سید کمال‌الدین موسوی، استادیار گروه جامعه‌شناسی دانشگاه کاشان، که به تازگی با توجه به نیاز جامعه به مطالعات صلح، کتاب «صلح؛ حلقه گمشده» را تألیف کرده‌است، به ایسنا گفت: در سال ۱۳۹۷، تدریس درسی در مورد صلح را به دانشگاه پیشنهاد دادیم. درنهایت این پیشنهاد مورد تصویب قرار گرفت و اجرایی شد. اکنون این کتاب به‌عنوان منبع تدریس این واحد، تألیف و توسط نشر آرما منتشر شد. در سایر دانشگاه‌ها چنین واحد درسی تعریف نشده است.
او با بیان به اینکه بعد از جنگ تحمیلی در رشته جامعه‌شناسی، درسی الزامی با عنوان جامعه‌شناسی جنگ و نیروهای نظامی تدریس می‌شود، افزود: در این فضا، خلاء وجود درسی با موضوع صلح احساس می‌شد. طرح درس با موضوع صلح، مقدمات و ملزومات آن، به ویژه باتوجه به اینکه نیاز زمانه ماست، لازم به نظر می‌رسید.
این عضو هیئت علمی دانشگاه کاشان، نیاز به برقراری صلح در بین ساکنان زمین و مطالعات مربوط به آن را ضروری‌تر از نیاز به جنگ و مطالعات آن دانست و بیان کرد: به همین جهت ایده ارائه درس جدید با موضوع صلح، در مطالعات تخصصی جامعه‌شناسی مطرح و سرفصل‌هایی برای آن تدوین شد. این ایده تحت نظر داوری‌های تخصصی، مورد تصویب قرار گرفت و عملیاتی شد.
موسوی با اشاره به علت انتخاب عنوان «صلح؛ حلقه گمشده» برای کتابش خاطرنشان کرد: عنوان کتاب، برآمده از ایده اولیه این کتاب مبنی بر نیاز به صلح در شرایط حاضر برای بسیاری از کشورهاست. ما در جهانی زندگی می‌کنیم که روابط بسیاری از جوامع با یکدیگر، روابط میان‌قومی، میان دینی، میان نژادی و غیره، به علل مختلف در وضعیت خوبی نیستند و ما شاهد تنش‌های گوناگونی هستیم که انسان‌ها از یکدیگر دورتر می‌کنند. در چنین شرایطی نیاز به صلح یکی از اولویت‌هاست.
او صلح را به حلقه وصلی میان انسان‌ها تشبیه کرد و گفت: حلقه صلح می‌توانست انسان‌ها را با یکدیگر همدل و متصل کند اما اکنون ناپدید شده است. این حلقه ضعیف یا بریده شده و انسان‌ها را با مشکلات و تنش‌های گوناگون، تنفر و انتقام و جنگجویی تنها گذاشته است. این موارد در سراسر جهان روز به روز در حال گسترش‌اند.
این مدرس دانشگاه در مورد فرایند تدوین کتاب «صلح؛ حلقه گمشده» تصریح کرد: وقتی تدریس این واحد درسی شروع شد، فصل‌های آن توسعه یافت و در قالب جزوه‌های درسی ارائه شد. به مرور مباحث توسعه و تنوع بیشتری یافتند و نهایتاً در یک مجموعه‌ای گردآوری شدند. این کتاب حاصل همان مجموعه‌ای است که به عنوان مباحث درسی و در کلاس تدریس می‌شد.
باید توجه داشت که موضوع صلح میان‌رشته‌ای است
موسوی با اشاره به مباحث فصل اول کتابش بیان کرد: ابتدای کتاب با طرح موارد کلیدی مرتبط با صلح شروع می‌شود. فصل یک، به آشنایی با مفاهیم مرتبط با موضوع اختصاص یافته است. در این بخش به مفاهیمی چون خشونت و جنگ، صلح، انواع صلح و شاخص‌های صلح، پرداخته‌ایم.
او با اشاره به اینکه در فصل دوم کتاب «صلح؛ حلقه گمشده» بحث‌های آماری ارائه شده است، تصریح کرد: این فصل به ارائه چشم‌اندازی از وضعیت صلح در کشورهای جهان بر اساس گزارشات سازمان‌های بین‌المللی صلح پرداخته است. این سازمان‌ها هرسال گزارش‌هایی را بر اساس تحقیقات و سنجش شاخص‌های جهانی صلح در بین کشورها، منتشر می‌کنند.
این جامعه‌شناس، ادامه داد: یکی از سازمان‌هایی که آمارهایش در کتاب مطرح شده، موسسه بین‌المللی صلح و اقتصاد در استرالیا است. ما تلاش کردیم که از میان این آمارها، سیمایی از صلح را در قالب صلح مثبت و صلح منفی، ارائه دهیم.
موسوی با بیان اینکه کتاب «صلح؛ حلقه گمشده» در بخش سوم، به بحث تدوین‌های نظری در ارتباط با صلح وارد شده است، اضافه کرد: این بخش به نظریات جامعه‌شناسان نسبت به مقوله صلح محدود شده است. باید توجه داشت که موضوع صلح میان‌رشته‌ای است، اما این کتاب با توجه به اینکه از ابتدا برای دانشجویان جامعه‌شناسی تدریس می‌شد، از عینک جامعه‌شناسی به موضوع پرداخته است.
او با اشاره به اینکه در فصل بعدی کتابش، تکنیک‌های رایج و پرکاربرد صلح را مطرح کرده‌است، تأکید کرد: به عنوان مثال بخشی از این تکنیک‌ها، مذاکره و گفت‌وگو، مصالحه، میانجی‌گری و عدم خشونت است. با توجه به اینکه در ایران، تحقیقات در زمینه موضوع صلح کم تعداد هستند، موارد مطرح شده در این بخش از کتاب با استناد به منابع جدید، لاتین و موثق استخراج شده‌اند.
