شهرستان محلات با برخورداری از بسته کامل گردشگری، مقصد مناسبی برای سفرهای نوروزی به شمار آمده و شما را از سفر به هر نقطه دیگری بی‌نیاز می‌کند. محلات در جنوب شرقی استان مرکزی و در فاصله حدودا ۲۵۰ کیلومتری غرب پایتخت قرار گرفته است. به واسطه هم‌جواری با دلیجان به عنوان یکی از کریدورهای اصلی جنوب به شمال و جنوب به شرق کشور، دسترسی از نیمه جنوبی کشور به این شهرستان هموار است.

محلات در کشور به عنوان پایتخت گل شناخته شده و کمتر ایرانی است که نام «شهر گل» یا «هلند ایران» را نشنیده باشد. قرار گرفتن در موقعیت جغرافیایی تقریبا کوهستانی، آب و هوای مطلوبی را برای این شهر به ارمغان آورده تا در تمام فصول سال به ویژه بهار و تابستان پذیرای مسافران و گردشگران از تمام نقاط کشور باشد.

اگر از سمت پایتخت (شرق استان مرکزی) راهی محلات شوید، به شهر نیم‌ور می‌رسید. درباره نامگذاری نیم‌ور سخن بسیار است، عده‌ای ریشه این نام را «تیمور» و عده‌ای دیگر «نیم‌آورد» می‌دانند که در اثر گذر زمان به نیم‌ور تبدیل شده است. اگرچه به خاطر معادن غنی و باکیفیت سنگ تزئینی این منطقه، نیم‌ور سیمای توسعه ای و مدرن به خود گرفته اما اگر کمی در کوچه و محله‌های نیم‌ور تامل کنید، بوی تاریخ را در آن استشمام خواهید کرد.

بر اساس آنچه که منابع تاریخی روایت کرده‌اند، تاریخ این شهر به دوران ساسانی و پیشدادیان می‌رسد. دهه‌های پیش اسنادی از غار زل هَستیجان (از توابع دلیجان) کاوش شده و در حال حاضر حدود ۳۰۰ مورد از این اسناد در دانشگاه برکلی آمریکا موجود است. جالب اینجاست که در بیشتر این اسناد که متعلق به حدود هزار و ۳۰۰ سال پیش است از نیم‌ور نام برده شده است. این موضوع نشاندهنده پیشینه بسیار قوی فرهنگی و تاریخی در این منطقه است.

استشمام بوی تاریخ در محلات کهن نیم‌ور

از میدان امام حسین(ع) نیم‌ور که به ست شمال حرکت کنید، بوی تاریخ را بیشتر احساس می کنید، این منطقه یادآور محله‌های کهن شهر نراق است. هنوز هم بسیاری از خانه‌های اینجا ساختار قدیمی خود را حفظ کرده، حتی سقف قوسی که محلی برای نگهداری احشام یا آذوقه آنها بوده نیز در برخی بناها موجود است و برخی باغ‌ها نیز توانسته‌اند در برابر تغییر کاربری مقاومت کنند اما در این منطقه و در میان ساختمان‌ها و کوچه‌های باریک، بنایی خودنمایی می‌کند که مردم آن را قلعه جمشیدی یا قلعه گبری می‌نامند. به اعتقاد برخی منابع تاریخی، این قلعه محور اصلی شکل‌گیری نیم‌ور بوده و هسته مرکزی شهر را تشکیل می‌داده است.

اکثر کتب معتبر تاریخی مانند «تاریخ قم»، «راهنمای قلعه‌های ایران»، «مختصرالبلدان» و «سفرنامه عراق عجم» که از این منطقه سخن گفته‌اند، از نیم‌ور و قلعه مستحکم و زیبای آن یاد کرده‌اند. چنانکه ابن فقیه می‌گوید: «... و هیچ بنایی از خشت و گل، خوش‌منظرتر از بنای نیم‌ور، روستایی در اصفهان نیست و در این بناها، تصویرها، و اخبار و پندها، شگفت‌انگیز است.»

