در ابتدای این شب تئاتر که یکشنبه (۱۰ دی) در تالار شیخ بهایی شاهین‌شهر برگزار شد، منصور قربانی، رئیس دفتر تخصصی هنرهای ملی و آئینی اداره هنری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان با اشاره به فلسفۀ به وجود آمدن نمایش آیینی، گفت: آیین‌ها از ابتدا در جریان زندگی انسان‌ها وجود داشته و به‌نوعی در نهاد بشری بوده و یک رخداد و رویداد نیستند. آیین‌ها برگرفته از برخی مسائل مانند ترس و امیدواری انسان است و بشر برای فرار از این ترس‌های طبیعی و غیرطبیعی و پناه‌بردن به جایی و یا برای امیدوار شدن نسبت به آینده، توسل‌هایی انجام می‌داد و در واقع به چیزی دخیل می‌بست و پناه می‌برد.
او ادامه داد: این اقدامات به مرور شکلِ آیین به خود گرفت و سپس برای این‌که به نظم رسیده، همگانی شود و تجمع و همبستگی ایجاد کند، در کنار هم قرار گرفت و نهایتاً از ابزارهایی مانند حرکات موزون و یا افزودن آواز و موسیقی نیز در کنار آن استفاده شد، تا این‌که کم‌کم شکل‌های جذاب‌تر، زیباتر و شکیل‌تری به خود گرفت و به‌صورت هنری درآمد.
قربانی درباره این موضوع که آیا این آیین‌ها از ابتدا فقط شکل سوگواره داشته‌اند یا خیر؟، توضیح داد: هدف از آیین‌ها سوگواری نبود و به اقتضای آن اتفاق بستگی داشت. آیین‌ها گاهی ویژۀ سرور و گاهی در حوزه سوگواری بودند و یا حتی ترکیبی از این دو بودند، مانند هنر چاوشی‌خوانی که در هر دو زمینه بود، یا آیین‌های مربوط به دود کردنِ اسفند که در موارد مختلفی مانند سفر، سوگواری و یا شادی استفاده می‌شود و از ترکیب این آیین‌ها هنرهای جذاب و شکیلی منتج شد.
در ادامۀ دومین شب تئاتر شاهین‌شهر، بخشی از فیلم کوتاهی از اجرای تعزیه توسط هنرمندانِ زنده‌یاد بسیاری، پخش شد که از سوی دفتر تخصصی هنرهای ملی و آئینی اداره هنری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان تهیه‌شده بود.
سپس منصور قربانی دربارۀ این موضوع که تعزیه در کدام مناطق استان اصفهان رشد بیشتری داشته و دارد؟، بیان کرد: اصلِ هنر فاخر تعزیۀ تکامل‌یافته در عصر صفوی وجود داشت که در این دوره، رشد و ارتقاء یافت. دوستانِ تهران اصرار دارند که تهران را خاستگاه تعزیه بدانند که ما مخالف این مسئله هستیم و به‌طور مستند اثبات می‌کنیم که خاستگاه و جایگاه اصلی تعزیۀ کنونی، اصفهان است؛ اما شاید بتوان بخشی از تعزیه را در دوره قاجار و به‌ویژه دورۀ ناصری با حضور امیرکبیرِ بزرگ و احداث تکیه دولت به تهران نسبت داد، کما این‌که در سایر هنرها نیز چنین اتفاقی افتاد و اصفهان سال‌ها داعیه مکتب آواز و تئاتر کمدی و شعر را داشت اما تهران در برخی از هنرها این عقبه را از اصفهان گرفت.
رئیس دفتر تخصصی هنرهای ملی و آئینی شهرداری اصفهان با بیان این‌که اصفهان در تعزیه می‌تواند خاستگاه و سرآمد باشد، تأکید کرد: یکی از طلایی‌ترین نقاطی که در عرصه تعزیه گام برداشت، منطقه برخوار است. این موضوع نیز شایان‌ذکر است که زمینه‌های مختلفی در تعزیه وجود دارد که البته به‌اشتباه، مکتب تلقی می‌شوند؛ مثل زمینۀ تهران، قزوین و غیره که معتبرترین و شاخص‌ترین آن‌ها زمینۀ برخوار است.
