بهمن‌ماه سال گذشته بود که در پی بارش ۲۴ ساعتۀ باران، سقف بخشی از بازار دردشت فرو ریخت و خبرنگار ایسنا ضمن بازدید از محل، به انتشار گزارشی درباره آن پرداخت. در همان گزارش، اشاره شد حجره‌هایی که در این بازار به حال خود رها و تخریب شده‌اند از حوادث ناگوار آینده خبر می‌دهند. یکی از این قسمت‌ها، چشمه طاق شماره ۴۹ آن است که در صورت ادامۀ بی‌توجهی مسئولان، خسارت سخت و جبران‌ناپذیر مالی و جانی به دنبال خواهد داشت.
بااین‌حال، نهادهای متولی، در این خصوص اقدامی نکرده‌اند و از سوی سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان نیز تنها به نصب یک پارچه‌نویسی در ایام آغازین محرم بسنده شده است که متن آن چنین است: «عزاداران محترم حسینی، به دلیل خطر ریزش سقف بازار، از تجمع و پارک وسایل نقلیه در این مکان جداً خودداری فرمایید، سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان در حال مرمت است.»
این در حالی است که وضعیت بازار دردشت به گونه‌ای است که در صورت بی‌توجهی به آن، حوادث جبران‌ناپذیری را در پی خواهد داشت.
محسن بهزاد، معمار اصفهانی نیز در گفت‌وگو با ایسنا و با اشاره به خطر جدی چشمه طاق شماره ۴۹ بازارچه دردشت، گفت: بازارچه دردشت که بین خیابان‌های ابن‌سینا و عبدالرزاقِ امروزی قرارگرفته، در محدودۀ شهرداری منطقه ۳ اصفهان و در محله‌ای به همین نام بر روی تپه‌ای ساخته شده و یکی از مهم‌ترین شاهراه حیاتی شهر اصفهان قبل از ایجاد خیابان‌ها بوده است.
او تیرماه سال جاری و در نامه‌ای به مدیر منطقه ۳ اصفهان درباره این چشمه طاق هشدار داده و در بخشی از نامۀ خود چنین آورده بود که «یکی از چشمه طاق‌های بازارچه دردشت به شماره ۴۹ از طرف شمال، کوچه شهید موهبت(ارابه‌چی‌های سابق) تقریباً در اواسط، دچار شکستگی لنگه و چشمه شده و در وضعیت بسیار خطرناکی قرار دارد، به‌طوری‌که هرلحظه امکان سُرخوردن لنگه‌ها و تخریب کلی چند چشمه طاق وجود دارد.»
این معمار در نامۀ خود از مسئولان مربوطه درخواست کرده بود که به‌منظور رفع خطرهای احتمالی مالی و جانی نسبت به این موضوع اقدام کنند؛ اما به این موضوع رسیدگی نشد.
بهزاد با بیان اینکه بازار دردشت یکی از مهم‌ترین شاهراه‌های حیاتی شهر اصفهان قبل از ایجاد خیابان‌ها بوده است که در محله کهن‌سال دردشت قرار دارد و از بازارچه‌ها و معابر طراحی نشده با عرض دهانه و ارتفاع‌های مختلف است که قرن‌ها قبل از بازارهای صفوی ساخته شده است، بیان کرد: این بازار مجموعه‌ای از عناصر شهری مانند ۲ عدد کاروانسرا، ۴ مسجد، ۴ سقاخانه، یک کوره‌پزی، ۳ حمام، ۲ مدرسه(اولین مدرسه و دانشگاه علوم پزشکی جهان) و ۱۴۵ مغازه و غیره را شامل می‌شود، که البته بازارچۀ فعلی شامل ۸۳ چشمه طاق، ۲۴۲ لنگه طاق است که برای نسل‌های امروزی کاملاً ناشناخته است.
این بنازاده و معمارزادۀ اصفهانی که از نوادگان استاد محب‌علی بیک‌الله، خزانه‌دار بیوتات شاه‌عباس و ناظر مسجد جامع عباسی در میدان نقش‌جهان است و پدرش استاد علی بهزاد نیز از معماران اصفهان بود، تأکید کرد: ۱۰ طاق و چشمۀ بازارچه دردشت از جنس خشت و گل و ۲ طاق چشمه به شمارۀ ۵۰ و ۵۱ از جنس آجر و گچ با قد پای بلند نسبت به بقیه طاق‌ها قدیمی است و بقیه طاق‌ها در زمان جمهوری اسلامی و بعد از بمباران‌های رژیم بعثی عراق در زمان جنگ، نوسازی و بازسازی‌شده است، و به غیر ۷ چشمه طاق که به‌صورت خفته راسته ساخته‌شده، بقیه به‌صورت ساده اجراشده، اما نوسازی و بازسازی جدید به دلایل نامعلوم به‌صورت ناقص اجرا شده و سقف‌ها را بر روی ستون‌ها و جرزهای معیوب قدیمی بدون تقویت و زیرسازی مناسب اعم از فونداسیون سازی و شناژبندی ساخته‌اند، که همین امر باعث شده که بیشترِ لنگه و چشمه‌ها دارای تَرَک شوند و به اصطلاحِ معماران قدیمی ازجمله مرحوم پدرم بریده شوند.
او افزود: از این ۸۳ چشمه طاق، بعضی مربع، مستطیل، ذوزنقه و مثلثی هستند که چشمه‌های مثلثی به علت چرخش پلان بازار حول محورهای مختصات و چشمه‌های ذوزنقه به علت یا وجود دهانه‌های کوچک و بزرگ مغازه‌ها و تغییر در عرض بازارچه ایجاد می‌شوند. ازجمله چشمه‌های مثلثی، چشمه شماره ۴۹ جنب کوچه شهید موهبت (ارابه‌چی‌های سابق) و عریض‌ترین محل بازارچه که دارای تَرَک‌های خطرناک طولی و عرضی در چشمه و لنگه طاق بوده و موضوع اصلی ما در این مقوله است.
