بر اساس این قطعنامه که پس از ۴ قطعنامه پیش‌نویس پیشنهادی از زمان آغاز جنگ، بالاخره با پیشنهاد کشور مالت به تصویب اعضا شورای امنیت رسید، شورا ضمن اینکه خواستار ایجاد وقفه در درگیری‌ها به مدت زمان کافی و ایجاد راه‌های ارتباطی مناسب، طولانی و فوری برای دسترسی عاری از هرگونه مانع آژانس‌های بشردوستانه سازمان ملل به سراسر نوار غزه شد، آزادی بدون قید و شرط تمامی اسرا به ویژه کودکانی که حماس در غزه نگهداری می‌کند را نیز خواستار شد.
اما خبرها حاکی از این است که حتی قبل از صدور قطعنامه، رایزنی بین حماس و اسرائیل توسط میانجی‌گرانی مانند مصر و قطر برای آزادی اسرا و وقفه چند روزه در جنگ انجام شده است. طبق آخرین اخبار دو طرف در صورت وصول به توافق ۵۰ گروگان را آزاد می‌کنند. اما در منابع خبری دیگر مطرح شده است این مذاکرات از سمت حماس قطع شده است. البته روشن نیست این اظهارات چقدر قابل تصدیق باشند و در حقیقت چه چیزی در جریان است.
به هر حال مصر در گذشته برای برقراری صلح میان اعراب و اسرائیل نقش درخشانی ایفا کرده است. این کشور پس از حمایت از قرارداد اسلو در ۱۹۹۰ از تمام طرح‌های صلح میان اعراب و اسرائیل حمایت کرده و برای آزادسازی اسرا، پایان دادن به خشونت‌ها و برقراری آتش‌بس در درگیری‌ها نقش اساسی داشته است. در درگیری گذشته فلسطین و اسرائیل که سیف‌القدس نام داشت، با میانجیگری مصر، درگیری در ۱۱ روز به پایان رسید. لذا بعید نیست این کشور در طوفان‌الاقصی هم دستی در کار داشته باشد.
با این تفاوت که رفتار مصر در طوفان‌الاقصی نشان می‌دهد این کشور بین نگرانی‌ها و استفاده از موقعیت خود در دوراهی قرار گرفته است؛ در ظاهر خودش را دلسوز غزه نشان می‌دهد، با کوچاندن مردم غزه مخالفت می‌کند و سعی دارد خودش را به عنوان میانجی‌گر معرفی کند، اما از سوی دیگر شاهد بودیم که پس از گذشت دو هفته از جنگ غزه، به شکلی شدیدا محدود اقدام به بازگشایی گذرگاه رفح کرد. این محدودیت‌ها همچنان ادامه دارد، به طوریکه صدها کامیون حامی کمک‌های بشردوستانه در گذرگاه رفح هستند، اما به خاطر محدودیت‌ها نمی‌توانند عبور کنند.
مصر در پاسخ به انتقادات عنوان کرده اسرائیل اجازه عبور و مرور و ارسال کمک‌های بشردوستانه را نمی‌دهد. اما چرا این کشور از روابط نزدیکش با اسرائیل استفاده نمی‌کند تا رژیم صهیونیستی را راضی به ارسال کمک‌ها کند یا در صورت لزوم از حق مالکیت خود بر مسیرها استفاده نمی‌کند تا در مقابل اسرائیل بایستد؟
حسین ابراهیم‌نیا، تحلیلگر مسائل خاورمیانه در گفت‌وگو با ایسنا به شرح کنش‌گری مصر در طوفان‌الاقصی پرداخت و اظهار کرد: مصر کنونی با مصر دوره ناصر تفاوت‌های بسیاری دارد، زمانی مصر پیشرو مبارزات با اسرائیل بود، اما امروز به دلایل فراوانی اعم از سیاسی و خصوصاً اقتصادی توان این را ندارد که حتی در جهان عرب دیپلماسی فعال و پیشرویی داشته باشد و امروز این نقش را به سایر کشورهای عربی مانند قطر واگذار نموده است.