این شب تئاتر با نمایش بخش کوتاهی از فیلمی مستند با موضوع آیین سقایی ادامه یافت.
سپس حاج عبدالعلی داوری، پژوهشگر و از پیشکسوتان هنر تعزیه در مخالف‌خوانی روی صحنه آمد و خطاب به مسئولان گفت: عاجزانه خواهش می‌کنم که به داد تعزیۀ زمینۀ برخوار برسید. حیف است و احتمال دارد که چند سال دیگر بگوییم چنین تعزیه‌ای را داشتیم و دیگر نیست. ما هم آمادگی داریم که در این حوزه در خدمتتان باشیم و کار کنیم.
منصور قربانی نیز بیان کرد: شبیه‌خوانی، هنری با متر و معیار و دقیق و اصولی است و اشعار و موسیقی در آن حساب‌شده است و همه‌چیز روی اصول و با حساب‌وکتاب پیش می‌رود.
اما در ادامۀ دومین شب تئاتر شاهین‌شهر، بخشی از شبیه‌خوانی به نام «پشت خیمه» توسط استاد حاج عبدالعلی داوری و مرشد علی عباسی روی صحنۀ سالن سینمای تالار شیخ بهایی شاهین‌شهر اجرا شد.
سپس مرشد علی عباسی گفت: تعزیۀ برخوار مدیون محمدعلی رجایی زفره‌ای است و به دنبال این هستیم که خیابانی را به نام ایشان مزین کنیم.
در ادامه نیز حاج عبدالعلی داوری، پژوهشگر تعزیه گفت: حاج ولی‌الله معینی در کتاب (تعزیه‌نامه «معمار») چیزی حدود ۴۰۰ و شاید ۵۰۰ مخمس و مسدس را جمع‌آوری کرده و ۵۰۰ گفت‌وگو بین شمر و عباس به‌صورت مخمس و مسدس و بحر طویل و تک‌بیتی است. یعنی وقتی می‌خواهیم تعزیه را دنبال کنیم به دو سبک شعریِ خراسانی و عراقی می‌رسیم؛ آنجا که در تعزیه به دنبال محتوا می‌گردیم سبک عراقی را بیشتر استفاده کرده‌ایم و گفت‌وگوهای بین شمر و عباس نیز به سبک عراقی است.
همچنین منصور قربانی، رئیس دفتر تخصصی هنرهای ملی و آئینی شهرداری اصفهان با اشاره به موسیقی تعزیه، بیان کرد: یکی از ارکان اصلی هنر شبیه‌خوانی، قطعاً موسیقی و البته رکن اصلی آن است. البته هنرهای مختلفی به‌صورت ترکیبی در شبیه‌خوانی وجود دارد؛ حتی هنرهای تجسمی و صنایع‌دستی. یعنی هنرمندان در تعزیه به فکر ارائۀ هنر خود نیز بودند. البته موسیقی رکن اصلی تعزیه است و اگر از تعزیه حذف شود چیز خاصی از تعزیه باقی نمی‌مانَد.
در ادامۀ این برنامه، استاد حسین صالحی از پیشگامان موزیک تعزیه و از بهترین نوازندگان ساز ترومپت روی صحنه آمد و با استفاده از ترومپتِ خود به نواختن بخش‌هایی از آواز ماهور با اعلام ردیف‌های آن پرداخت.
پیش از اجرای این استاد ترومپت، منصور قربانی توضیح داد: نواختن ساز در تعزیه به منطقه‌ای بستگی داشته که تعزیه در آن اجرا می‌شد. در اصفهان بیشتر از سازهایی مانند فلوت، نی و طبل‌های پوستی استفاده می‌شد و کم‌کم ترومپت نیز به تعزیه وارد شد.
