اینکه چرا فرهنگ کتاب و کتاب‌خوانی در بسیاری از شهرهای خراسان رضوی سیر نزولی دارد و هر روز به آن افزوده می‌شود از آن دسته معماهای حل شدنی است که فقط همت، برنامه‌ریزی و تلاش می‌خواهد که اکنون یا در توان مسئولان مربوطه نیست و یا در محاق فراموشی به سر می‌برد.
متأسفانه باید گفت که هنوز فرهنگ کتاب‌خوانی در جامعه ما به‌عنوان یک ارزش محسوب نشده است، البته شاید بتوان حلقه مفقوده کم توجهی به کتاب و کتاب‌خوانی را در وادی روزمرگی، عدم مدیریت زمان و گرایش‌های انسان به انجام فعالیت‌های تجربی (نه علمی و کاربردی) یافت.
عوامل متعددی برای توصیف و تشریح وضعیت اسفبار مطالعه می‌توان برشمرد، مجموعه عوامل در هم پیچیده و غامض و پنهان شده در هزار توی فرهنگ ایرانی که تحلیل را سخت و شناخت را با مانع روبرو می‌کند. باید علل واقعی را جستجو کرد و آن‌ها را در کنار هم نشاند، روابطشان را معلوم کرد و تأثیر هر یک را مشخص کرد. در این گزارش تلاش شده عللی که عموماً مورد غفلت بوده است، به بحث گذاشته شود.
مردم تشنه مطالعه نیستند
در همین خصوص یک استاد دانشگاه پیام نور در گفت و گو با ایسنا گفت: به رغم اینکه کتاب اصلی‌ترین عامل در ارتقاء فرهنگ یک تمدن هست، اما متأسفانه عدم مطالعه کتاب در ایران بلایی است که دامنگیر ما شده به طوری که بسیاری به این کشور جامعه بدون مطالعه می‌گویند.
حامد خاتمی پور گرانی کتاب را یکی از دلایل کم شدن اقبال مردم به کتاب و کتاب‌خوانی در جامعه دانست و گفت: به جهت اینکه هیچ‌گونه حمایتی از ناشران نمی‌شود شاهد افزایش قیمت کتاب‌ها هستیم.
وی این افزایش قیمت را یکی از دلایل بی‌رغبتی مردم در کتاب‌خوانی دانست و اظهار کرد: مشکلات اقتصادی از سویی موجب گرانی کتاب و از سویی موجب بی‌تمایلی خانواده‌ها به کتاب‌خوانی شده است.
این نویسنده کتاب در همین خصوص به وضعیت ممیزی کتاب‌ها اشاره کرد و گفت: ممیزی در نوع کتاب‌هایی که می‌خواهد انتشار یابد تأثیر بسیاری گذاشته است.
این فعال فرهنگی با اعلام اینکه اگر نهادهای فرهنگی به طور جدی برای ارتقاء فرهنگ مطالعه در جامعه تلاش می‌کردند امروز شاهد این مشکلات در حوزه کتاب‌خوانی نبودیم، عنوان کرد: متأسفانه میزان مطالعه در جامعه از ۲ دقیقه تا ۱۸ دقیقه اعلام شده که اگر خواندن کتاب‌های ادعیه حذف شود این سرانه به شدت کاهش خواهد یافت.
خاتمی پور با اشاره به اینکه بسیاری از کتاب‌ها و منابع مورد نیاز دانشجویان در کتابخانه‌ها نیست، اظهار کرد: اگر قرار باشد هر گروهی که به کتابخانه مراجعه کند کتاب مورد نیاز خود را به دست نیاورد به مرور شاهد کاهش کتاب‌خوانی خواهیم بود.
وی در ادامه با انتقاد از مسئولانی که خود کتاب‌خوان نیستند ولی برای ارتقاء فرهنگ کتاب‌خوانی در جامعه دور میز می‌نشینند و تصمیم‌گیری می‌کنند، گفت: تا زمانی که مسئولان ما کتاب‌خوانی را تجربه نکرده باشند و صاحب‌نظر نباشند نمی‌توانند مشکلات را تشخیص و برای رفع آن‌ها در حوزه کتاب‌خوانی اقدام کنند.
وی با بیان اینکه در ۲۰ سال قبل برخی کتاب‌ها تیراژ ۲۰ هزار جلد داشتند اما امروز به رغم اینکه جمعیت دو برابر شده تیراژ برخی کتاب‌ها به ۲۰۰ نسخه رسیده است، گفت: این نشان می‌دهد برخی ارزش‌ها به دلیل تغییر در نیازها جابجا شده است.
کتاب‌هایی که ارزش خواندن ندارد
در همین رابطه یکی از فعالان حوزه کتاب به ایسنا گفت: اگر امروز کتاب در جامعه جایگاهی ندارد به دلیل بی‌توجهی برخی مسئولانی است که حتی حاضر نیستند هر دو ماه یک بار در جلسات انجمن کتابخانه‌ها شرکت کنند.
علی قربانی با اشاره به اینکه بی‌توجهی مسئولان به کتاب به جهت ضعف ساختاری نظام اجرایی است، افزود: متأسفانه در جامعه ما دشمنی با کتاب و کتاب‌خوانی بسیار است.
