به گزارش ایسنا، ششمین ویژه برنامه انتخاباتی «شش در دو» ویژه برنامه دوازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی و ششمین دوره انتخابات مجلس خبرگان میزبان سعید لیلاز استاد دانشگاه و تحلیلگر اقتصادی و وحید شقاقی اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی بود.
این برنامه با چاشنی مسائل مهم اقتصادی از جمله معیشت و مسائل مربوط به تحریم‌ها با دو نگاه متفاوت از حوزه سیاست و اقتصاد برگزار شد و مسائل مهم بودجه‌ای و برنامه‌های توسعه‌ای و نقش مجلس در آن مورد واکاوی قرار گرفت.
امین صبحی مجری، برنامه را با این سوال آغاز کرد که مجلس آینده باید چه ویژگی‌های داشته باشد؟
سعید لیلاز در پاسخ به این پرسش گفت: اگر بخواهم بدون نگرانی از فضای سیاسی و اجتماعی موجود نظر واقعیم را بگویم، مجلس ایران هرگز در صدر امور کشور نبوده است. به اعتقاد بنده این مسئله از صدر مشروطه تا آخر سلطنت پهلوی دائما رنگ باخت و از بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تا امروز، از مجلس اول تا مجلس یازدهم به طرق مختلف شاهد چنین مسئله‌ای بودیم. مجالس ایران در چهار دهه گذشته هم از بیرون و هم از درون مجلس جایگاهش را در نظام تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری از دست داد.
وی ادامه داد: نهادهای خارج از مجلس که تعدادشان رو به افزایش است، از اهمیت و نقش این نهاد قانونگذار به انحای مختلف کاسته‌اند. شورای سران قوا، مجمع تشخیص مصلحت و شورای نگهبان با تصمیمات‌شان نقش مجلس را محدود کرده‌اند. از سوی دیگر هم نوع انتخاب نمایندگان مجلس به گونه‌ای است که خود نمایندگان نیز روز به روز سهم و نقش کمتری در مسائل کشور داشته‌اند. این نوع رفتار با مجلس به عوام‌گرایی و عوام‌فریبی، رنگ و لعاب داده است.
این استاد دانشگاه افزود: وقتی نمایندگان به هر دلیل یا به هر شکلی، نمایندگی اکثریت جامعه را از دست می‌دهند این مسئله موجب دوگانگی و تناقض در رفتارش می‌شود. آنان برای جلب نظر شورای نگهبان و سایر مراجع کشور یک طور رفتار می‌کنند و تصمیم‌گیری می‌کنند که مصداق بارز آن لایحه بودجه سال ۱۴۰۳ است که رییس سازمان برنامه و بودجه نامه داد و تصمیمات کمیسیون تلفیق را تغییر داد. پس یک چشم نمایندگان به شورای نگهبان است که مبادا به گونه‌ای رفتار نکنند که رد صلاحیت شوند و یک چشم‌شان به مردم است تا کاری نکنند که از دست‌شان ناراضی شود. اما چیزی که در عمل اتفاق می‌افتاد و طی ۲۵ سال گذشته مرتب تذکر داده‌ام و تذکراتم به جایی نرسیده است این بوده است که مجلس نباید در ارقام و اعداد دولت دست ببرد تا لایحه دولت شتر گاو پلنگ نشود و اصلا قابل اجرا نباشد.
این تحلیل اقتصادی شاهد مثالش را قانون برنامه هفتم و لایحه بودجه سال ۱۴۰۳ دانست و ادامه داد: به دلیل نوع نظام انتخابات‌مان محتویات و بندهای لایحه بودجه به نحوی کنار هم قرار می‌گیرد که اعتبارش را برای اجرا از دست می‌دهد. قانون برنامه هفتم توسعه و لایحه بودجه ۱۴۰۳ مملو از نیت‌های خوبی است که مشخص نیست با کدام بودجه و ساختار اجرایی می‌خواهند اجراییش کنند.