این قلعه شگفت انگیز، رمز و رازهای بسیاری را در خود جای داده و از تکنولوژی‌های شگفت‌انگیزی برای محافظت از ساکنان خود بهره می‌برده است. به طوری که ساکنان آن، ماه‌ها در برابر مهاجمان مقاومت کرده و آنها را شکست داده‌اند. اگر می‌خواهید اطلاعات بیشتری از این بنای منحصربه‌فرد بدانید، گزارش ایسنا در این خصوص را اینجا بخوانید و تصاویر این بنای باشکوه را اینجا مشاهده کنید.

کمی آنطرف‌تر از قلعه جمشیدی و در میان دشت نیم‌ور، بنایی وجود دارد که آن را میل میلونه می‌نامند. با وجود ثبت این بنا در فهرست آثار ملی، اما ابهام‌هایی در مورد کاربری آن وجود دارد و اینکه آیا ارتباطی بین میل‌میلونه و قلعه یا حصار نیم‌ور وجود دارد یا خیر، به درستی مشخص نیست.

میخی که پیشینه نیم‌ور را به زمین کوبیده است

میل‌میلونه می‌تواند تنها بخشی باقیمانده از یک بنا یا برج نگهبانی باشد. شباهت آن به یک ستون از چهارطاقی و پایه‌های باقیمانده از آتشکده آتشکوه، احتمال آتشکده بودن آن را نیز مطرح می‌کند. به گواه کتب تاریخی، در گذشته، اطراف این بنا، ظروف، ابزار نظامی و استخوان انسان نیز یافت شده است. میل‌میلونه هرچه باشد، مانند میخی محکم، پیشینه نیم‌ور را به زمین کوبیده است.

یخچال قاجاری نیم‌ور به عنوان تنها یخچال باقی مانده در منطقه دلیجان، محلات و خمین، پل تاریخی این شهر که متعلق به دوران قاجار است در کنار قلعه نائب و حصار نیم‌ور که اکنون بقایایی از آن در قسمت شمالی شهر باقی مانده، از دیگر آثاری است که دیدن آنها خالی از لطف نیست.

در تپه‌های جنوبی نیم‌ور و به شکل پراکنده، بیش از ۱۲۵ سنگ نگاره وجود دارد که باستان‌شناسان آنها را به متعلق به هزاره دوم تا نهم قبل از میلاد می‌دانند.

بند افسانه ای نیم‌ور

بناهای دیدنی نیم‌ور به همین‌ها ختم نمی‌شود، کمی آن سوتر از محلات و در محدوده جنوب شهرستان بر روی رودخانه اناربار، سازه‌ای قدیمی وجود دارد که ممکن است از دور یک دیوارچین ساده به نظر برسد اما اگر از نزدیک به آن نگاه کنید، انواع دانش مهندسی آب و خاک، مکانیک آب و استاتیک را در آن خواهید یافت. این بنای شگفت‌انگیز که عمری بیش از ۲۰۰۰ سال داشته و متعلق به دوران ساسانیان است، «بند نیم‌ور» نام دارد.

بند نیم‌ور سازه‌ای است که آب رودخانه را به سمت دشت نیم‌ور هدایت می‌کند و از تکنولوژی‌هایی از قبیل تقسیم درست آب، جلوگیری از انسداد مسیرهای هدایت آب و... برخوردار است. اگر گزارش مشروح ایسنا درباره بند نیم‌ور را بخوانید و تصاویر بند را در اینجا ببینید، قطعا این سازه یکی از انتخاب‌های شما خواهد بود.

در مسیر حرکت از نیم‌ور به سمت محلات، روستای هدف گردشگری آتشکوه قرار دارد که اثری ارزشمند و تاریخی را در خود جای داده است. آتشکده آتشکوه یکی از مهم‌ترین آثار به جا مانده از دوران باستان در ایران است که مورخان قدمت این بنا را به دوره ساسانیان مربوط می‌دانند.

بنای چهار طاقی آن شامل ستون‌های سنگی استوانه‌ای شکل است که بر روی هم استوار شده‌اند. این بنا دارای اتاق‌های سرپوشیده و محلی برای برافروختن آتش بوده‌ است و طبیعت سرسبز و دلنشین منطقه، به جذابیت‌های این بنا افزوده است. اثر در تاریخ ۲۱ آبان ۱۳۱۷ با شماره ثبت ۳۱۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌ است.

