نصراله پورمحمدی املشی در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به شخصیت میرزا کوچک خان که این روزها همزمان با سالروز شهادتش مورد توجه کاربران ایرانی در فضای مجازی قرار گرفته، اظهار کرد: برای شناخت میرزا کوچک خان باید او را جامع‌الاطراف ببینیم و اقدامات و دیدگاه‌های او را به‌طور جامع باید موردنظر داشت، پیش از هر چیز در خصوص نهضت و حرکت جنگل، با توجه به فاصله زمانی اندک این رویداد با نهضت مشروطه و با توجه به اینکه با روی کار آمدن رضاخان در واقع حرکت مشروطه ناتمام و مغفول ماند، باید حرکت جنگل را در ادامه این چرخه از دیدگاه میرزا که خود نیز یک مشروطه‌طلب بود در نظر بگیریم.

دانشیار دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) ادامه داد: علت تنوع آرا در باب میرزا کوچک خان و عملکرد او این است که آدم‌هایی که دور او جمع شده بودند یکدست نبودند و یک گروه و یک باور هم نبودند و به عبارتی باید گفت با گرایشات مختلف آمدند و دور میرزا جمع شدند چرا که به دنبال کسی بودند که بتواند فرآیند را مدیریت کند و این جسارت و مدیریت را در میرزا می‌دیدند، بنابراین آمادگی و خودآگاهی که برخی از اقشار، طوایف و مردم و تحصیلکرده‌های مدرن و سنتی با انقلاب مشروطه به آن دست پیدا کرده بودند باعث شد که افراد دور میرزا کوچک خان جمع شوند. 

وی بیان کرد: اگر بخواهیم با شاخص قرار دادن شخصیت‌های اطراف میرزا، مانند «حیدرخان عمو قلی» که آمد و اقدامات را کنار میرزا انجام داد و تحرکاتی را در شمال داشت و یا «خالو قربان» که گرایشاتی به سمت سوسیالیسم یا حکومت اتحاد جماهیر شوروی نشان داد، میرزا را بشناسیم ممکن است برداشت ما از شخص او اشتباه شود.

پورمحمدی املشی با اشاره به برداشت‌های اشتباهی که گاهی در خصوص دیدگاه میرزا کوچک خان مطرح می‌شود، گفت: برخی میرزا کوچک خان را تجزیه‌طلب می‌نامند ولی با توجه به مستندات و اقداماتی که از او موجود است قطعاً این دیدگاه رد می‌شود، کسانی که تحصیلکرده مذهبی بوده‌اند حتی علمای قم و نجف از حرکت میرزا حمایت می‌کردند.

وی خاطرنشان کرد: میرزا کوچک خان متولد گیلان است و در رشت در مدرسه مسجد جامع تحصیل‌ کرده و سپس به قزوین و بعد از آن به تهران رفت و در تمام این موارد در مدرسه‌های مذهبی تحصیل‌ کرده است و باید او را یک فرد ملی‌گرا با اندیشه‌های مذهبی دانست. اگر می‌خواهیم بدانیم میرزا چطور انسانی بود، اینکه از کدام آیینه به او نگاه می‌کنیم مهم است.

نگاه مذهبی در گفتار و عملکرد «میرزا کوچک‌خان» وجود داشت

این استاد دانشگاه تصریح کرد: میرزا را باید در خط‌ مشی میرزا دنبال کرد، نگاه مذهبی را می‌توان در گفتار و عملکرد و صف‌آرایی میرزا ببینیم، تحصیلات او کاملاً مذهبی بوده و در عملیات جنگی هم رعایت حدود شرع را در او می‌بینیم و از طرفی در پاسخ به افرادی که می‌گویند نگاه میرزا تجزیه‌طلبانه است باید گفت نه‌تنها او نگاهی کلی به ایران داشت بلکه نگاهی کلی به جهان اسلام داشت.

وی افزود: افراد از جبهه‌های مختلفی آمدند و وارد اردوی میرزا شدند ولی من این موضوع را از زیرکی میرزا می‌دانم که توانست از همه مخالفین و شرایط زمانه و از همه نیروهایی  که در مقابل حکومت مرکزی یا تجاوز روسیه و انگلیس در ایران شکایت داشتند کمک بگیرد،  در واقع او از همه قابلیت‌ها در تحکیم سپاه خود و در قابلیت‌های سربازان چریکی خود استفاده می‌کرد و این نشان می‌دهد که تحکیم سپاه در نگاه او محدود به مباحث سنتی و بومی نمی‌شود.

دانشیار گروه تاریخ دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) اظهار کرد: نقدهایی هم به عملکرد میرزا وارد است اما این نقدها نه ایدئولوژیکی بلکه بیشتر در جنبه‌های استراتژیک است که در برخورد با سربازان ملی، در جنگ‌وگریزی که داشت، سربازهای بومی کشته نشوند و اگرچه این ظرافت ذهنی او بود ولی هزینه‌هایی را هم برای نهضت جنگل ایجاد کرد.

وی یادآور شد: اساساً این موضوع که میرزا کوچک خان جدایی‌طلب بوده توسط افراد زاویه‌دار با نهضت جنگل مطرح می‌شود، در ماجرایی که بین میرزا و خالو قربان پیش آمد، اگر میل به تجزیه وجود داشت میرزا نیازی به بحث و جدایی از خالو قربان نداشت و می‌توانست اتحاد را با هزینه کردن منافع ملی به دست بیاورد ولی میرزا زیر خواست احسان الله خان و خالو قربان و گروه‌هایی که به‌نوعی گرایش چپ روسی داشتند نرفت.

پورمحمدی املشی عنوان کرد: آنطور که در روزنامه جنگل هم دیده می‌شود و میرزا در آن قصد دارد سیاست سازمانی‌اش را پیاده کند جهت‌گیری به سمت و سوی سوسیالیسم نمی‌بینیم و فقط این را دریافت می‌کنیم که در فضای بین‌الملل نهضت جنگل در کنار نیروهای آزادی‌خواه است.  از نظر بومی هم اگر در نظر میرزا این بود که همان گیلان را هدف قرار دهد، چه لزومی داشت که نیروهایش را از سراسر ایران جذب کند و دائم از عباراتی نظیر استقلال کل ایران استفاده کند؟  

دانشیار گروه تاریخ دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) در پایان خاطرنشان کرد: اگر در روزنامه جنگل از عبارت «جمهوری گیلان» استفاده می‌شود مفهوم آن جمهوری که ما امروز برداشت می‌کنیم نیست، بلکه فقط به یک هویت جغرافیایی اشاره دارد و یک قرارداد است و در همان بیانیه‌ای که به جمهوری گیلان اشاره می‌شود هویت ایران مدنظر است.

انتهای پیام