یکی از جشن‌های مردم ایران جهارشنبه‌سوری است، جشنی که مردم غروب آخرین سه‌شنبه‌ آخرین ماه هر سال را در کنار یکدیگر جشن گرفته و با افروختن آتش و پریدن از روی آن شادی می‌کنند.

چهارشنبه‌سوری جشنی است درمیان شلوغی‌های آخر سال مردم ایران، مردم در کنار همه کارهای خود یک بعدازظهر و شب را به کنار یکدیگر بودن و شادی کردن اختصاص می‌دهند.

در شب چهارشنبه‌سوری در روزهای پایانی سال مردم ایران آتش افروخته و کینه‌ها، ناراحتی‌ها و بدی‌های خود را در آن سوزانده و با مهربانی و دوستی بیشتر به انتظار سال جدید و بهار سرسبز می‌نشینند.

چهارشنبه‌سوری نیز یکی از جشن‌های باستانی مردم ایران است، این جشن نیز همانند دیگر جشن‌های ایرانیان با آداب و رسوم خاصی توسط مردم برگزار می‌شد که شاید در این روزها به دست فراموشی سپرده یا کمرنگ شده‌اند.

نویسنده کتاب «فرهنگ و هنر در دارالخمسه» در گفت‌وگو با ایسنا درباره آداب و رسوم شب چهارشنبه‌سوری در استان زنجان، اظهار می‌کند: در استان زنجان هم، مانند خیلی از مناطق دیگر شب چهارشنبه‌سوری در گذشته آداب خاصی داشته است و مردم زنجان تنها آخرین چهارشنبه سال را جشن نمی‌گرفتند و در همه چهارشنبه‌های اسفندماه مراسم خاصی برگزار می‌شد.

حسین عباسی‌نیا با بیان اینکه چهارشنبه جوان، کوله چهارشنبه (چهارشنبه کوتاه)، گودوخ چهارشنبه (چهارشنبه تازه زاییده شده) و ایل‌آخور چهارشنبه (آخرین چهارشنبه سال) عناوینی بود که زنجانی‌ها برای چهارشنبه‌های اسفندماه انتخاب کرده و در هرکدام جشن‌هایی با اجرای مراسم‌های خاصی همانند آویزان کردن سنگ از شاخه های درخت که تحمیل نوعی باروری به درخت است، برگزار می‌کردند، می‌گوید: در چهارشنبه آخر سال که مهم‌ترین چهارشنبه بود زنجانی‌ها در بالای پشت‌بام خانه آتشی روشن می‌کردند و از روی آن می‌پریدند تا پاک و مطهر شوند زیرا آتش در باور ایرانی‌های گذشته پاک‌کننده بود.

این پژوهشگر زنجانی با بیان اینکه در سفره‌ای که بعد از مراسم آتش روشن کردن در خانه پهن می‌شد میوه هفت مغز (گردو، بادام، پسته، توت، فندوق و کشمش) وجود داشت و مردم باور داشتند این میوه‌ها به سال جدید برکت می‌دهد، تصریح می‌کند: در سفره آخرین چهارشنبه سال غذاهایی همچون سبزی‌پلو و رشته‌پلو قرار داشت زیرا مردم باور داشتند که این غذاها حالت رویشی و زایش دارد و با این نماد سرسفره قرار می‌دادند.

وی با بیان اینکه زنجانی‌ها بر حسب عادت و اعتقادی که بر مطهر و پاک کننده بودن آب داشتند، صبح چهارشنبه کنار رودخانه می‌رفتند و علاوه بر اینکه صبحانه می‌خوردند، روی سر و صورت خود آب می‌ریختند تا پاک شوند و برای کسانی که حضور نداشتند نیز از آب رودخانه می‌بردند، گفت: مراسم شال اندازی، قاشق زنی و قفل گره‌گشا از مراسمی است که به آیین چهارشنبه سوری زنجانی‌ها افزوده شده بود.

نویسنده کتاب «فرهنگ و هنر در دارالخمسه» عنوان می‌کند: مراسم شال‌اندازی نیز یکی دیگر از مراسم زنجانی‌ها بود، در این مراسم نوجوانان و جوانان شالی را از باجه (سوراخی که در سقف خانه‌ها برای تهویه هوا وجود داشت) به داخل خانه آویزان می‌کردند و بزرگ خانواده بدون آنکه شخص موردنظر را بشناسد هدیه‌ای را به آن می‌بست، فرد شال‌انداز بعد از بازکردن هدیه برای سال جدید خود تعبیری می‌کرد.

قاشق زنی مراسمی برای چهارشنبه‌سوری

عباسی‌نیا بیان می‌کنند: مراسم قاشق‌زنی نیز یکی دیگر از مراسم‌ زنجانی‌ها در شب چهارشنبه سوری بود که یک عده با حضور در خانه فامیل با برهم زدن قاشق و کاسه هدیه‌ای را دریافت می‌کردند که از آن هدیه برای سال جدید خود تعبیر می‌کردند. همچنین به این دلیل از کاسه استفاده می‌شد که مردم باور داشتند کاسه برای سال جدید باید با برکت پر شود و قاشق نیز به عنوان یک ابزار حرکت دهنده بود.

پژوهشگر زنجانی خاطرنشان می‌کند: در مراسم قفل گره‌گشا نیز بانوانی که در مرحله ازدواج بودند قفلی را زیر پای می‌گذاشتند و به اولین کسی که عبور می‌کرد می‌گفتند قفل را باز کند در این مراسم نیز از شرایط شخص بازکننده قفل تعبیراتی برای ازدواج خود بانوان انجام می‌شد.

چهارشنبه‌سوری در سال‌های گذشته مراسمی برای شادی و دورهمی بود ولی امروزه به یک شب پرخطر در کشور ما تبدیل شده‌ است، از چند روز باقی مانده به شب چهارشنبه سوری صداهای بلند و وحشتناکی به گوش می‌رسد که موجب صلب آرامش از سالمندان، کودکان، بیماران و ... می‌شود.

ورود مواد محترقه به دنیای کودکان، نوجوانان و جوانان به بهانه ایجاد شادی و هیجان موجب ایجاد نگرانی و استرس برای والدین شده است.

دینامیت، کپسولی، بمبک، ترقه‌های دست‌سازی که توسط خود افراد ساخته می‌شود و ... بخشی از مواد منفجره‌ای هستند که در این سال‌ها جشن چهارشنبه‌سوری را به چهارشنبه‌سوزی تبدیل کرده و با جان و سلامتی افراد بازی می‌کند.

با کمی تامل در رابطه با خطرات استفاده از ترقه‌ها به آسانی می‌توانیم از آمار دردناک مصدومان شب چهارشنبه‌سوری بکاهیم و خوشحال‌تر به سمت نوروز و بهار سرسبز حرکت‌ کنیم.

چهارشنبه‌سوری با دوری از کارهای پرخطر می‌تواند شب زیبا و به‌یاد ماندنی برای کل ایران شود و شاید دیگر شاهد آمار ناخوشایند مصدومان شب چهارشنبه‌سوری نباشیم و بهاری که پیش روی ما است بهاری زیباتر از همیشه شود.

انتهای پیام