او اضافه کرد: آواز ماهور، آوازی با فضای کاملاً حماسی است. در واقع ماهور، حماسه‌ای است که پشت آن پیروزی است و اگر پشت آن حماسه، تلخی باشد از آواز چهارگاه استفاده می‌شود.
اما در ادامۀ دومین شب تئاتر شاهین‌شهر، حاج عبدالعلی داوری، پژوهشگر و پیشکسوت تعزیه با همراهی استاد حسین صالحی، از پیشگامان موزیک تعزیه، به اجرای بخشی از بحر طویل در تعزیه پرداختند.
سپس عبدالعلی داوری، پژوهشگر و پیشکسوت تعزیه با بیان این‌که تعزیه به لحاظ محتوا و کارهای هنری، بسیار غنی است، گفت: در تعزیه مسائل اعتقادی وجود دارد، فرهنگ اجتماعی در تعزیه به‌وفور وجود دارد، فرهنگ برخورد یک خلیفه مسلمین یا امام با مردم جامعه، در تعزیه دیده می‌شود، فرهنگ مقاومت در تعزیه هست و لازم به ذکر است که استان اصفهان ۴۲ شهید تعزیه‌خوان دارد و باید گفت که فرهنگ مقاومت و شهادت نیز به‌وفور در تعزیه وجود دارد.
همچنین منصور قربانی تأکید کرد: این‌که می‌گویند کارگردان در تعزیه، معین‌البکا است، درست نیست. بلکه کارگردان اصلی تعزیه، نوازندۀ ساز ترومپت است. ضمن این‌که هر کاری را نباید به اسم خلاقیت به تعزیه وارد کرد. هاشم فیاض می‌گفت «بهترین خلاقیت در تعزیه این است که هیچ کاری در آن نکنید و خودش را بخوانید.»
در ادامه نیز مهدی تقی‌پور، بازیگر، روی صحنه آمد و به اجرای بخشی از یکی از نمایش‌های دینیِ خود پرداخت.
اما در دومین شب تئاتر شاهین‌شهر، سید محمدرضا کاظمی‌طبا، فرماندار شهرستان شاهین‌شهر و میمه نیز که از ابتدا در این برنامه حضور داشت، اظهار کرد: من شخصاً اهل زواره هستم که شاید یکی از مناطقی است که حسینیۀ مخصوص تعزیه دارد. از ۱۰ سالگی آرزو داشتم که تعزیه‌خوان بشوم و نشد و فرماندار شدم. از سیاهی لشگر شروع کردم و آرزویم محمد و ابراهیم‌شدن در دو طفلان مسلم بود؛ اما نشد، هرچند که نسخه‌ها را هم حفظ می‌کردم تا بتوانم وارد شوم.
او اشاره کرد: تنها جایی که به من اجازۀ خواندن دادند یک پیش‌خوانی تعزیه بود و سپس افزود: امشب در این برنامه، آن روزها در ذهنم مرور شد؛ از آرزوی زره‌پوشی کردن، از کلاه خودی که می‌چرخید، از مسلمی که چطور به دار زده می‌شود، از مسلمی که چطور در چاه می‌افتد و غیره. همۀ این اتفاقاتی که امشب دیدم را در ایام کودکی، نوجوانی و جوانی مرور کردم و به حدود ۳۵ سال پیش بازگشتم که استاد جواهری تعزیه می‌خواند.
او خطاب به هنرمندان تعزیه، ادامه داد: قدر خودتان را بدانید. حتماً اهل‌بیت(ع) امضا کرده‌اند که هنر و هنرمندیِ شما از جنس تعزیه‌خوانی باشد و می‌شد هنرمندی شما این مهر و امضا را نداشته باشد اما داشته و دارد و امیدوارم و آرزو دارم که حداقل اگر در این دنیا نتوانستم جزو شما باشم در آن دنیا با شما محشور شوم.
