گذر فعلی پیرسرای رشت، بخش باقیمانده محله بزرگ «کیاب» در غربی ترین نقطه رشت است. اکنون گذر پیرسرا از یک سو به خیابان سام و از سوی دیگر به سبزه میدان منتهی می شود.

بر اساس نوشته‌های شادوران جهانگیر سرتیپ پور«در عهد ناصرالدین شاه که خاندان های فومن و شفت ناچار به اقامت در رشت شدند، بخشی از زمین های اطراف پیرسرا که بازارچه ای هم داشت، خریداری کرده و خانه هایی برای خود ساختند. از جمله مشهورترین آنها حاج معصوم خان حاکم فومنات بود.»

در گذر اصلی پیرسرا، خانه تاریخی نیمه مخروبه­ای به نام عمارت «گیگاسری» وجود دارد که مالک آن سعید خان یکی از پسران میرزا مهدی خان گیگاسری، خان منطقه شفت می باشد. شفت در گذشته تابع فومنات بود.

روبروی همین عمارت، کوچه باریکی است که به یک عمارت بزرگ می رسد که مالک نخست آن یحیی خان، پسر بزرگ میرزا مهدی خان گیگاسری است.

هرکس از کوچه باریک شهید چیتی عبور می کند، متوجه عمارت زیبا و بالکن هلالی عمارت دو طبقه‌­ای می شود، که پنجره‌ها و کرکره‌های چوبی اش، بر آپارتمان های نوساز فخر می‌فروشد. این عمارت تا همین دو سال پیش محل زندگی خانواده « مهندس محب‌الله ره» بود.

درب چوبی و بلند عمارت باز می شود و از اتاق های متعدد طبقه نخست عبور می‌کنیم. در انتهای راهرو، درب چوبی دیگری ما را به حیاط عمارت می برد.

عمارت بر یک کرسی چینی بلند ساخته شده که در مرمت دهه ۷۰، گربه روی عمارت پر شده است. این را از پله‌های ورودی حیاط و جای دریچه گربه روهایی که اکنون مسدود شده است، می توان فهمید.

بنا در نمای روبه حیاط و روبه کوچه عینا مشابه و قرینه ساخته شده و سالن هلالی شکل روبه معبر و حیاط، نمای متفاوتی به بنا می دهد.

وسط حیاط حوض عمیقی است که با کاشی های آبی پوشیده شده است. این کاشی ها، ما را به دوره قاجار می برد که کاشی های موسوم به استخری در کارگاه کاشی سازی مشهدی یوسف کاشی ساز در رشت پخته می شد.

کلید پریزهای برق این خانه بسیار قدیمی است و به گفته مالک سیستم برق رسانی و شبکه آب آن بسیار پیشرفته و روسی بوده است.

هرچند بنای فعلی روایتگر سبک معماری پهلوی دوم است، ولی مالک بنا می گوید: شالوده اصلی عمارت در سال ۱۳۱۲ توسط مهندس یوسف سیمرغ به همراه چهار ساختمان مسکونی دیگر به سبک روسی و ایرانی طراحی و ساخته شد. پس از آن یوسف سیمرغ در سال های (۱۳۲۲- ۱۳۲۵) بعنوان شهردار  منصوب شد. در سال های پس از جنگ جهانی دوم ساختار داخلی بنا بازسازی شد و تغییراتی در ساختار بنا انجام گرفت.

 این خانه پس از انقلاب ۲۰ سال متروک و رها شده بود تا اینکه در سال ۱۳۷۵ مهندس محب الله ره بنا را از وراث یحیی‌خان خریداری و با تلاش و همتی مضاعف خانه را مرمت می‌کند و از سال ۱۳۷۹ بعنوان محل زندگی خانواده مهیا می شود. خانه‌ای که باغچه بندی حیاط مشجر و حوض عمیق پر ماهی آن، به آرامش و شادی خانه می‌افزود.

اما به گفته مهندس ره این خانه زمانی محل غوغاسالاری‌های فرقه «نعمت اللهی» های رشت بوده است.

 (حیدری نعمتی نام «دو فرقه» بوده‌است که از زمان صفویه تا دهه‌های اخیر در اکثر شهرهای ایران حضور داشته و با هم درگیری داشته‌اند. در اصطلاح، جنگهای حیدری نعمتی به درگیری‌هایی در جوامع مدنی گفته می‌شود که منشأ منطقیِ درستی ندارد و سرچشمه گرفته از تعصبات عوام است)

در طبقه همکف ساختمان دو سالن  به سمت کوچه بن بست داشته  است که گربه رو آن مسدود شده و طبقه نخست خانه به ارتفاع ۸۰ سانت از کف خاکریزی و بتن شده است. بخش هایی از طبقه دوم بنا همچنان پل کوبی است. سقف بنا اکنون حلب سر و در برخی از قسمت ها لمبه های چوبی فروریخته است. سپتیک های طاقی بنا سالم بوده و مرمت شده  و کانال آبریز فاضلاب نیز مرمت شده است.

انتهای حیاط، بقایای یک عمارت دیگر را می توان دید که درختان انجیر و بوته های خاردار تمشک بقایای جرز دیوارها و سفال های ریخته شده سقف را پوشانده است. به گفته مالک، این عمارت، متعلق به وراث میرزا مهدی خان گیگاسری است که توسط پدرشان میرزا مهدی خان در دورة قاجاریه بنا شده است و اکنون فقط بخشی از دیوارها و پله ورودی بنا باقیمانده است. 

در حال حاضر بخش هایی از این بنا کاربری هایی غیر از سکونت دارد. در مقطعی دفتر مرکز پخش شرکت زیبانخ در طبقه همکف این بنا دایر بود. این خانه دوره های آموزشی نجوم را هم به یاد دارد و یا زمانیکه کافه ای دنج برای اهالی محله بود. این عمارت باشکوه بازهم می تواند به گذشته باشکوه خودش بازگردد. و مالکان فعلی آمادگی دارند بنا را به سرمایه گذاران بخش خصوصی واگذار نمایند.

انتهای پیام