همزمان با ماه رمضان، ماه میهمانی خدا؛ در هر شهر و روستایی از کشور عزیزمان، آیین‌هایی برقرار است که برگرفته از سنت‌هایی دیرین این سرزمین است، هرچند برخی‌ از این آداب و رسوم امروز نیز پابرجاست و برخی دیگر دستخوش تغییر یا به طور کلی منسوخ شده‌ است.

مردم اردکان نیز از گذشته با آداب و رسوم خاصی به میزبانی ماه رمضان می‌رفتند و با زنده نگه داشتن سنت‌های دیرینه خود در زمان افطار و سحرگاهان این ماه میهمانی، بساط راز و نیاز با خداوند را می‌گشودند؛ از صفای شنیدن اذان بر گلدسته‌های مساجد تا بوی نم کاهگل پس از آب پاشی کوچه پس کوچه‌های تاریخی این شهر توسط مادران روزه‌دار، نشان از تاریخی ماندگار در این سرزمین دارد، تاریخی که با تمدن و تدین مردم این دیار گره خورده است.

«کلوخ اندازون» یکی از آداب و رسوم منسوخ شده‌ی مردم اردکان است که زمانی اردکانی‌ها با برگزاری آن، به استقبال ماه مبارک رمضان می‌رفته‌اند ولی امروز تنها خاطراتی بیادماندنی از آن در ذهن سالخوردگان این دیار باقی مانده است.

ایرانیان از دوران باستان همواره بر این باور بوده‌اند که به هر بهانه‌ای، به جشن و شادی و پایکوبی بپردازند و شادی را در جایگاه یک نماد ارزنده، برای بهتر زیستن خود و دیگران، دوام بخشند. این خوی و خیم ارزنده، پس از گسترش اسلام در میان ایرانیان، کم و بیش بر جای مانده و مردمان این سرزمین همواره کوشیده‌اند تا از هر رویدادی برای دور هم بودن، شاد زیستن و جشن گرفتن بهره ببرند و «کلوخ اندازون» یکی از همین آیین‌هاست.

«سیدحسین پایدار اردکانی» نویسنده اردکانی معتقد است هرچند در گذر زمان، برخی از این آیین‌های شاد روزگار، کم و بیش به دست فراموشی سپرده شده‌اند اما گاه می‌بینیم که تبار جدید ایرانیان، به دنبال بازگشت به خویشتن و زنده نگه داشتن همین آیین‌های کهن هستند.

این فعال اجتماعی در گفت‌وگو با ایسنا ادامه می‌دهد: یکی از همین آیین‌های کهن که ریشه در جهان‌بینی ایرانیان بر مدار شادی و شاد زیستن داشته، آیینی «کُلوخ اَندازون» نام دارد که در روزگاران کهن در اردکان، مردمانش یک روز مانده به آغاز ماه رمضان، آن را برپا می‌داشته‌اند.

وی می‌گوید: در این آیین، زن و مردم و پیر و جوان اردکانی، یک روز پیش از آغاز ماه رمضان، به دشت و دمن می‌رفته یا در خانه به شادی و بزم می‌پرداخته‌اند و با پختن آش و نان و لتیرُک(نان روغن جوش) و دیگر غذاها، می‌کوشیده‌اند تا این روز را گرامی بدارند و با دورهمی، این روز را به شادی بگذرانند.

پایدار اردکانی که به تاریخچه و پژوهش در این حوزه پرداخته است، اظهار می‌کند: این که چرا این روز را این گونه نام نهاده‌اند، خیلی دقیق روشن نیست و گرچه گمانه‌زنی‌هایی هم در این باره صورت گرفته اما هیچکدام نمی‌تواند مبنای نام‌گذاری روشنی برای این روز باشد.

البته «نادر پیری اردکانی» پژوهشگر و محقق اردکانی در مورد این مراسم و علت نام گذاری آن بیان می‌کند؛ اهالی هر محل در مراسمی با دعوت از کوچک‌‎‎ترها و کسانی که برای اولین بار برای روزه گرفتن آماده می‌شده‌ اند، در مراسمی انواع و اقسام خوراکی‌‎‎ها را تعارف می‏‏‌کرده و یادآور می‌شدند که طی یک ماه از خوردن و آشامیدن برای رضای خداوند در طول یک روز محروم خواهند بود.

وی می‌گوید: البته در جایی دیگر غیرمستند نقل شده که به این علت آخرین روز منتهی به ماه رمضان را «کلوغ  اندازون» می‌گفته‌اند که در آن روز مردم به اطراف شهر می‌رفتند و بعضی‌ها کلوخ پرتاب می‌کردند تا قدرت خود را قبل از شروع ماه مبارک رمضان آزمایش کنند.

با این حال پایدار ادامه می‌دهد: البته اما آنچه در پس این روز و از دوران کهن به این سو ارزشمند است، تلاش مردمانی است که اگر چه به دینی جدید گرویده‌اند، اما می‌کوشند تا آیین‌های باستانی ایرانی خود را هم گرامی بدارند.

نویسنده‌ی کتاب «از اردکان تا توس» خاطرنشان می‌کند: به گمان من، برپایی جشن و شادی در یک روز مانده به ماه رمضان، به این باور مرتبط بوده که شاید تازه مسلمانان ایرانی این دیار، در باور خود برگزاری جشن و شادی در ماه رمضان را درست نمی‌پنداشته‌اند و برای همین، درست یک روز مانده به فرارسیدن این ماه، به جشن و شادی می‌پرداختند تا از اندک فرصت‌های باقیمانده، پیش از آن که بخواهند یک ماه را به دور از آیین‌های شادی‌بخش بگذرانند، بهره ببرند.

وی می‌گوید: به نظر می رسد اکنون تنها نامی از «کلوخ اندازون» در اردکان باقی مانده، اگر چه شاید هنوز هم خانواده‌هایی باشند که با دورهمی و میهمانی، این آیین زیبا را گرامی می‌دارند و هر چند دوباره اندک اندک این آیین شادی‌بخش به دست تبار نوی اردکانی‌ها، می رود تا جانی تازه به خود بگیرد.

پایدار در پایان نیز یادآور می‌شود؛ به هر حال، هر آنچه بتواند مایه شادی، با هم بودن و همبستگی مردم عزیز کشورمان شود را باید گرامی داشت و در زنده نگهداشتنش کوشید.

مردم اردکان آداب و رسوم دیگری نیز در ماه مبارک رمضان مانند جزءخوانی و قرائت قرآن، افطاری دادن با «نُقلِ آلوچه‌ای»، حنابندان شب ۲۷ ماه رمضان و مراسم‌های «آب است و تریاک» و «پونُگ زدن» در سحرها نیز در این ماه دارند که برخی همچنان برقرار و برخی نیز به فراموشی سپرده شده است.

انتهای پیام