دکتر حامد موسوی ثابت در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص سدها و تاثیر آنها بر تنوع زیستی ماهیان ایران اظهار کرد: پروسه ساخت سد و دریاچه‌ای که پشت سدها ایجاد شده تاثیرات زیادی روی  اکوسیستم، مسائل اجتماعی، اقتصادی، زمین‌شناختی، اقلیم‌منطقه، اکولوژیک و کیفیت آب می‌گذارند.

وی با بیان اینکه آسیب‌پذیرترن گروهی که تحت تاثیر سدسازی قرار می‌گیرند ماهیان هستند، افزود: ماهیان از طرق مختلفی از جمله از بین رفتن زیستگاه، مسدود شدن مسیر مهاجرت، تغییرات دمایی و محیط تخم‌گذاری تحت تاثیرسدسازی‌ها قرار می‌گیرند.

عضو هیات علمی گروه شیلات دانشکده منابع‌طبیعی دانشگاه گیلان گفت: ماهیانی که از دریا به رودخانه و از رودخانه به دریا مهاجرت می‌کنند نیازمند یک مسیر آزاد هستند.

سدسازی تغییر یک اکوسیستم جاری به یک اکوسیستم ساکن را منجر شده است

موسوی ثابت با بیان اینکه سدسازی‌ها جلوی مهاجرت را می‌گیرند و تغییرات سویی را برای ماهیان به ویژه ماهیان مهاجر ایجاد می‌کنند، تصریح کرد: سدسازی تغییر یک اکوسیستم جاری به یک اکوسیستم ساکن را منجر می‌شوند و سبب افزایش عمق پشت سد، کاهش عمق بعد از سد، خشکسالی‌ها می‌شود که زیستگاه ماهیان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

وی با بیان اینکه تا قبل از انقلاب ۱۴ سد در کشور داشتیم و پس از انقلاب پروسه سدسازی‌ها سرعت بیشتری گرفت به طوریکه براساس آخرین آمار در کشور ۵۲۰ سد ساخته شده ، ۱۴۶ سد در حال ساخت و ۶۱۱ سد در دست مطالعه هستند، ادامه داد: بیش از ۱۲۰۰ سد در کشور داریم و نیازمند آن هستیم به ضررهایی که به زیستگاه ماهیان دارند توجه کنیم.

عضو هیات علمی گروه شیلات دانشکده منابع‌طبیعی دانشگاه گیلان با بیان اینکه سد باعث مسدود شدن مسیر و جدایی اکوسیستم‌های آبی می‌شود، بیان کرد: پست سد دریاچه‌ای ایجاد می‌شود با عمق زیاد؛ رسوبات از بالادست پشت دریاچه جمع می‌شود و زیستگاه ماهیان از دست می‌رود و در پایین دست سد، در رودخانه‌های بزرگ جریان آب کم و رودخانه‌های کوچک خشک می‌شوند.

موسوی ثابت گفت: کم شدن جریان آب در رودخانه‌ها سبب می‌شود یک سری شرکت‌های سودجو از این فرصت استفاده و شروع به برداشت شن و ماسه کنند و باعث از بین رفتن اکوسیستم و نابودی زیستگاه ماهیان شود.

ایران در یک منطقه پرتنوع جغرافیایی دنیا قرار گرفته و باید قدر آن را بدانیم

وی به اثرات منفی سدها در ایران اشاره و اظهار کرد: به عنوان نمونه سد "سیوند" باعث خشک شدن دریاچه "طشک" و "بختگان" در استان فارس شده و مطالعات سدسازی در  حوضه دجله به خوبی انجام نشده و دریاچه سد قبل از آبگیری روی گنبدهای نمکی افتاده و سبب شور شدن آب‌های پایین دست، از بین رفتن زمین‌های کشاورزی و زیستگاه ماهیان شده است.

این محقق و پژوهشگر اضافه کرد: سدهایی که در کشورهای همسایه ایجاد شده در یک بازه سبب خشک شدن دریاچه ارومیه و سدسازی در افغانستان سبب خشک شدن هامون شده است.

موسوی ثابت ادامه داد: تالاب "گندمان" چهارمحال و بختیاری تبدیل به چمنزار شده و این تغییرات براساس مدیریت‌ها تحت عنوان توسعه‌پایدار در کشور در حال انجام بوده و اثرات منفی را در یک پروسه کوتاه گذاشته است.

عضو هیات علمی گروه شیلات دانشکده منابع‌طبیعی دانشگاه گیلان با بیان اینکه در مدیریت منابع آب باید تجدیدنظری شود، تصریح کرد: ۳۰۰ گونه از ماهیان ایران شناسایی شده که یکصد گونه از آنها اِندمیک است و اینها  نشان می‌دهد ایران در یک منطقه پرتنوع جغرافیایی دنیا قرار گرفته و باید ابعاد مختلف آن را برای تصمیم‌گیران کشور به ویژه در حوضه مدیریت آب تبیین کنیم تا از این گنجینه حفاظت شود.

