با شنیدن واژه‌های «گرد و غبار» ذهن جامعه به سمت استان‌های «خوزستان» و «سیستان و بلوچستان» می‌رود که به دلیل شرایط اقلیمی منحصربفرد سالیان متوالی با این پدیده دست به گریبان هستند.

اما آنچه امروز بهت و تعجب همگان را برانگیخته، پدیده «گردو غبار» در استان «گلستان» بوده که قریب به یک دهه زندگی عادی و روزمره مردم را در برخی روزهای سال تحت تأثیر قرار داده است.

استانی که با شنیدن نام آن ناخودآگاه طراوت، شادابی، سرسبزی، جنگل، کوه و دریا در ذهن‌ها تداعی می‌شود ولی امروز با دو رویداد «خشکسالی» و «گرد و غبار» نیز دست و پنجه نرم می‌کند.

گرد و غبار روزهای نخست شهریور ماه ۱۴۰۲ تا حدی زیاد بود که علاوه بر کاهش دید مردم هنگام تردد در معابر عمومی، بسیاری از شهروندان را وادار به استفاده از ماسک کرد و کودکان، بیماران قلبی و تنفسی در روزهای گرم تابستان با چالشی جدید مواجه شدند.

برای یافتن پاسخ چرایی این رویداد، پای صحبت‌های «امان‌محمد کمالی»، مدیرکل هواشناسی استان گلستان نشستیم تا دلایل این پدیده را طی چند سال اخیر از زبان کارشناسان سازمان هواشناسی جویا شویم.

- دلیل بروز پدیده گردوغبار چیست؟

این رویداد، پدیده‌ای است که طی چند سال گذشته برای چندمین بار در سطح استان به وقوع پیوست و سبب شد تا معاونت توسعه، پیش‌بینی و مدیریت بحران هواشناسی بررسی‌هایی را در این زمینه داشته باشد.

با وجود این که گردوغبار، پدیده‌ای معمول در مناطق خشک و نیمه‌خشک معرفی شده است ولی با توجه به وسعت عملکرد و طول مسیر عبور این پدیده، گاهی اثرات آن در مناطق بسیار دورتر از منشأء شکل‌گیری نیز دیده می‌شود.

- تأثیرات گردوغبار در زندگی روزمره مردم چیست؟

طوفان‌هایی که با گردوغبار همراه است تأثیرات منفی زیادی بر زندگی انسان می‌گذارد که از جمله آنها تعطیلی مدارس و ادارات، لغو پرواز هواپیماها، اخلال در عملکرد نیروگاه‌های برق، کاهش منابع آب، اختلال در سیگنال‌های تلویزیونی، افزایش تعداد مراجعات به کلینیک‌های درمانی، کاهش میزان تولید آبزیان، کاهش کیفیت محصولات کشاورزی، گسترش آفات و غیره را می‌توان نام برد.

- رابطه استان گلستان با گردوغبار چیست؟

استان گلستان نیز جزو استان‌هایی بوده که روزهای گردوغباری را تجربه کرده است و بر اساس آمارهای موجود به نظر می‌رسد طی ۱۰ سال اخیر، تکرار وقوع پدیده گردوغبار در استان گلستان خصوصاً در نواحی شمالی و مرزی رو به افزایش بوده و موجب شده که به عنوان یکی از مخاطرات جوی در منطقه شناسایی شود.

- امکانات بررسی آلایندگی و چرایی این پدیده در گلستان وجود دارد؟

متأسفانه باید بگوئیم که تعداد روزهای همراه با گردوغبار در نواحی شمالی استان در فصل گرم با سایر استان‌های درگیر این پدیده قابل مقایسه بوده اما به دلیل نداشتن پوشش مناسب ایستگاه سنجش گردوغبار در این مناطق نمی‌توان استدلال مستندی در مورد آن عنوان کرد.

این پدیده بیشتر در ماه‌های گرم و به خصوص ماه‌های می‌، ژوئیه و ژوئن در این نواحی از استان اتفاق می‌افتد.