قوچ گدار و بیل گردانی

اگر بخت با شما یار باشد می‌توانید شاهد آدام و رسوم کهنی مانند «قوچ گدار» یا لایروبی رودخانه لعل‌بار و نهرهای نیم‌ور نیز باشید. مراسمی که قدمت آن به بیش از ۱۰۰۰ سال می‌رسد. سیستم آبیاری دو هزار ساله دشت نیم‌ور نیز یکی از روش‌های جالب اما گیج‌کننده است که برای درک آن نیاز به تمرکز و تکرار دارید.

مراسم زیبای بیل‌گردانی به عنوان شکرانه آب و آغاز فصل کشت، هرساله در هفته سوم فروردین‌ماه در نیم‌ور برگزار می‌شود. این آئین باستانی ـ مذهبی بیش از دو هزار سال قدمت دارد و هرساله پس از پایان لایروبی توسط کشاورزان نیم‌ور برگزار می‌شود. اگر آداب و رسوم کشور برای شما جذاب است، یکی از این آیین ها را می‌توانید با تمام جزئیات، به شکل زنده ببینید. پیش از آن، شرح مراسم بیل گردانی را در ایسنا بخوانید و تصاویر آن را هم اینجا ببینید. هنگام گذر از نیم‌ور، باسلوق به عنوان شیرینی سنتی و سالم این شهر را از دست ندهید.

موته، زیستگاه آهوی ایرانی

پس از آتشکوه و در مسیر محلات روستای گلچشمه به عنوان مرز میان استان مرکزی و اصفهان واقع شده است. اینجا یکی از ارزشمندترین زیست‌بوم‌های جانوری کشور است چرا که در منطقه حفاظت‌شده موته، تنها زیستگاه آهوی ایرانی واقع شده است. ظل‌السلطان، فرزند ناصرالدین شاه و حاکم منطقه به تنهایی نسل بسیاری از حیوانات این منطقه از جمله گورخر و پلنگ را در این نقطه نابود کرده و به دلیل برهم خوردن چرخه طبیعت و شکار بی‌رویه، خطر آهوی ایرانی را نیز تهدید می‌کند. اگر خیلی خوش شانس باشید، می‌توانید گله‌هایی از این جانور ارزشمند را مشاهده کنید. اگر به رصد اجرام آسمانی علاقمند هستید، اطراف روستای گلچشمه به دلیل نبود آلایندگی نوری، گزینه مناسبی برای این کار است. اگر می‌خواهید گلچشمه را بهتر بشناسید، این گزارش ایسنا را ازدست ندهید.

روستاهای شهرستان محلات نیز هرکدام به دلیلی بهانه‌ مناسبی برای حضور گردشگران دارند. روستای لریجان که پیش از نوروز به دلیل تولید سبزه نوروزی سیمای سبز به خود گرفته بود، گردشگران را برای بازدید از ارگ تاریخی خود فرامی‌خواند. هرچند به دلیل کم توجهی، از وضعیت مطلوبی برخوردار نیست اما با این وجود، باز هم می‌تواند مقصدی مطلوب برای علاقمندان به تاریخ و پیشینه این سرزمین باشد. آنطور که لعل‌بار، مسئول نمایندگی میراث فرهنگی شهرستان محلات می‌گوید، این روستا نیز به دلیل پتانسیل‌های تاریخی و طبیعی و باغات بسیار، در آستانه تبدیل شدن به روستای هدف گردشگری است.

خورهه را از دست ندهید

در فاصله حدود ۴۰ کیلومتری شمال شرقی محلات، روستای نمونه گردشگری خورهه قرار دارد که یکی از بناهای منحصربه فرد تاریخی کشور را در خود جای داده است. از دور دو سرستون در این بنا خودنمایی می‌کند که به گفته محققان و اسناد باستانی، تعداد آنها ۱۲ عدد بوده و با قدمت ۲۲۰۰ سال مربوط به دوره سلوکیان یا اشکانیان است. این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شماره ثبت ۱۳۱ به ‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌ است. حفاری‌های باستانی این مکان در سال ۱۹۵۵ میلادی توسط اداره باستان‌شناسی ایران به عمل آمد و در خلال این کاوش‌ها، تعدادی سفال و چند اثر نقره متعلق به دوره سلوکیان کشف شد.

