سال گذشته که ریاست نشست بریکس بر عهده چین بود، این کشور موضوع پذیرفتن عضو جدید را مطرح کرد. آفریقای جنوبی که امسال ریاست گروه را بر عهده گرفته نیز اعلام کرده است بیش از ۴۰ کشور از جمله ایران، عربستان، امارات متحده عربی، آرژانتین، الجزایر، بولیوی و تعدادی کشورهای ریز و درشت دیگر برای پیوستن به این گروه ابراز علاقه کرده‌اند.

غول نفتی عربستان که تا پیش از این در ماه ژوئن در چارچوب کشورهای دوست بریکس در نشست کیپ‌تاون شرکت کرده بود، امیدوار است با حمایت‌های روسیه و برزیل در شمار کشورهای عضو قرار گیرد. آرژانتین هم به امید حمایت‌های چین، در سال ۲۰۲۲ درخواست عضویت در بریکس را داد. ایران نیز به همراه آرژانتین در نشست سال گذشته بریکس، درخواست خود برای عضویت در این سازمان را اعلام کرد و طی نامه‌ای به همتای هندی خود خواستار حمایت دهلی‌نو برای حمایت از ایران شد.

حال قرار است از ۳۱ مرداد تا ۲ شهریور سال جاری، پانزدهمین نشست سران بریکس در ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی برگزار شود. علاوه بر سران اعضای اصلی بریکس، سران چندین کشور متقاضی‌ عضویت در بریکس نیز در این اجلاس حاضر می‌شوند. در این میان آیت‌الله ابراهیم رئیسی نیز به امید عضویت رسمی در بریکس بار دیگر پا در این اجلاس می‌گذارد.

شعیب بهمن، تحلیلگر مسائل اوراسیا در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به فرآیند عضویت ایران در بریکس، اظهار کرد: تا اکنون فرآیند و حتی ملاکی برای عضویت کشورهای متقاضی‌ مشخص نشده است، اما به احتمال زیاد یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که در اجلاس ژوهانسبورگ در موردش بحث و بررسی خواهد شد، همین مسئله است که اساسا بریکس چگونه می‌تواند توسعه پیدا کند و چه کشورهایی با چه شرایط و مشخصاتی می‌توانند به عضویت این ائتلاف در بیایند و چه پروسه زمانی را باید طی کنند.

وی با اشاره به رقابت تنگاتنگ کشورها برای عضویت در بریکس، در خصوص منفعت‌های اقتصادی و سیاسی این عضویت برای ایران، افزود: بریکس یک گروه بسیار مهم در نظام بین‌الملل به شمار می‌رود. در حال حاضر پنج کشور عضو بریکس، حدود ۴۰ درصد از مساحت و جمعیت جهان را در برگرفته‌اند. این پنج کشور همچنین موفق شده‌اند سهم خودشان را در اقتصاد جهانی به بیش از ۳۱.۵ درصد برسانند. تمام این‌ها نشان می‌دهد بریکس یک ظرفیت قابل توجه در حوزه اقتصاد جهانی محسوب می‌شود.

این تحلیلگر مسائل اوراسیا ادامه داد: قاعدتا پیوستن کشوری مانند ایران به بریکس می‌تواند مزایای قابل توجهی هم برای ایران و هم برای سایر کشورهای عضو داشته باشد. عضویت ایران در بریکس می‌تواند به دور زدن تحریم‌ها کمک کند، چراکه بریکس در سال‌های گذشته در تلاش بوده سازوکارهای جدیدی در اقتصاد بین‌الملل ایجاد کند که می‌تواند برای کشوری مانند ایران مفید باشد.

بهمن عنوان کرد: بانک توسعه یا صندوق ذخیره‌ای که بریکس تشکیل داده است، نهادهایی موازی با بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول به شمار می‌آیند. برای ایران که سال‌هاست با وتوی آمریکا برای درخواست وام از صندوق بین‌المللی پول مواجه می‌شود، قاعدتا بریکس می‌تواند یک فرصت جدید باشد تا جمهوری اسلامی بتواند بدون مخالفت‌های آمریکا درخواست‌هایش را پیگیری کند. 