این فعال فرهنگی با اعلام اینکه بسیاری از کتاب‌های جدیدی که وارد کتابخانه‌ها به ویژه کتابخانه‌های مدارس می‌شود به هیچ عنوان ارزش خواندن ندارد، افزود: کتاب‌هایی که برای مطالعه برخی مواقع وارد مدارس می‌شوند به گونه‌ای است که انگیزه دانش آموزان را برای مطالعه از بین می‌برد.
وی بیان کرد: در کتابخانه برخی مدارس که برای تجهیزشان اقدام کرده بودیم دریغ از یک شاهنامه فردوسی، غزلیات حافظ و کلیات سعدی در صورتی که مطالب برخی از کتاب‌های درسی از داخل همین کتاب‌ها گرفته شده است.
قربانی با اظهار تأسف از اینکه عمده کتاب‌های ما گزینشی هستند و تنها برخی کتاب‌های خاص به کتابخانه‌ها تجویز می‌شود که بیش از حد ایدئولوژی است، افزود: بسیاری از کتاب‌هایی که همه کودکان جهان می‌خوانند از کتابخانه‌های ما جمع‌آوری شده است.
وی با بیان اینکه کتاب‌هایی مانند ماهی سیاه کوچولو و قصه‌های من و بابام که به زبان‌های بسیاری تاکنون ترجمه شده اما از کتابخانه‌های عمومی جمع‌آوری شده است، گفت: این اقدام موجب شده جوانان تمایلی به مطالعه کتاب در کتابخانه‌ها نداشته باشند.
این فعال حوزه کتاب در ادامه افزود: به رغم اینکه ابزار کار معلمان کتاب است اما ۹۰ درصد معلمان از لحظه فارغ التحصیل شدن به جز کتاب‌های درسی دانش آموزان کتاب دیگری به دست نگرفته‌اند.
مطالعه به قصد لذت و آگاهی جایگاهی ندارد
در ادامه یکی از مسئولان کتابخانه‌های جنوب خراسان رضوی وضعیت مطالعه در کشور را نگران کننده دانست و گفت: متأسفانه در جامعه امروزی مطالعه به قصد لذت و آگاهی جایگاهی ندارد.
رضا بدیع زادگان با اشاره به اینکه اگر مطالعه دانش آموزان و دانشجویان تنها مطالعه درسی بوده چون به نوعی مجبور هستند، افزود: متأسفانه درصد افرادی که برای مطالعه غیر درسی به کتابخانه‌ها مراجعه می‌کنند بسیار کم است.
این مقام مسئول با اعلام اینکه نظام آموزشی هیچ‌گاه افراد را اهل مطالعه و کتاب پرورش نداده است، بیان کرد: نظام آموزشی تنها مبتنی بر حفظ کردن و نمره است به همین جهت جامعه ما کتاب‌خوان پرورش نیافته است.
وی با بیان اینکه اگر می‌خواهیم در ۱۰ سال آینده جامعه کتاب‌خوان داشته باشیم باید از امروز در این خصوص تلاش کرد در غیر این صورت نسل آینده همانند جامعه امروز با کتاب بیگانه خواهند بود، افزود: متأسفانه نظام آموزشی ما تنها پژوهش محور بوده و مشوق مطالعه نیست.
بدیع زادگان با انتقاد از نوع سیاست گذاری‌های کلانی که در کشور در جهت کتابخانه‌ها انجام می‌شود، گفت: متأسفانه آن‌قدر که در حوزه بهداشتی، راه و ساختمان و شهرسازی در سطح کلان برنامه داریم در حوزه کتاب این برنامه‌ریزی‌ها نیست.
وی با اشاره به اینکه برخی نمایندگان آن‌قدر که به بودجه‌های شهرسازی و سایر موارد حساس هستند هیچ‌گاه دیده نشده در خصوص بودجه‌های کم حوزه کتاب بحث کنند، افزود: تا زمانی که کتاب بی‌اهمیت باشد نمی‌توان انتظار داشت اعتبارات این حوزه افزایش یابد.
این فعال حوزه فرهنگ اظهار کرد: به رغم اینکه تعداد کتابخانه‌ها در بسیاری از شهرها در مقایسه با بسیاری از ادارات ساختمان و پرسنل بیشتر داریم اما از کمترین اعتبارات برخوردار هستیم.
وی با اعلام اینکه به حوزه کتابخانه‌ها اهمیت داده نمی‌شود، گفت: از بسیاری کتاب‌های موجود در کتابخانه‌ها هیچ استفاده‌ای نمی‌شود و سایر آن هم کتاب‌های درسی و آشپزی و شعر است.
مطالعه عنصر حیاتی و یکی از اصلی‌ترین منابع سازنده زیرساخت یک ملت به شمار می‌رود. وضع موجود و نگرانی‌هایی که به وجود آمده، زنگ خطری جدی برای نسل آینده به شمار می‌رود.
آینده‌سازان کشور امروزه بیش از هر زمان دیگری از کتاب و مطالعه دور مانده و این موضوع می‌تواند عواقب جبران ناپذیری به بار آورد. امیدواریم با تلاش مسئولین و همّت معلمان و خانواده‌ها، کودک، جوان و نوجوان دوباره به آغوش کتاب بازگردند و مانند سال‌های نه چندان دور، کتاب‌خوانی به یکی از علاقه‌مندی‌های این قشر پرشور به شمار رود.
انتهای پیام
نظرات