در ادامه وحید شقاقی عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی در پاسخ به پرسش، گفت: از دهه ۱۳۴۰ شاه دنبال مشتری برای نفت ایران بود و از دهه ۱۳۵۰ برای نفت ایران مشتری پیدا کرد. نفت در آن دوره بشکه‌ای ۲ دلار بود اما وقتی وارد دهه ۱۳۵۰ شدیم و قیمت نفت افزایش یافت قیمت هر بشکه نفت از دو به ۱۲ و ۱۷ دلار افزایش یافت، درآمدهای عظیم نفتی به اقتصاد کشور پمپاژ شد و به دلیل فقدان عقلانیت در توزیع و هزینه کردن این حجم عظیم بودجه، مشکلات و چالشهای کشور آغاز شد که این مشکلات تا به امروز ادامه یافته و امروز کشور با ابرچالشهای مختلف روبرو شده است.
این اقتصاددان کشورمان با یادآوری عملکرد امیرعباس هویدا نخست‌وزیر وقت ایران و دنباله‌روی وی از سیاست‌های فرمایشی و غیرمنطقی محمدرضا پهلوی، گفت: درآمد نفتی ایران از دهه ۱۳۵۰ تاکنون حدود ۱۵۰۰ میلیارد دلار بوده است. این حجم عظیم فروش نفت موجب شکل‌گیری نهادهای کاریکاتوری در ایران شد. در دهه ۱۳۹۰ علاوه بر انباشت چالش‌ها و مشکلات اقتصادی گرفتار ابرچالشهای نوظهور و چالشهای عدیده سیاسی شدیم و شاهد برخورد فرصتها و تهدیدها و نقاط قوت و ضعف شدیم.
وی ادامه داد: کار در دهه ۱۴۰۰ به بعد به مراتب از دهه‌های گذشته سخت‌تر می‌شود. شاهد ناترازی‌های مختلف در کشور هستیم. این ناترازی‌ها در حوزه عقلانیت شروع شد و به ناترازی در بودجه و آب و گاز و انرژی رسیده است. مجلس آینده با چالشهای انباشته شده اقتصادی و سیاسی داخلی و تحولات جهان عرب به رهبری عربستان روبروست. به نظرم جایگاه دولت و مجلس در دهه ۱۴۰۰ از جایگاه بسیار ویژه‌ای برخوردار است.
به اعتقاد شقاقی یک زمانی می‌توانستیم جایگاه خودمان را در منطقه با نفت حفظ کنیم اما میدان بازی تغییر کرده است.
این عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی گفت: مجلس آینده نقش بسیار مهمی در تشدید ضعف‌ها و قوت‌ها و چالش‌ها و دستاوردها دارد از این رو باید به نقش بسیار مهم مردم در شکل دادن به این مجلس توجه ویژه کرد.
در ادامه مجری خطاب به سعید لیلاز پرسید آیا مجلس تَکرار دستاورد خاصی داشت که حالا امیدی به مجلس فعلی ندارید؟
لیلاز در پاسخ به این پرسش گفت: فرق نمی‌کند. در دوره تَکرار هم وضع همین بود. هر مجلسی که از حزب بسیج یا حزب سپاه یا حزب ملی یا سایر افراد و شخصیت‌ها به صورت یک دست پر شود عملکردش یکسان خواهد بود.
این تحلیلگر اقتصادی در واکنش به القای مجری برنامه که او را نسبت به آینده ناامید دانست، تاکید کرد: اتفاقا به مجلس آینده بسیار امیدوارم.
وی در عین حال تصمیم مجلس برای افزایش سن بازنشستگی و تایید آن در شورای نگهبان را موجب تاثیر منفی بر مشارکت مردم در انتخابات اسفند ماه تحلیل کرد.
لیلاز در ادامه با بیان اینکه به دلیل تغییر قواعد جهان در حوزه انرژی دیگر نمی‌توان روی درآمد نفت همچون گذشته حساب کرد، گفت: اگر تحریم‌ها هم لغو شود باز نمی‌توانیم روی درآمدهای نفتی برای بهبود شرایط اقتصادی کشور حساب کنیم.
