مسئول دفتر نهادنمایندگی ولی فقیه در دانشگاه‌های فارس، در بخشی از نشست نقد و بررسی فیلم مستند "مشق امشب" که در سالن سیمنا فرهنگ مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس در شیراز برگزار شد، گفت: در لحظه به لحظه فیلم متوجه حضور مفاهیم مختلف در آن بودم و کارگردانان تمام سعی خود را کرده‌اند که به این مسائل بپردازند. باید بارها و بارها این فیلم را دید چراکه با هر بار دیدن آن، چیزی کشف می‌شود.
حجت‌الاسلام حمید مقامی ادامه داد: وقتی که از عباس کیارستمی می‌پرسند چرا «مشق شب» را ساخته، می‌گوید در خانه‌ام درگیر مشق شب فرزندم شدم و می‌خواستم این مسئله را در مدرسه نیز پیگیری کنم؛ بدین شکل است که هنرمند و فیلمساز دقیقا دست روی مسائل حساس و ملموس زندگی خود و اطرافیان می‌گذارد.
او خاطرنشان کرد: وقتی فیلم «مشق شب» کیارستمی در سال ۱۳۶۷ ساخته شد، دردها و غم‌های بسیاری در فیلم مشهود بود و فکر می‌کنم کارگردان هم توقع نداشت هنگام ساخت اثر به این مفاهیم برسد. زمانی که این فیلم ساخته و پخش شد و متولیان تعلیم و تربیت آن را دیدند، اواخر جنگ بود، کاش کیارستمی در دهه ۷۰ که دهه سازندگی بود، بار دیگر این اثر را به نمایش می‌گذاشت تا مسئولان آموزش و پرورش دقت می‌کردند تا بعد از ۳۰ سال، رگه‌هایی از اتفاقات دهه ۶۰ و زمان جنگ را در کودکان امروزی شاهد نبودیم.
این کارشناس خاطرنشان کرد: با دیدن فیلم «مشق امشب» متوجه می‌شویم که بخشی از جامعه هنوز همان دردها و رنج‌های دهه ۶۰ را به شکلی دیگر دارا هستند. نباید اجازه دهیم، صدایی که کارگردان این اثر با فریاد بلند به گوش‌مان رسانده است، در فضای هنر و تعلیم و تربیت خاموش شود بلکه چنان عباس کیارستمی که در سال ۱۳۶۷ این راه را آغاز کرده بود، ادامه دهیم و «مشق شب» و «مشق امشب» را برای تمام معلمان به نمایش بگذاریم.
مقامی درباره کودکان حاضر در مستند نیز گفت: از میان بچه‌های کاری که در فیلم «مشق امشب» حضور دارند، برخی بسیار باهوش هستند و اگر فرصتی در اختیارشان قرار گیرد، جزو برترین‌ها و نخبگان کشور خواهند شد. همچنین شاهد حضور فرزندان خانواده‌های پولداری هستیم که در مدارس غیرانتفاعی درس می‌خوانند. البته نمی‌توان گفت که هر کس در مدرسه غیر انتفاعی درس می‌خواند پولدار است، برخی اینگونه نیستند اما برای تعلیم و تربیت بهتر فرزندان‌شان تمام حقوق کاری‌شان را صرف این کار می‌کنند. در اینجا بحث عدالت آموزشی مطرح می‌شود؛ دانش‌آموزانی هستند که در مدارس دولتی درس می‌خوانند و نمی‌دانیم چه آینده‌ای خواهند داشت.
باید در مدارس به مبانی توجه کنیم
حمیدرضا عوضدخت دیگر کارشناس حاضر در این نشست درباره مستند «مشق امشب» بیان کرد: ارکان و فرآیند تربیت چند بخش دارد که خانواده، نظام آموزشی یعنی دولت یا حاکمیت، رسانه‌ها و نهادهای مدنی هستند. برای اینکه تربیت در کشوری شکل گیرد و نظام آموزش و پرورش آن به خوبی مسیر را دنبال کنند، همه این ارکان باید کار خود را به درستی انجام دهند. متاسفانه در بخش رسانه و هنر در حوزه دانش‌آموزان کارهای کمی انجام شده است، چرا «مشق شب» باید بعد از ۳۰ سال بازخوانی شود؟ امیدوارم که این فیلم جریان‌سازی ایجاد کند.
او ادامه داد: البته فیلم‌هایی تولید شده است اما آنطور که باید و شاید نتوانسته‌اند، جریان‌سازی کنند حتی فیلم «مشق شب» عباس کیارستمی در زمان خودش به خوبی توسط جامعه و مسئولان دیده نشد، اگر دیده و توجه می‌شد، امروز شاهد همان دوران و مشکلات دیگری نبودیم. از طرف دیگر خانواده‌ها نقش خود را به خوبی نمی‌دانند و بخشی از آن‌ها فکر می‌کنند که فقط وظیفه دارند معیشت خود و فرزندشان را پیگیری کنند، البته برخی از آن‌ها مجبور هستند و شرایط این توقع را از آن‌ها دارد.