فرماندار شهرستان شاهین‌شهر و میمه تأکید کرد: بدانید که تک‌تک رفتارهای شما هنرمندان تعزیه از قبل این‌که به تعزیه وارد شوید زیر ذره‌بین مخاطب است. قدردان خودتان و گذشتگانتان و پدر و مادری باشید که شما را در این مسیر قرار داده‌اند. امیدوارم که بتوانیم در خطۀ برخوار و میمۀ قدیم و شاهین‌شهر امروزی این را برای آیندگان به یادگار بگذاریم، و ان‌شاءالله بتوانیم حسینیه‌ای با سبکی مناسب برای تعزیه‌خوانی را در این دوران کوتاه مدیریتی ایجاد کنیم تا به یادگار بماند.
اما ویژه‌ترین بخش دومین شب تئاتر شاهین‌شهر که با موضوع آیین‌ها و سوگواره‌های نمایشی برگزار شد، به تجلیل از استاد اسدالله بابایی، پیشکسوت عرصۀ هنرهای نمایشی و سینما اختصاص داشت.
در ابتدای این بخش، کلیپی روی پردۀ سالن نمایش داده شد که در آن، استاد اسدالله بابایی از روزهای آغازین آشنایی خود با تئاتر سخن گفت. از زمانی که ۱۰ سال داشت و با شنیدن صدای ویولنِ پدر خانواده‌ای در همسایگی‌شان ابتدا به موسیقی جذب شد و با فعالیت تئاتریِ فرزند این خانواده نیز نخستین فعالیت‌های خود در زمینۀ نمایش را آغاز کرد؛ و این‌چنین مسیر استاد اسدالله بابایی در ساختن و پرداختن در زمینۀ هنر نمایش ادامه یافت؛ تا آنجا که همچنان می‌سازد و می‌پردازد...
اما برای تجلیل شایسته از استاد اسدالله بابایی، هنرمند پیشکسوت عرصۀ نمایش، فرماندار و رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان شاهین‌شهر و میمه، رئیس سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری شاهین‌شهر، رئیس دفتر تخصصی هنرهای ملی و آئینی شهرداری اصفهان، رئیس دفتر تخصصی هنرهای نمایشی شهرداری اصفهان و هنرمندان پیشکسوت و نام‌آور عرصه هنر شبیه‌خوانی، روی صحنه حاضر شدند و استاد اسدالله بابایی با ورود به صحنه، ابتدا به ارائۀ بخشی از هنر خود در بازیگری نمایش پرداخت و بعد از آن نیز مراسم تجلیل از وی از سوی بانیان برگزاری دومین شب تئاتر شاهین‌شهر به انجام رسید.
این تجلیل اما با خوانش تقدیرنامه و به‌واقع تجلیل‌نامه‌ای دیگر از سوی انجمن هنرمندان دفاع مقدس نیز ادامه یافت که در آن خطاب به استاد اسدالله بابایی آمده بود:
«در پیشگاه تو تمام‌قد واگویه می‌کنیم؛ با صحنه، در صحنه و بر صحنه‌ای. این است معنای ژرف سه‌گانۀ زرینِ گَرد و گُرد. تا تو را دیده‌ایم گِرد صحنه‌ای و همۀ عمر را با نمایش زیسته‌ای. تا یادمان هست گَرد صحنه‌ای و در هنر زیسته‌ای و دریافته‌ایم که تو گُرد صحنه‌ای و بر تئاتر شهر لاجوردی چونان بیرقی رقصان. چه توان گفت جز سپاس و چه می‌توان کرد جز ستایش که تو شریفی، درخشانی و هنرمند.»
اما در پایان دومین شب تئاتر شاهین‌شهر با موضوع «آیین‌ها و سوگواره‌های نمایشی» از اساتید پیشکسوت این عرصه، استادان، حاج مرشد اسماعیل عارفیان، حسن علی عباسی، حاج اسماعیل معینی، حسین صالحی، حاج هاشم حاج‌هاشمی و حاج عبدالعلی داوری نیز تقدیر شد.
انتهای پیام
نظرات