این تحلیلگر اقتصادی ادامه داد: اگر درصدد حل ناترازی‌های کشور در حوزه‌های مختلف هستیم باید به مردم و نظر آنان برگردیم و تن به خواسته آنان بدهید. افزایش سن بازنشستگی برای مردم قابل قبول نبود. اگر مردم مسوولان‌شان را از خود ندادند به آنان در حل ابرچالشهای کشور هیچ کمکی نمی‌کنند. به عنوان نمونه کشور در صندوق‌های بازنشستگی گرفتار ناترازی‌های فراوانی است. مردم می‌گویند کدام صندوق‌های کشور بدون دخالت‌های سیاسی که منابع‌شان تمامل از سوی خودشان تامین شده است توسط مسوولان به درستی مدیریت و اداره شده است؟
به باور سعید لیلاز رفع سوء مدیریت‌ها در بخش‌های مختلف حاکمیت از طریق آشتی ملی امکان‌پذیر است و مجلس می‌تواند شروع خوبی برای این مسئله باشد.
این تحلیلگر اقتصادی خاطرنشان کرد: اقتصاد ایران هزار مسئله دارد اما همه آنها قابل حل است مشروط به اینکه مشارکت مردم حاصل شود و مشارکت مردم با احترام به رای و نظرشان به دست می‌آید.
مجری برنامه با قطع سخنان لیلاز گفت: مردم نمی‌پذیرند که هر گرایش و جریان سیاسی سر کار بیاید تقصیرها را به گردن دیگری بیندازد. به نظر شما هر رای مردم چه فوایدی می‌تواند در اقتصاد داشته باشد؟
لیلاز ادامه داد: اگر رای مردم به معنای افزایش مشارکت باشد حتما تاثیر خوبی در اقتصاد و سایل بخش‌های کشور دارد. روزگاری وفور منابعِ حاصل از فروش نفت و گاز موجب پنهان ماندن مشکلات، چالش‌ها و ناتوانی‌ها در حوزه حکمرانی می‌شد اما از وقتی که این درآمدها کاهش یافت مسوولان به فکر مردم و گرفتن مالیات از آنها افتادند. مسوولان در این وضعیت کشور مجبور به دعوت از مردم برای اداره کشور افتاده‌اند.
وی متذکر شد: دولت درصدد دریافت ۱۱۰۰ تریلیون تومان مالیات از مردم است که به نظر بنده برای اداره کشور، کار خوبی است اما انجام آن به هر شکل و شیوه برای مردم پیامدهای اجتماعی و اقتصادی دارد که یکی از آنها دلسردی آنان از نظام و کاهش مشارکت در انتخابات اسفند است.
لیلاز در بخش دیگری از این نشست انتخاباتی با یاد کردن از دوران ریاست جمهوری شهید محمدعلی رجایی، گفت: شهید رجایی که هیچ صحبت و برنامهای از او در صدا و سیما نیست، در دوره ریاست جمهوریش که مصادف شد با آغاز جنگ تحمیلی مقابل دوربین تلویزیون قرار گرفت و خیلی صادقانه با مردم صحبت کرد و از نداشتن پول برای اداره کشور در دولت سخن گفت. بعد از این صحبت‌ها ۲۰۰ درصد به قیمت بنزین افزود اما مردم صدای‌شان درنیامد. چرا صدا و سیما آن مصاحبه شهید رجایی را از شبکه‌هایش پخش نمی‌کند؟
مردم رجایی و خاتمی را دوست داشتند، واکنش منفی به گرانی بنزین نشان ندادند
این تحلیلگر اقتصادی افزود: این تصمیم دولت رجایی در برهه‌ای از تاریخ جهان اتفاق افتاد که قیمت بنزین در ایران از بازارهای جهانی انرژی پیشی گرفت. اما چرا مردم واکنش منفی نشان ندادند، چون رجایی صادقانه با مردم سخن گفت. بعد از شهید رجایی دوره خاتمی رفتار مشابهی را تکرار کرد. در دولت ایشان یک شبه ۸۰ درصد روی قیمت بنزین گذاشته شد اما باز آب از آب تکان نخورد چون مردم خاتمی را از خودشان می‌دانستند. اما در سال ۱۳۸۶ ظرف دو سه ساعت وقتی کوپن اعلام شد بخش زیادی از پمپ‌های بنزین‌های کشور، نابود شد.