- بررسی‌های کارشناسان در این زمینه چیست؟

این پدیده در استان گلستان علاوه بر این که، منشأء محلی داشته و وزش باد شدید باعث برخاستن گردوخاک می‌شود، اما در مواقعی جریان‌های جوی عبوری از صحرای ترکمنستان سبب انتقال گرد وخاک گسترده به استان گلستان می‌شود و در این مواقع این پدیده غالب نواحی استان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

با توجه به وقوع خشکسالی‌های دهه اخیر و بیشتر در سه سال اخیر و خشک شدن تالاب‌ها، کم شدن پوشش گیاهی و بیابان زایی «خصوصاً در نواحی شمالی و مرزی استان» تعداد دفعات و شدت و گسترش این پدیده در استان گلستان افزایش یافته است.

این پدیده به طوری نواحی مرزی شمالی را تحت تأثیر قرار داده است که در اکثر روزهای فصل گرم در ساعات عصر درگیر توده‌های گردوغبار و کاهش کیفیت هوا هستند، اما این پدیده کمتر به مناطق پرجمعیت و متمرکز استان در نواحی میان دشت و کوهپایه‌ای استان می‌رسد، اما در برخی مواقع شکل‌گیری و حرکت جریان‌های جوی در مقیاس متوسط و منطقه‌ای طوری بوده است که جریان‌های وسیعی از روی بیابان‌های ترکمنستان به سمت استان گلستان ایجاد شده و باعث انتقال گرد و غبار به سمت استان شده بطوریکه در غالب نقاط استان این پدیده مشاهده شده است.

- بررسی و تحلیل‌های گردوغبار ۴ شهریور گلستان نشانگر چیست؟

در این روز ذرات گردوغبار از چشمه‌های گردوغبار موجود در کشور ترکمنستان از سطح زمین بلند شد و بعد از طی مسافتی همسو با جریانات سطح زمین در نقاط مختلف استان خصوصاً در نیمه غربی استان فرود آمد و باعث ایجاد پدیده گردوغبار در سطح گسترده و با شدت و تداوم بی‌سابقه یا کم سابقه در استان گردید.

هرچند به علت وزش باد در سطح زمین گرد و خاک برخاسته از مناطق خشک و بیابانی داخل استان نیز در شدت این پدیده مؤثر بوده است اما غالب گردوغبار از مناطق آسیای میانه «ازبکستان، قزاقستان به خصوص قسمت اعظم مساحت ترکمنستان» به استان گلستان «به ویژه غرب استان» و «شرق استان مازندران» منتقل و انباشت گردید.

با توجه به آمار ثبت شده درایستگاه‌های هواشناسی در روز شنبه مورخه ۴ شهریور ۱۴۰۲ در تمام‌ایستگاه‌های سینوپتیک استان به غیر از مراوه تپه پدیده گردوغبار گزارش شده و تداوم و غلظت گرد و غبار در غرب استان بیشتر بوده و بیشترین تداوم گرد و غبار در فرودگاه گرگان به میزان ۱۲ ساعت ثبت و همچنین ماکزیمم شدت گردوغبار و کمترین دید افقی در فرودگاه گرگان و شهرستان بندرگز به میزان ۲۰۰ متر بوده است.

- احتمال بازگشت این پدیده به استان و راه‌های مقابله چیست؟

بررسی‌های بلند مدت و آمار ثبت شده گردوغبار نشان می‌دهد که علاوه بر افزایش فراوانی و شدت پدیده، دوره برگشت این پدیده در مواردی که گستردگی زیادتری و منبع خارجی دارند افزایش یافته است، لذا لازم بوده علاوه بر حفظ پوشش گیاهی، جلوگیری از تغییر کاربری اراضی، حفظ منابع آبی و جنگل‌های داخلی و جلوگیری از آسیب به منابع طبیعی و آب استان، اقدامات لازم برای ایجاد کمربند سبز در نوار مرزی استان، همچنین با کشورهای همسایه نیز تعامل بیشتری جهت جلوگیری از وسعت بیابان حفظ پوشش و تثبیت خاک در این مناطق انجام گیرد.

انتهای پیام