در پایان این کاوش‌ها، باستان‌شناسان کشف کردند که ساختمان خورهه مرکب از ۳ ساختمان مرتبط به هم بوده است. همچنین محوطه‌های باستانی مربوط به دوران سلجوقیان نیز در خورهه وجود دارد. این بناها تنها جاذبه‌های گردشگری خورهه نیستند بلکه غارها، طبیعت زیبا و جذاب به ویژه در ابتدای بهار و انار خورهه نیز بهانه‌هایی هستند که شما را برای سفر به خورهه ترغیب خواهند کرد.

سفر و سلامت در آبگرم محلات

از خورهه که به سمت محلات حرکت کنید، پس از طی حدود ۲۰ کیلومتر، به منطقه نمونه گردشگری آبگرم خواهید رسید. آبگرم محلات همچون چشمه آبگرم سرعین، یکی از مشهورترین چشمه‌های آبگرم کشور است. مجتمع جهانگردی آبگرم محلات چندین چشمه مختلف با ترکیبات معدنی و دمای متغیر از ۳۵ تا حدود ۱۰۰ درجه سانتیگراد را در خود جای داده که هرکدام برای درمان بیماری‌های مختلفی از جمله کبدی، صفراوی، کلیوی، دستگاه گوارش و همچنین بیماری‌های رماتیسمی، استخوانی، پوستی و ریوی مفید است.

این چشمه‌ها در طول سال همواره میزبان مسافران متعددی از داخل و خارج از کشور است. امکانات رفاهی مطلوب این سایت گردشگری، شرایط مناسبی را برای اسکان گردشگران فراهم کرده است. اگر به آبگرم سفر کردید، طبیعت گردی در کوه‌های منطقه و چشم‌انداز زیبای ارتفاعات آن را از دست ندهید.

با گذر از نقاط مختلف تاریخی و طبیعی شهرستان، نوبت به شهر محلات می‌رسد تا حسن ختامی برای سفر باشد. آوازه گل شهر خوش آب و هوای محلات در همه جا پیچیده است. این شهر کهن، نام‌های بسیاری را به خود دیده تا به محلات رسیده است. در سفرنامه‌های مختلف، از محلات و کوچه باغ‌هایش بسیار سخن گفته شده و طبیعت این شهر ستوده شده است.

شهر چنارها

اگر در محله‌های قدیمی این شهر گردش کنید، آثاری از این تاریخ کهن مشاهده خواهید کرد. سرچشمه محلات از پربازدیدترین نقاط کشور است. در مسیر رسیدن به سرچشمه، چنارهای سربه فلک کشیده، توجه هرکسی را به خود جلب می‌کند. تونل‌های جذاب و دلنشینی که توسط بیش از ۵۰۰۰ چنار جوان و چند ده ساله در خیابان‌های شهر ایجاد شده، جاذبه‌ای است که نباید از آن غافل شد. گویا محلات و چنار با هم عجین شده اند و محلات را با چنارهایش و چنار را با محلات می‌شناسند.

در مسیر سرچشمه، چناری کهنسال خودنمایی می‌کند که عمر آن را از ۴۰۰ تا ۱۲۰۰ سال تخمین می‌زنند اما هرچه هست در تمام کتاب‌های تاریخی از این درخت باعظمت یاد شده است. هرچه به سرچشمه نزدیک شوید، زیبایی چنارها بیشتر می‌شود. در نزدیکی سرچشمه، تنها آسیاب آبی شهرستان قرار دارد که قدمت آن به دوران صفویه می‌رسد.

سرچشمه، ریشه حیات روح و جسم محلات

از آسیاب آبی که گذر کنید، به سرچشمه خواهیم رسید. منطقه نمونه گردشگری پارک سرچشمه در شمالی‌ترین نقطه شهرستان محلات قرار گرفته و با بهره‌گیری از چشمه‌ای خروشان، سرچشمه حیات در منطقه بوده است. درباره علت نامگذاری یا تاریخچه تاسیس آن اطلاعات چندانی وجود ندارد اما اکثر روایت‌ها و نوشته‌ها، تاسیس آن را به دوران قاجار نسبت می‌دهند. هرچند یافته‌های تاریخی قدمت آن را به صفویه نیز می‌رساند. ظل‌السلطان، فرزند ناصرالدین‌شاه، کسی که بیش از ۳۰ سال بر اصفهان حکومت کرد نیز از سرچشمه یاد کرده است.