وی با اشاره به دلایلی که سبب شده مصر از حق حاکمیت خود برای مقابله با اسرائیل در کمک‌رسانی به غزه بهره نگیرد، عنوان کرد: یکی از این دلایل وضعیت اقتصادی مصر است. فقط میزان بدهی خارجی این کشور در سال ۲۰۲۳ به ۱۵۷.۸ میلیارد دلار رسید که نسبت به سال ۲۰۲۲ هفده درصد افزایش داشته است. این رقم معادل ۵۹ درصد تولید ناخالص داخلی مصر است. حال فرض کنید با این بحران عظیم تمایل جدی جهت ورود به بحران انسانی غزه داشته باشد. در نهایت آنچه که نصیب مصر خواهد شد، بحران سیاسی و اقتصادی است که نهایتا منجر به قطع کمک‌های مالی خارجی، به جریان افتادن موضوع بدهی‌ها، تحریم‌های اقتصادی و افزایش ناآرامی‌های داخلی می‌شود.
این تحلیلگر مسائل خاورمیانه دلیل دیگر را روابط نزدیک مصر با اسرائیل دانست و ادامه داد: مصر از زمان توافق صلحی که در سال ۱۹۷۹ با اسرائیل امضا کرد، نشان داده که در هر شرایطی به دنبال حفظ و توسعه روابط با رژیم صهیونیستی است. این کشور در دوره ریاست جمهوری سادات توافق نظامی-امنیتی با اسرائیل داشته است. همچنین روابط اقتصادی مصر و اسرائیل، خصوصاً در فاصله سال های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۳ توسعه چشمگیری داشته است که بحث نخست آن مشتمل بر توافق انتقال گاز از اسرائیل به مصر است و بحث دوم که از سال ۲۰۲۲ پیگیری و عملیاتی شد، موضوع توسعه و گسترش توریستی شبه‌جزیره سینا بود که در نهایت در اوایل سال ۲۰۲۳ منجر به امضای توافق توسعه گردشگری در این شبه‌جزیره شد.
این استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه مصر تنها به دلیل پیگیری سیاست‌های اعلانی خود مسائل غره را دنبال می‌کند، اضافه کرد: همچنین امروز دستگاه سیاست خارجی مصر پیرو سیاست‌های دیپلماتیک عربستان سعودی است و به دلیل آنکه این کشور تمایل چندانی به مداخله در این مسئله ندارد، مصر هم به مانند عربستان تنها به دلیل فشار افکار عمومی در سیاست‌های اعلانی خود مسئله بحران غزه را دنبال نموده است، ولیکن در سیاست‌های اعمالی به دلایل ذکرشده که سبب بحران در مصر خواهد شد، از مقابله با اسرائیل حتی در آینده خودداری می‌نماید. لذا شاهدیم که این کشور صرفاً اجازه کمک‌رسانی‌های خیلی محدود از مرز رفح را تا حدی که برایش ایجاد بحران نکند، می‌دهد.
ابراهیم‌نیا در پاسخ به اینکه اخبار ضد و نقیضی در خصوص قطع و ادامه مذاکرات بین حماس و اسرائیل با میانجیگری مصر و قطر وجود دارد، نظر شما چیست، گفت: از آخرین روزهای اکتبر ۲۰۲۳ به رهبری قطر و با حمایت اعلانی مصر، طرحی برای آتش‌بس شامل توقف تمام حملات نظامی، بازگشایی گذرگاه رفح میان غزه و مصر و ارسال کمک‌های بشردوستانه به غزه پیشنهاد شد. هرچند مذاکرات برای اجرای این طرح توسط بسیاری از کشورها از جمله ایالات متحده، اتحادیه اروپا و کشورهای عربی حمایت شد، اما پیشرفت در این مذاکرات کند بوده است.
