تار و پودهای ابریشمی در دستگاهی بنام «پاچال» بافته می شد. دختران قاسم آباد از نوجوانی پشت پاچال می ‌شینند و نحوه بافت و نقوش سنتی چادرشب را به صورت ذهنی از مادران خود می آموزند. در حال حاضر با گرانی نخ های ابریشمی، بسته به سفارش مشتری، نوع نخ های بکاربرده شده متفاوت است.

خانه خلاقیت و موزه چادرشب بافی، یکی از مراکز دیدنی قاسم آباد سفلی و مهمترین مرکز خرید محصولات تولید شده با پارچه چادرشب است.

روستای ملی چوب تراشان

جنگل نشینان گیلان از گذشته‌های بسیار دور با استفاده از چوب درختان جنگلی، انواع صنایع دستی با چوب تهیه می‌کردند. رفته رفته این صنایع دستی به دلیل از بین رفتن گونه‌های جنگلی و عدم اجازه برداشت افول می کند.

«روستای شالما»، در شهرستان ماسال، یکی از مراکز مهم تولید صنایع دستی چوبی است و این روستا با عنوان روستای ملی چوب تراشان ثبت ملی شده است. علاقمندان به خرید صنایع چوبی با کیفیت، می‌توانند به روستای شالما بروند و یا در گذر پیرسرای رشت، صنایع دستی گیلان را تهیه کنند.

«گوروس جارو» و «کولشی جارو»

جاروی سنتی در گیلان از گیاهی موسوم به «گُوروس»  تهیه می‌شد. هنوز هم در گیلان بویژه شهرستان لنگرود  کاشت و تولید این جاروی سنتی رواج دارد و در دیگر استان‌ها به نام «جاروی رشتی» بفروش می رسد.

بیشتر کشاورزان گیلانی در حاشیه باغ یا زمین برنج خود، دانه قرمز رنگ گیاه گوروس را اول بهار می کارند. و پاییز و در انتهای فصل برداشت برنج، این گیاه درو می شود و پس از دانه گیری، ساقه های سالم و پهن گوروس را جدا کرده، دسته می کردند و با سیم های مفتولی به شکل جارو می بافتند.

یک نوع جاروی سنتی هم  در گیلان با ساقه های برنج ساخته می شود و به آن «کولوشی جارو» می گویند. این جارو به لحاظ مقاومت ضعیف تر است و معمولا برای تمیز کردن حیاط و یا کارهای دم دستی استفاده می شود.

بامبوبافی اهالی لیالستان

«بامبو بافی»، یکی از صنایع دستی رایج در شرق گیلان است و همزمان با تولید چای از کشور چین وارد گیلان  شده و در روستاهای لاهیجان رواج می یابد.

در حال حاضر روستای لیالستان، مهمترین مرکز تولید بامبوبافی است. بامبو بافی صنعتی چینی است و حدود 70سال پیش یک لیالستانی به نام « استاد غلامرضا نصیری» بامبو بافی را از دو خانواده چینی - که در لاهیجان ساکن بودند، یاد گرفته و به دیگران نیز آموزش می‌دهد. به گفته اهالی، نصیری خود اهل ذوق و هنر بوده و به سرعت هنر بامبو بافی را در لیالستان توسعه می دهد.  با تلاش او و بسیاری از اهالی این روستا، نی‌های خیزران روییده در حاشیه باغ‌ها را برش داده و با خلاقیف صنایع دستی جالبی تولید می‌کنند.

شال بافی عشایر تالش

غرب گیلان و شهرستان تالش مرکز تولید انواع گلیم است. اما عشایر این شهرستان، نوعی پارچه پشمی تهیه می‌کنند که به آن شال بافی می‌گویند. پارچه موسوم به شال، مهمترین پارچه برای تهیه چوخای تالشی یا همان بالاپوش گله‌داران بود. شال کمر، پاتاوه‌های چوپانان و شال گردن نیز از دیگر بافته‌های این منطقه است. سیاه چادرهای تالشی نیز با استفاده از موی بز بافته شده با دستگاه شال بافی تهیه می‌شود.

انتهای پیام