این عضو هیئت علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه کاشان با بیان اینکه فصل پنجم کتاب «صلح؛ حلقه گمشده»، به زمینه‌های فرهنگی اجتماعی صلح تعلق یافته است، خاطرنشان کرد: در این فصل، به معرفی آموزه‌های دینی (از جمله ادیان ابراهیمی و غیرابراهیمی)، رفتارهای روزمره و مؤلفه‌هایی در رفتار روزمره افراد که صلح را تقویت می‌کند، مسئله مشارکت فراجنسیتی و فراسنی در ارتباط با صلح و نقشی که زنان و کودکان می‌توانند در تقویت فرهنگ صلح در جامعه داشته باشند، اشتغال و مشاغل صلح محور، مشاغل سبز و مشاغلی که به محیط‌زیست و انسان‌ها ضرر نمی‌رسانند و در نهایت نقش هنر و ادبیات صلح‌آمیز در تقویت صلح دارند، پرداخته‌ام.
موسوی که در فصل ششم کتابش به جنبش‌های صلح پرداخته است، تصریح کرد: جنبش‌های جوامع صنعتی و کشورهای اروپایی، جنبش‌های کشورهای درحال توسعه و جنبش‌های زنان، با موضوع صلح، در این بخش مطرح شده‌اند.
رسانه‌ها، منبعی برای آموزش مؤلفه‌ها و فرهنگ صلح
او با تأکید بر اینکه بخش پایانی کتاب «صلح؛ حلقه گمشده» درمورد آموزش صلح است، گفت: برای آموزش مبانی صلح به کودکان و نوجوانان، مدارس و سیستم آموزش همگانی، بهترین بستر است. در این کتاب، رسانه‌ها به عنوان منبعی برای آموزش مؤلفه‌ها و فرهنگ صلح به بزرگسالان معرفی شده‌اند و راهکارها و تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده‌اند، در این فصل ذکر شده است.
این مدرس دانشگاه ادامه داد: کتاب در مجموع مشتمل بر ۷ فصل و ۲۳۴ صفحه است که جنبه‌های مختلف اجتماعی و فرهنگی صلح را در بربگیرد.
موسوی مخاطب کتاب اساساً عام‌تر از مخاطب مقالات علمی و پژوهشی دانست و افزود: کتاب «صلح؛ حلقه گمشده» نیز از این قاعده مستثنی نیست اما باید توجه داشت که این کتاب، جنبه درسی و کمک درسی داشته و شاید بخشی از کتاب مثل بخش نظریات جامعه‌شناختی صلح، نیازمند آشنایی اولیه مخاطب با مبانی نظری جامعه‌شناسی باشد.
موسوی ادامه داد: البته سعی شده که قلم کتاب، روان و قابل فهم باشد و از اصطلاحات پیچیده و فنی در آن استفاده نشده است. از آنجایی که موضوع صلح، جنبه میان رشته‌ای دارد، طرح بحث‌های این کتاب، برای دانشجویان حقوق، علوم‌سیاسی و سایر رشته‌های علوم انسانی مفید خواهد بود.
به گزارش ایسنا، در بخشی از مقدمه کتاب «صلح؛ حلقه گمشده» آمده است:
«به باور محققان، هیچ جامعه‌ای کاملاً جنگ‌طلب یا کاملاً صلح‌جو نیست، بلکه جوامع آمیزه‌ای از صلح و جنگ را در خود دارند. اما معمولاً مشاهده‌ی صلح‌جویی در آن‌ها بسیار دشوارتر از جلوه‌های جنگجویی است. حلقه گمشده در حافظه‌ی تاریخی ما انسان‌ها، رخدادهایِ عادی و تصاویر مربوط به اعمال مشترک روزانه‌ای است که بقای انسان‌ها را تا به امروز تضمین کرده‌اند؛ اما این رخدادها به‌ندرت در تاریخ مکتوبِ کشورها دیده می‌شوند و بخش مَدنیِ تاریخ همواره مغلوب بخشِ جنگی و نظامی آن بوده است. چنین تصویر ناقصی از تاریخ نسل‌به‌نسل درون ما ریشه کرده و ذهنیت‌های تک‌ساحتی و راهکارهای تک‌شیوه‌ای در برخورد با دیگران را در ما تقویت کرده است؛ به‌گونه‌ای که عموماً در چهارچوب گفتمان برد- باخت رقابت‌هایمان را تنظیم می‌کنیم و از مزایای بلندمدت گفتمان برد- برد برای جامعه انسانی غافلیم.
بر این اساس، اندیشیدن به صلح، واکاوی ابعاد، زمینه‌ها و راه‌های دستیابی به آن، به اندازه‌ی هوایی که تنفس می‌کنیم، حیاتی به نظر می‌رسد. رشد فزاینده‌ی جوامع «در معرض خطر» اقتضا می‌کند موضوع صلح به‌عنوان یک نیاز پژوهشی و آموزشی مطرح شده و ابعاد آن در حوزه‌هایی چون فلسفه، روان‌شناسی، حقوق، جامعه‌شناسی، علوم تربیتی و مدیریت مورد توجه قرار گیرد. با چنین نگاهی کتاب حاضر ضمن تمرکز بر ابعاد اجتماعی فرهنگی صلح، سعی کرده است با گام‌هایی لرزان، اما رو به آینده زمینه را برای طرح درسی در زمینه‌ی جامعه‌شناسی صلح فراهم آورد.»
انتهای پیام
نظرات