لیلاز متذکر شد: اگر مسئله بحث مشروعیت را به این دولت و جریان سیاسی و آن دولت و جریان سیاسی گره زده شود، کار بیخ پیدا می‌کند و مشکلات حل نمی‌شود.
در ادامه شقاقی با تاکید بر اینکه کشور در شرایط حساسی قرار دارد، گفت: طبیعتا وقتی شرایط حساس‌تر می‌شود انتخاب‌ها هم حساس‌تر می‌شود. تا مادامی که درآمدهای کشور بالاست، اگر اشتباه و خطایی هم سر بزند قابل پوشش است اما وقتی شرایط درآمدی بحرانی می‌شود دیگر نمی‌توان سرسری از کنارش عبور کرد. نفت به عنوان کالای استراتژیک اهمیت خودش را از دست داده در چنین شرایطی نقش مردم بسیار حیاتی می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: فرصت‌های بین‌المللی و منطقه‌ای و فرصت‌های داخلی تا سال ۲۰۴۰ پیش‌روی ماست و باید این آنها به درستی بهره گرفت. انتخابات همیشه مهم بوده است. به مردم یادآور می‌شوم که هر رایی به نمایندگان بدهید و انتخاب کنید اهمیت دارد اما در شرایط فعلی رای به اصلح، بسیار حیاتی است.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: انسان‌های متفکر دغدغه‌مند می‌توانند کاری کنند که جلوی سیل ویران‌گر را بگیرند.
شقاقی گفت: به دلیل نظام شبهه مدرن با نظام کاریکاتوری روبرو هستیم. منافع ملی بسیار بسیار مهمتر از منافع فردی است. اگر در گذشته منافع ملی خیلی دیده نمی‌شد شاید چندان مشکلی به وجود نمی‌آمد اما به دلیل روبرو شدن با ابرچالشهای مختلف در کشور دیگر آن شرایط را نمی‌توان ادامه داد.
این عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی با بیان این مثال که بنده حساب می‌کنم که برای خریدهای زندگیم بیشتر از رای‌هایی که به نمایندگان داده‌ام بیشتر وقت گذاشتم، از مردم خواست در انتخابات شرکت کنند و برای انتخاب اصلح، وقت بگذارند.
وی ادامه داد: در شهرهای کوچک صداقت، پاک‌دستی، سلامت مالی و حسن سابقه بر رای دادن مردم بسیار تاثیر دارد. انتخاب همیشه مهم بوده اما در زمان‌هایی بسیار بسیار مهمتر شده است. امروز روزی است که نیازمند تصمیمات سخت است و باید از منافع فردی و گروهی فاصله بگیریم و منافع ملی ملاک قرار گیرد. تصمیم سخت نیاز به نگاه به منافع ملی دارد. در شهرهای کوچک چه کسی می‌تواند نگاه ملی داشته باشد؟ باید برای انتخاب مجلس آینده با حساسیت بیشتری رفتار شود در غیر این صورت ناترازی‌ها به مراتب بدتر می‌شود.
در ادامه این نشست، سعید لیلاز گفت: نظام تدبیر و مسائل کشور به نوع اعمال حاکمیت در کشور بر می‌گردد. وقتی تصمیم گرفته می‌شود رانت توزیع شود. وقتی از مردم پرسیده شود که مهمترین مسئله کشور در حوزه اقتصاد چیست عموما مردم می‌گویند تورم. تورم بر هر چیزی اولویت دارد.
وی ادامه داد: در دعوتی که رییس‌جمهور از اقتصاددانان داشت به ایشان گفتم از عمده مشکلات کشور که ریشه و علت‌العلل مشکلات کشور است «تورم» است. ناترازی‌ها، کسری بودجه و فساد بانکی تجلی‌شان در تورم خودش را نشان می‌دهد.