بهزاد که مجری بازارچه تاریخی بیدآباد در خیابان مسجد سید در سال ۱۳۷۹ شمسی بوده است، توضیح داد: با توجه به بررسی‌ها از اطراف این چشمه طاق مشخص شد که لنگه طاق‌های این چشمه طاق و چشمه طاق کناری در زمان نوسازیِ آن بر روی جرز یا ستون فرسوده خشتی بناشده و هیچ‌گونه مقاوم‌سازی یا تعویض جرز معیوب انجام‌نشده است.
این معمار تأکید کرد: این جرز که با خشت خام و ملات گل نیم‌کاه ساخته شده دارای پیوند و هشت و گیر غیراصولی بوده که با توجه به تخریب دیوار پشت آن به علت بارندگی و ... اندکی از جای خود تکان خورده و باعث شده لنگه و چشمه طاق‌های بارگذاری شده بر روی آن دارای تَرَک‌های طولی و عرضی شوند که با توجه به رفتار غیرقابل‌پیش‌بینیِ سازه‌های آجر و خشتی (بنائی)، بسیار خطرناک بوده و هرلحظه امکانِ سُرخوردن لنگه‌ها از روی جرز معیوب و تخریب کلیِ چند لنگه و چشمه طاق و خدای نکرده باعث خسارات جبران‌ناپذیر مالی و جانی شوند.
اما محمدعلی ایزدخواستی، مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان نیز در گفت‌وگو با ایسنا و درباره وضعیت خطرناک چشمه طاق شماره ۴۹ بازار دردشت توضیح داد: ما در مورد بازار دردشت در چندین مورد در حال سبک‌سازی و مقاوم‌سازی سقف‌ها هستیم، سقف بیش از ۲۰ دهانۀ آن نیز تکمیل‌شده و به‌مرور جلو می‌آییم؛ اما مسئله اساسی این است که بعضی از مغازه‌ها توسط مالکان آن‌ها رها و تخریب شده‌اند که این موضوع باعث ضعیف شدن پا تاق‌ها شده است یعنی نیروی سقف بازار که به پا تاق‌ها وارد می‌شود باعث آسیب دیدن پا تاق‌ها می‌شود.
او ادامه داد: با معتمدین محل طی کرده‌ایم تا صحبت کنند و کسانی که مغازه‌های خود را رها کرده‌اند به این مغازه‌ها برسند و آن‌ها را پایدار کنند، تا باعث آسیب به بازار نشود.
ایزدخواستی گفت: ما در سازمان نوسازی و بهسازی در حال کار روی سقف و حریم اصلی بازار دردشت هستیم. ضمن اینکه در حال مذاکره‌ایم تا مالکان مغازه‌هایی که چند دهه است در این بازار رهاشده‌اند بیایند و به مغازه‌های خود رسیدگی کنند، چون مغازه‌ای که جزئی از بازار است نیروی بازار را تحمل می‌کنند و اگر آسیب ببیند بازار هم آسیب می‌بیند.
مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان به این موضوع نیز اشاره کرد که چرا این سازمان به موضوع مرمت این مغازه‌ها ورود نمی‌کند. او توضیح داد: چون ملک شخصی هستند ما نمی‌توانیم در آن‌ها ورود کنیم و به دلیل تخریبی که صورت گرفته آن را مرمت کنیم.
او افزود: البته در مورد این مغازه‌ها ازلحاظ مباحث حقوقی نیز درگیری وجود دارد و در حال پیگیری هستیم که مالکان این مغازه‌ها ملزم به پیگیری باشند و پیشرفت مسئلۀ مرمت این مغازه‌ها به همین مباحث بستگی دارد، که از سوی شهرداری منطقه نیز در حال پیگیری است. اگر امکان بود که ما خودمان مغازه‌ها را به یک پایداری برسانیم که بازار هم آسیب نبینند یقیناً خیلی کار راحت‌تری بود.
ایزدخواستی همچنین دراین‌باره که سازمان نوسازی و بهسازی به همۀ مالکان مغازه‌های رهاشده دسترسی پیداکرده است یا خیر، گفت: طرفِ مالکان، شهرداری منطقه است، ولی سازمان نوسازی و بهسازی نیز با معتمدین بازار صحبت کرده که به آن‌ها اطلاع دهد. مشکل اصلی بعضی از مغازه‌ها است که وراثتی بوده و تعدد مالک دارند که در این موارد، طرفِ ما یک نفر نیستند، بلکه طیفی از افراد هستند که عموماً در مورد مالکیت مغازه هم مشکلات خانوادگی وجود دارد و به اجماع نظری نرسیده‌اند، مخصوص در مورد پلاک‌های کوچک‌تر که ارزش اقتصادی هم برای آن‌ها ندارد.
اما این پرسش‌ها مطرح می‌شود که اگر مالکان به توافق نرسند و نیایند آیا نهادهای متولی باید منتظر وقوع حادثه بمانند؟! اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان دراین‌باره چه تکلیفی دارد؟! آیا این اداره وظیفه پایش و بررسی آسیب‌های بازار دردشت را به درستی انجام داده است؟! اصلاً پایش در کار است یا خیر؟ این اداره بر فعالیت‌های سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری در زمینه مرمت بناهای تاریخی مانند بازار دردشت نظارت دارد؟ بازار دردشت اولویت چندمِ سازمان نوسازی و بهسازی است؟!
انتهای پیام
نظرات