وی با اشاره به تفاوت دیدگاه حماس و اسرائیل، عنوان کرد: در حقیقت این تفاوت‌ها سبب شده اساساً مذاکرات فاقد معنای دیپلماتیک باشد، چراکه طرف اسرائیلی خواهان تسلیم شدن و نابودی کامل گروه حماس است و حماس خواستار ایجاد یک دولت فلسطینی مستقل در غزه و کرانه باختری است. لذا دو سوی جنگ حرف متفاوتی می‌زنند و عملاً در هیچ نقطه مشترکی حتی نزدیک به هم نیستند تا مذاکرات آتش‌بس حتی برای مدت کوتاهی نتیجه‌بخش باشد. تا زمانی که سطح اختلاف به این شدت متفاوت و بالاست، جنگ میان دو طرف ادامه خواهد داشت.
این تحلیلگر مسائل خاورمیانه ادامه داد: علت دیگر کندی مذاکرات به کشورهای مصر و قطر معطوف است. قطر خود را این روزها در موقعیت دیپلماتیک حساسی تصور می‌کند و تلاش دارد از نزدیکی خود به حماس و ایالات متحده در جهت منافعش بهره ببرد و به شدت دنبال توفیقی در زمینه برقراری آتش‌بسی حتی کوتاه، میان حماس و اسرائیل با فشار ایالات متحده است، اما از سوی دیگر مصر هرچند بانی مذاکرات برای آتش‌بس شده است؛ اما به شدت با حماس دچار اختلاف دیدگاه بوده و حتی در مواردی در گذشته به خصومت گراییده است. مصر در پس پرده از حاکم شدن یک دولت جانشین در غزه که مخالف خشونت و متعهد به مذاکره با اسرائیل باشد، استقبال می‌نماید. بنابراین در میدان عمل چنانچه مذاکرات آتش‌بس ادامه هم پیدا کند، به دلیل دخالت متغیرهای فراوان دچار پیچیدگی شده و به کندی پیش خواهد رفت.
میانجیگری در طوفان‌الاقصی خارج از توان مصر است
ابراهیم‌نیا با اشاره به گذشته درخشان مصر در میانجیگری میان اسرائیل و فلسطین، اظهار کرد: مصر از زمان آغاز بحران میان اعراب و اسرائیل موفق شده دیپلماسی فعالی را پیاده‌سازی نماید و حتی در مورد بحران غزه از سال ۲۰۰۶ که حماس کنترل این باریکه را بر عهده گرفته است، سیاست‌های موفقی در مورد صلح‌های مقطعی اجرا کرده، اما حمله حماس به اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، توازن قوا بین بازیگران اصلی مذاکرات آتش‌بس در غزه را تغییر داده است. این حمله نشان داد که حماس هنوز توانایی ایجاد آسیب قابل توجهی به اسرائیل را دارد، حتی اگر از نظر نظامی برتری نداشته باشد. همچنین این تحولات می‌تواند بر انتخابات ریاست جمهوری مصر در دسامبر آینده تأثیر بگذارد، بنابراین مصر در شرایط کنونی به دلایلی که ذکر شد، چندان فضای بازی در اختیار ندارد و علت اینکه به سیاق گذشته موفق نشده به سرعت میانجیگری کند، همین موضوع است.
وی اضافه کرد: در حقیقت پرونده موضوع حماس و غزه از زمان ریاست جمهوری مبارک تحت اختیار دستگاه اطلاعاتی و امنیتی مصر بوده است که شناخت کامل بر محیط غزه داشت، بنابراین آتش‌بس‌ها همواره یک فرصت همکاری امنیتی سه‌جانبه با حماس و همچنین با مقامات اسرائیلی بود که به خوبی تثبیت نموده بودند، اما با قدرت‌گیری السیسی و مشی مبارزه وی با اخوان‌المسلمین، به دلیل اینکه حماس ریشه در این گروه دارد، این روند چندین سالی است که متوقف شده است و به سیاق گذشته ادامه ندارد. لذا با اینکه مصر همچنان به حمایت از فلسطین و حق تعیین سرنوشت برای مردم فلسطین ادامه می‌دهد، ولی به نظر می‌رسد میانجیگری، آتش‌بس و ایجاد صلح در این بحران به دلیل تعدد بازیگران دخیل و پیچیدگی مولفه‌ها و متغیرهای سیاسی و امنیتی و حتی اقتصادی فراوان از عهده و توان مصر در شرایط فعلی خارج است.
انتهای پیام
نظرات