تصاویر قدیمی از سرچشمه نیز وجود دارد که ادعا می‌شود مربوط به پادشاهان قاجار و ناصرالدین شاه است که ایسنا نمی‌تواند آن را تائید یا رد کند اما چنارهای قطور و سربه فلک کشیده و یکپارچه داخل پارک و پائین دست آن تا آسیاب آبی و از آسیاب تا چنار کهنسال این شهرستان، نشان از قدمت این پارک دارد.

در کاوش‌های باستان‌شناسی که هنگام بازسازی محوطه سرچشمه انجام شد، لوله‌های سفالی هدایت آب در این منطقه یافت شد که نشان از پیشینه این پارک دارد. در کتیبه‌ای که هنگام بازسازی سرچشمه یافت شد، به این نکته اشاره شده است که یک چهارطاقی در مظهر چشمه در سال ۹۸۸ هجری قمری به دستور شاه سلطان محمد خدابنده، چهارمین شاه صفوی، در این محل احداث شده است.

به جرات می‌توان سرچشمه را پربازدیدترین نقطه استان مرکزی نامید چراکه در ایام تعطیلات و به ویژه تعطیلات نوروز، همواره شاهد جمعیت انبوه بازدیدکنندگان از این منطقه نمونه گردشگری هستیم. براساس اعلام نمایندگی میراث فرهنگی شهرستان محلات، در بازه ۱۵ اسفند ۱۴۰۱ تا ۱۵ فروردین ۱۴۰۲، بیش از ۵۵ هزار نفر یعنی تعدادی فراتر از جمعیت این شهرستان، از سرچشمه بازدید کرده‌اند و تراکم جمعیت در روزهای تعطیل، موید این مسئله است.

از نکات منحصر به فرد سرچشمه، زیبایی چهارفصل آن است. در بهار و تابستان، گل‌های رنگارنگ در کنار سرسبزی غالب بر بوستان، جلوه زیبایی را خلق می‌کند و در زمستان، درختان مه‌گرفته در کنار بخار آب، تصویری دلنشین خلق می‌کند بویژه اگر با برف نیز تلفیق شود.

در فصل پاییز به دلیل برخورداری این پارک از درختان چنار و ریزش برگ‌ها، تابلوی بی‌نظیری از نقاشی طبیعت خلق می شود که چشم هر بیننده‌ای را به خود میخکوب می‌کند.

سرچشمه از ابتدا تا انتها، کتابی از زیبایی، لذت و آرامش را پیش روی شما می گشاید که هرکسی را تا ورق زدن تک تک برگ‌ها، پای خود میخکوب می‌کند، چشمه‌ای خروشان که در ابتدا با حوضی پر از ماهی، کودکان و چه بسا بزرگترها را برای مدتی سرگرم می‌کند، آب چشمه که در رگ های پارک جاری شده و به آن زندگی می‌بخشد و درختان چناری که هویت محلات هستند با عمری چند ده ساله همچون تمام نقاط شهر، در سرچشمه نیز جلوه‌ای بدیع خلق می‌کنند.

آب چشمه پس از سیری کوتاه در سرچشمه، با یک سقوط آزاد، آبشاری دلنشین را به وجود می‌آورد که خود سندی دیگر بر منحصربه‌فرد بودن سرچشمه است.

در محوطه پایین‌دست آبشار نیز فضایی دلنشین برای استراحت فراهم است. پایان‌بخش فضای پارک، دریاچه و پلی است که روی آن ایجاد شده تا علاوه بر افزایش فضای پارک، محل مناسبی برای استراحت یا چادر زدن مسافران فراهم شود.

رستوران‌ها، سوپرمارکت‌ها، شهربازی، گلخانه‌ها و فضاهای اقامتی و رفاهی موجود در داخل و اطراف سرچشمه، اقامتی بی‌دغدغه را برای مسافران و بازدیدکنندگان فراهم کرده است. در کنار این‌ها، تونل سبز حاصل از درختان چنار تنومند در خیابان‌های منتهی به سرچشمه، در هنگام ورود، شما را به میهمانی جذابی فرامی‌خواند و در هنگام خروج، بدرقه‌ای آرامش‌بخش در انتظار شما خواهد بود.