این تحلیلگر اقتصادی افزود: صندوق‌های بازنشستگی نمی‌توانند درآمد تولید کنند به همین دلیل دولت تلاش می‌کند با دخالت در کار صندوق‌ها به آنها کمک کند. نتیجه این اقدام هم افزایش تورم و مشکلات اجتماعی ناشی از کم شدن تعهدات صندوق‌ها به اعضای‌شان است. دولت و مجلس برای ناترازی در رشد نقدینگی هیچ تدبیری نکرده‌اند. در کسری بودجه در کشور اغراق می‌شود چون ناترازی در پشتش مخفی شود.
لیلاز گفت: معتقدم نهادها اگر خوب شکل بگیرند می‌توانند خوب کار کنند. نهاد مجلس خوب کار نمی‌کند. ۳۰ ماه از دولت رییسی گذشته است و حالا رسیده‌ایم به جایی که قصه آن در کتاب «یک هلو، هزار هلو» شرح شده است. رییسی و تیمش ایستاده‌اند و نظام بانکی را تحت فشار قرار داده‌اند تا رفتارش را اصلاح کند اما نمی‌گویند چطور باید این کار را انجام دهد تا چالشهای اقتصادی و اجتماعی به وجود نیاید.
در ادامه شقاقی، انتخاب نمایندگان اصلح را مورد تاکید قرار داد و گفت: به نماینده اصلح و خبره و دل‌های آبادان نیاز است.
لیلاز هم گفت: نقش مجلس در امور اجتماعی و سیاسی کمتر شده و روز به روز کمرنگ‌تر هم می‌شود. تا زمانی که حاکمیت، خود را در انتخاب مردم ذی‌صلاح بداند مشکلات ادامه می‌یابد و این کار آسیب زننده است می‌خواهید بپذیرید یا نپذیرید. باید به مردم اعتماد کنیم.
این تحلیلگر اقتصادی کشور با اشاره به پایبندی مستمرش به نظام جمهوری اسلامی ایران، گفت: در طول سال‌های عمرم همواره در انتخابات‌های مختلف شرکت کرده و رای داده‌ام. به محض اینکه قدرت انتخاب پیدا کردم آیت‌الله سید روح‌الله خمینی را انتخاب کردم. چطور می‌شود که بعد از ۴۵ سال زندگی در جمهوری اسلامی و پایبندی به این نظام گفته می‌شود به این نظام پایبند نیستیم؟ اگر به ساز و کارهای راستین انقلاب اسلامی و ملت ایران برگردیم و به مردم اعتماد کنیم، حتما مجلسی خواهیم داشت که مورد نظر حاکمیت هم خواهد بود.
به باور لیلاز، دو مجلسِ اول مشروطه و نخستین مجلس جمهوری اسلامی بهترین مجالس ایران بودند.
مردم وقت بگذارید و از بین تایید صلاحیت‌شدگان، اصلح را انتخاب کنید
شقاقی در ادامه خواستار انتخاب مردم از بین افراد تایید صلاحیت شده شد و گفت: به هر صورت کاندیداهایی، تایید صلاحیت شده‌اند حالا وقت بگذارید و از بین همین افراد، اصلح را انتخاب کنید.
لیلاز در ادامه اظهار کرد: بنده از عملکرد جمهوری اسلامی سخن می‌گویم و آرزو می‌کنم اگر روزی جمهوری اسلامی نباشد بنده زودتر مرده باشم تا آن روز را نبینم. در بدترین دوره‌های جنگ انتخابات برگزار می‌شد و مجاهدان خلق حضور داشتند اما انتخاب مردم چه بود؟ بنده نه حزب دارم و نه عضو حزبی که در فکر شما و دوستان‌تان است، هستم.
شقاقی در ادامه رو به لیلاز خواستار رسیدن به مفهوم واحد از دو واژه مورد اختلاف بین اصولگرایان و اصلاح‌طلبان شد و گفت: کلیدواژگان و مفاهیم مدنظر جریانی که شما به آن متصف هستید مثل «عدالت» و «آزادی» باید روشن و باز شود. برداشت شما از عدالت و آزادی باید روشن شود تا دچار سوء تفاهم نشویم و سخن یکدیگر را روشن‌تر و دقیق‌تر بفهمیم.