دریاچه مصنوعی پشت سدها مکان مناسبی برای گونه‌های غیربومی شده است

موسوی ثابت با بیان اینکه در آبگیر و دریاچه مصنوعی پشت سدها مکان مناسبی برای گونه‌های غیربومی ایجاد می‌شود و در ایران، سازمان شیلات دستور می‌دهد که پشت سدها ماهی ریخته شود و اصطلاحا "ماهی‌دار کردن" انجام شود و این موضوع  را بارها تاکید کردیم که "ماهی‌دار کردن" سدها کاملا غیراصولی است و سازمان شیلات مسئول این موضوع است.

وی گفت: در "ماهی‌دارکردن" سدها، ۱۰۰ درصد گونه‌هایی که انتقال داده می‌شوند غیربومی هستند و این انتقال سبب انتقال گونه‌های ناخواسته می‌شود و نقل وانتقال گونه‌ها بدون نظارت سازمان محیط‌زیست و دامپزشکی در کشور انجام می‌شود و این زنگ خطری برای حوضه‌های آبریزی نظیر "تیگره" است.

این محقق و پژوهشگر بیان کرد: اگر فکر حفاظتی داشتیم؛ باید گونه‌های در معرض خطر همان منطقه را جمع می‌کردیم و با نظارت انجمن‌ها و سمن‌های تخصصی در بندهایی که ایجاد می‌شود از این گونه‌ها حفاظت کنیم و این برنامه را می‌شود تعمیم داد.

چهار گونه گرمابی و یک گونه قزل‌آلا در کشور در حال جابجایی است

وی با بیان اینکه چهار گونه گرمابی و یک گونه قزل‌آلا در کشور در حال جابجایی است، که همراه اینها پنج تا شش گونه در کشور هستند که در حال پراکنش وسیع هستند و به گونه‌های مهاجم تبدیل می‌شوند.

موسوی ثابت با بیان اینکه عمدتا سدها باعث از بین رفتن گونه‌های بومی و افزایش جمعیت غیربومی‌ها شده است، یادآور شد: با توجه به اینکه سدها را دوره‌ای تخیله می‌کنند، رسوبات آنها و گل و لایی که از سد خارج می‌شود کل اکوسیستم را خفه می‌کند.

عضو هیات علمی گروه شیلات دانشکده منابع‌طبیعی دانشگاه گیلان گفت: تحقیقات نشان می‌دهد پس از گذشت ۱۵ تا ۲۰ سال از ساخت سدها  ژنتیک ماهیان تحت تاثیر قرار گرفته به گونه‌ای که در ژنتیک، رشد، تخم گذاری و سلول ماهیان بالای سد و پایین سد اختلافات معنی‌داری وجود دارد.

در سدسازی‌ها به مساله ماهیان و مسیر مهاجرتی آنها توجه نشده است

وی با انتقاد از اینکه در سدسازی‌ها به مساله ماهیان و مسیر مهاجرتی آنها توجه نشده است، اضافه کرد: گونه‌های بومی اهمیت اقتصادی و اکولوژیکی خیلی زیادی دارند و پیشنهاد می‌کنیم از سدها و بندهایی که ایجاد می‌شود برای حفاظت از گونه‌های بومی استفاده شود.

این پژوهشگر با بیان اینکه خلقت هر موجودی در اکوسیستم بیهوده نیست بلکه هر کدام نقشی دارند و حفظ اینها باید از هر طریقی مدنظر باشد، یادآور شد: شاید گونه‌های غیربومی برای برخی واردکنندگان با وجود ارزهای دولتی سودآور باشد اما با حفاظت از گونه‌های بومی و جلوگیری ورود گونه‌های غیربومی می‌‎توان از خروج ارز جلوگیری شود و به ارزش افزوده و رونق اقتصادی برسیم.

موسوی ثابت با بیان اینکه "تیلاپیلا" به عنوان یک عامل بیوتروریسم اکوسیستم تالاب‌های خوزستان را از بین برد، اضافه کرد: زنگ خطر برای حوضه‌های تیگره، خزر، به صدا درآمده است و پیگیر این موضوع از مراجع ذیصلاح هستیم.

وی گفت: در کشور نیاز به هم‌افزایی داریم و برخی از مسئولین ناآگاه هستند از اعضای هیات علمی اطلاعات می‌گیرند و در پروژه‌ها نتیجه تحقیقات را لحاظ می‌کند اما در مواردی سود کار در نشنیدن است و این موضوع تبدیل به تقابل شده است.

انتهای پیام