این کارشناس خاطرنشان کرد: برای همه کسانی که دغدغه‌مند حوزه تعلیم و تربیت هستند، توصیه جدی دارم؛ برای تغییر فضا، نیازمند ساخت آثار جدی در این حوزه هستیم. آموزش و پرورش نباید اولویت سوم، چهارم یا پنجم یک جامعه باشد بلکه باید در اولویت اول قرار گیرد. هیچ جامعه‌ای به سعادت دست پیدا نمی‌کند، رشد نمی‌یابد، مشکلات معیشتی و اقتصادی‌اش رفع نمی‌شود مگر اینکه به امر آموزش و پرورش توجه داشته باشد.
عوضدخت تاکید کرد: «مشق امشب» ضمن اینکه از ساختار فیلم «مشق شب» کیارستمی الگوبرداری کرده اما اسیر تکرار نشده بود، این کاری‌ست که هنر و هنرمند باید انجام دهد، اگر هنر اسیر تکرار شود، دیگر هنری وجود ندارد، کارگردانان «مشق امشب» فکر نو، دغدغه نو و سوالاتی داشته‌اند که بسیار مهم و جدی است. همچنین رضایت به آنچه که هست و قناعت در وضع موجود، هنر را می‌کشد، این نارضایتی است که هنر را ایجاد می‌کند لذا باید به این نکته توجه داشته باشیم که سنگ اول ساختمان هنر نارضایتی است که باید منجر به درک دنیای بهتری شود، اگر اینگونه نباشد ناامیدی و سیاه‌نمایی در هنر به‌وجود می‌آید.
او اضافه کرد: فیلم درباره عدالت آموزشی صحبت می‌کند، با مشق شروع می‌کند اما پس از ورود به ماجرا مسیر خود را تغییر می‌دهد و به سمت عدالت آموزشی می‌رود. «مشق امشب» سه طبقه جامعه یعنی مرفه، کودکان کار و متوسط را درنظر گرفته که انتخاب هوشمندانه‌ای بوده است. همچنین بازخوانی و گفتگو با فیلم «مشق شب» کیارستمی بسیار هوشمندانه است چراکه یک تحقیق ۳۰ ساله به این فیلم وصل می‌شود.
این کارشناس خاطرنشان کرد: در مدارس باید به مبانی توجه کنیم، آن هم نه در پرورش دانش‌آموز و نوجوان تک ساحتی بلکه مدارس ما مدارسی آموزشی هستند و فرهنگی و تربیتی نیستند، این نگاه باید از آموزشی به فرهنگی و تربیتی تغییر کند.
ما اصلا بچه‌ها را نمی‌شناسیم
در بخش پایانی این نشست مهران نعمت‌اللهی یکی از کارگردانان «مشق امشب» درباره فیلم گفت: «مشق امشب» تکلیف امروز ما در برابر نسل فرداست، نسلی که اگر شرایط آن‌ها را نبینیم و نیازهای‌شان را درک نکنیم، آینده‌مان به خطر می‌افتد؛ این نسل در آینده روی کار می‌آیند و اگر پرورش و آموزش‌شان با اختلال مواجه شود، جامعه هرگز به اهدافی که مد نظر دارد، نخواهد رسید.
او درباره سختی کار با کودکان اظهار کرد: کار با بچه‌ها سختی‌های خاص خود را دارد، بسیار پراکنده‌گویی می‌کنند و این مساله موجب مختل شدن اهداف فیلمساز می‌شود. وقتی می‌خواهید فیلم مستند بسازید، چارچوبی رسم می‌کنید و به اتفاقات آن چارچوب دل می‌سپارید که انعطاف بسیار بالایی می‌خواهد. بزرگ‌ترین چیزی که من در این فیلم دست یافتم این است که ما اصلا بچه‌ها را نمی‌شناسیم و فهم ما از آن‌ها، قبل از ساخت فیلم تا انتها زمین تا آسمان، متفاوت شد.
هفته فیلم هنر و تجربه شیراز با همکاری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان فارس، گروه سینمایی هنر و تجربه، مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی و انجمن سینمای جوانان فارس برگزار می‌شود. در این رویداد چهار کارگاه با موضوع انتقال تجربه کارگردانی توسط احمدرضا درویش، انتقال تجربه، معنا و فرم در فیلم توسط علی روئین‌تن، ساخت مستند علمی توسط سیاوش صفاریان‌پور و تصویربرداری و نورپردازی خلاقانه در سینما توسط هاشم مرادی و برگزار شد.
انتهای پیام
نظرات