اگر می‌خواهید بیشتر با سرچشمه آشنا شده و پیش از سفر درباره آن بدانید، گزارش ایسنا با عنوان «پارک سرچشمه و ۴۰۰ سال میزبانی از میهمانان محلات» را بخوانید و تصاویر سرچشمه و میهمانانش را نیز ببینید.

آرامش بی نظیر در کوچه باغ های پولگان

کمی پایین‌تر از سرچشمه، در پهنه‌ای به وسعت حدود ۲۵ هکتار، کوچه باغ‌های باقی مانده از محلات قدیم با نام «پولگان» وجود دارد که سرسبزی جذاب آن در کنار شکوفه‌های بهاری یا میوه‌های پاییزی و جریان دلنشین آب، آرامش بی‌نظیری را به هر انسانی هدیه می‌کند. باغداران کهنسال این منطقه نیز همواره با آغوش باز پذیرای بازدیدکنندگان هستند. یک بار تجربه این منطقه، شما را مشتاق به بازدید دوباره از آن خواهد کرد.

مسجد چوبی و محراب سنگی

سقف چوبی مسجد جامع محلات و نوشته‌های روی آن که اثر هنرمندان خطاط نامداری مانند شیخ زین العابدین محلاتی از خطاطان برجسته دوران قاجار در آن مشاهده می‌شود، از ناشناخته‌ترین جاذبه‌های محلات است که بازدید از آن خالی از لطف نیست. بقاع امامزادگان محلات به ویژه امامزادگان فضل و یحیی(ع) با محراب سنگی ارزشمندی که قدمت آن را متعلق به سال ۳۳۰ تا ۴۳۰ هجری قمری می‌دانند و همچنین درخت کهنسال موجود در حیاط این امامزاده، از دیگر نقاطی است که می‌توان در سفر به محلات از آن بازدید کرد.

غار آزادخان و داستان حبس

در گوشه و کنار محلات نیز غارهایی از جمله غار سوراخ گاو و شاه‌بلبل واقع در خورهه، غار چال‌شغال در روستای آتشکوه، غار یکه‌چاه واقع در روستای یکه‌چاه و غار باباجابر در روستای جودان موجود است که اگر از راهنمایان محلی کمک بخواهید، شما را به سمت آنها هدایت خواهند کرد. سرآمد آنها غار آزادخان در غرب محلات و روستای سنجه باشی است که شاهد دوران مهمی از تاریخ در زمان حمله آزادخان افغان بوده که بسیاری را در غار محبوس می‌کند.  

گل، مهمترین بهانه دیدار با محلات

دیدن باغ‌های تولید گل و گلخانه‌های محلات یکی از اصلی‌ترین بهانه‌های هر شخص برای بازدید از محلات است. سابقه تولید گل در شهرستان محلات به حدود ۱۰۰ سال می‌رسد و این دانش تجربی در کنار شرایط آب و هوایی و خاک حاصلخیز، محلات را به مهد تولید و پرورش گل‌های زینتی و شاخه بریده کشور تبدیل کرده است.

تولیدات باکیفیت محلات سال‌ها است که راه خود را به کشورهای همسایه و اروپا نیز باز کرده اند. رتبه نخست کشور در تولید گل‌های فصلی و نشائی، رتبه دوم کشور در تولید گل‌های شاخه بریده و رتبه سوم کشور در تولید گل‌های گلدانی را به خود اختصاص داده است. در حال حاضر هزار بهره‌بردار در سطح ۱۰۲۷ هکتار شامل ۶۰۸ هکتار فضای باز و ۴۱۹ فضای گلخانه‌ای در صنعت گل و گیاه مشغول فعالیت هستند. تجربه بازدید از گلخانه‌های محلات و دیدن گل‌های نادر و جذابی که تنها در محلات یافت می‌شود، تا مدت‌ها در خاطر شما خواهد ماند.

در پایان سفر به محلات، به جز تصاویر زیبایی که با خود خواهید داشت، ارده و حلوای محلات را به عنوان سوغات تهیه کنید تا کام جسم‌تان نیز مانند کام روح‌تان، شیرین شود.

 انتهای پیام