استقبال لیلاز از یک پیشنهاد شقاقی
لیلاز با استقبال از این پیشنهاد شقاقی، گفت: چه خوب است که بحث به اینجا کشیده است. شما سلولی به مسئله مورد بحث نگاه می‌کنید و بنده نهادی می‌نگرم. باید اجازه دهیم صاحبان این کشور که مردم هستند هر مقدار که دوست دارند، اشتباه کنند. مردم خود باید تصمیم بگیرند نه کسانی که با نظارت استصوابی نظرات‌شان را به آنان دیکته می‌کنند. یکی از دلایل که مجلس کارکردش را دائما از دست می‌دهد، عملکرد خود مجلس است. باید برای گزینش و فرصت برابر به مردم احترام قائل شد تا آنان از بین جریان‌های سیاسی انتخاب کنند.
وی متذکر شد: وضعیت مجلس به شکلی است که اگر ۲۹۰ سعید حجاریان یا ۲۹۰ فرد اصولگرا هم وارد مجلس شوند باز چالش‌ها و مشکلات کشور حل نمی‌شود.
در ادامه شقاقی از لیلاز پرسید: دلیلی که مجلس کارکردش را روز به روز از دست می‌دهد چیست؟ نتیجه‌گیری شما این است که اگر فضا بازتر می‌شد افراد اصلح انتخاب می‌شدند؟ اگر این طور است که باید درباره مصادیق و مفاهیمی که مدنظر شماست در جلسه‌ای دیگر مناظره کنیم.
لیلاز در تایید سخن شقاقی، گفت: بله، دقیقا نظر بنده همین است. ضمن اینکه به مسوولان امر هشدار می‌دهم بدون مشارکت ۶۰ درصد به بالای مردم در انتخابات اسفند ۱۴۰۲ قدرت انتخاب‌های سخت در ساختار حاکمیت وجود نخواهد داشت چون موجب نارضایتی بیشتر مردم و افزایش نارضایتی‌های اجتماعی می‌شود. در این صورت حاکمیت مجبور می‌شود یا به روش استالین رفتار کند و یا به روش آلمان‌ها در بحران اقتصادی غرب متوسل شود. نتیجه هر دوی این روش‌ها موجب در پیش گرفتن شیوه‌هایی برای کاستن مصرف مردم و افزایش سهم کشور از جی دی پی می‌شود.
این تحلیلگر اقتصادی متذکر شد: در سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ میزان تشکیل سرمایه از میزان استهلاک سرمایه بیشتر شد و این اصلا مسئله خوبی نیست.
در پایان شقاقی گفت: به همان اندازه که وقت صرف امور روزمره می‌کنیم باید برای انتخابات وقت بگذاریم.
وی خاطرنشان کرد: قانون پولی و بانکی مهم است. بخشی از ناترازی‌های کشور بانک‌ها هستند. تصمیم‌گیری برای کنترل فساد بسیار مهم است باید ریشه‌ها فسادزدایی شود.
لیلاز هم در پایان گفت: امیدوارم انتخاباتی پرشور و با حداکثر مشارکت اتفاق بیفتد و سخنان شقاقی اجرایی شود.
به گزارش ایسنا، این ویژه‌برنامه با اجرا و سردبیری امین صبحی و تهیه‌کنندگی حسین ماکنعلی تولید و به‌صورت تصویری از نرم‌افزار کاربردی ایران صدا و به صورت صوتی بر روی موج اف‌ام ردیف ۱۰۳.۵ مگاهرتز رادیو گفت‌وگو پخش می‌شود.
نسخه مکتوب و آنلاین این برنامه برای دسترسی راحت‌تر مخاطبان روی خروجی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) و مؤسسه مطبوعاتی جام‌جم در دسترس است.
مخاطبان این ویژه برنامه انتخاباتی می‌توانند دیدگاه‌ها و نظرات خود در خصوص مباحث انتخاباتی را به سامانه پیامکی ۳۰۰۰۰۱۰۳۵ ارسال کنند.
انتهای پیام
نظرات