وی با اشاره به تلاش بریکس برای ایجاد و توسعه یک سیستم بانکی جایگزین سوئیفت، بیان کرد: با توجه به تحریم‌های پولی و مالی علیه ایران، این سازوکارها می‌تواند به اقتصاد ایران در سطح جهان کمک کند. همچنین تلاش کشورهای عضو بریکس در راستای دلارزدایی نیز از جمله سیاست‌هایی است که پس عضویت ایران در این گروه، می‌تواند مبادلات اقتصادی را برای ما تسهیل می‌کند. ضمن اینکه عضویت ایران در بریکس می‌تواند باعث ارتقای منزلت ایران در حوزه مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی شود.

عضویت ایران در بریکس یک بازی برد-برد است

این تحلیلگر مسائل اوراسیا همچنین با اشاره به فواید عضویت ایران در بریکس برای سایر کشورهای عضو، اظهار کرد: موقعیت جغرافیایی ایران و جمعیت و منابع سرشار کشور ما می‌تواند در تمامی حوزه‌ها برای بریکس مزیت قابل توجهی باشد. بنابراین عضویت ایران در بریکس یک بازی برد-برد است که منافع دوجانبه برای ایران و بریکس دارد.

بهمن در خصوص تاثیرات عضویت ایران در ائتلاف‌های شرقی مانند بریکس بر سیاست‌ خارجی کشور، عنوان کرد: بریکس یک بلوک شرقی محسوب نمی‌شود. کشورهای مختلفی از آفریقا تا آمریکای لاتین در این گروه عضویت دارند. بریکس مجموعه‌ای از کشورهای با اقتصادهای نوظهور است و اساسا به لحاظ جغرافیایی عضویت در بریکس به معنای پیشبرد نگاه به شرق نیست. در عین حال عضویت در سازوکارهای منطقه‌ای مانند بریکس و شانگهای به معنای این نیست که باید ایران سیاست خارجی خود را تنها به کشورهای عضو در این نهادها محدود کند. 

وی ادامه داد: هیچ یک از کشورهای عضو در بریکس و شانگهای تا به الان روابطشان را به اعضای این سازمان‌ها محدود نکرده‌اند. قاعدتا ایران هم می‌تواند بر پایه منافع ملی با تمام کشورها از جمله کشورهای غربی روابط خود را گسترش دهد. اما نکته این است که رابطه، مسئله‌ای دوجانبه است و صرف خواسته ایران نمی‌تواند گسترش‌دهنده روابط باشد و مثلا در ارتباط با غرب، طرفین مقابل هم باید از سیاست‌های خصمانه‌ای که در قبال کشور ما در پیش گرفته‌اند، دست بردارند.

این تحلیلگر مسائل اوراسیا با بیان اینکه بهترین سیاست خارجی برای ایران سیاست خارجی متوازن است، تاکید کرد: اگر کشورهای غربی از فشارهای سیاسی، امنیتی و تحریم‌های اقتصادی وضع شده علیه کشور ما دست بردارند، قطعا فضا برای توسعه همکاری‌های ایران با کشورهای غربی وجود خواهد داشت. چراکه هیچکس در ایران این ادعا را ندارد که حتما باید روابطمان صرفا محدود به قدرت‌های شرقی یا نهادهای منطقه‌ای شود.

بریکس؛ پایه‌ای اصلی برای نظم نوین جهانی پیش‌رو

بهمن در خصوص اظهارات لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه مبنی بر تبدیل شدن بریکس به یکی از پایه‌های نظم نوین جهانی، گفت: بریکس از زمانی که آغاز به کار کرده تا به امروز، در کنار تلاش‌ها و همکاری‌های اقتصادی خود موفق شده به عنوان یک وزنه مهم در عرصه مناسبات سیاست بین‌الملل تبدیل شود. علتش هم این است که تمام کشورهای عضو بریکس خواهان نوعی به هم خوردن نظم یکجانبه‌گرایانه آمریکایی هستند و همه آن‌ها از ایده ساختن جهان چندقطبی که فراتر از یکجانبه‌گرایی آمریکا باشد حمایت می‌کنند. 

وی اضافه کرد: کشورهای بریکس متوجه این مسئله هم هستند که فشارهای آمریکا و اهرم‌های مورد استفاده آن، صرفا اهرم‌های اقتصادی نیست، بلکه جنبه‌های سیاسی، امنیتی و نظامی هم دارد. به همین دلیل بریکس تلاش کرده در کنار گسترش فعالیت‌های اقتصادی و اتخاذ تصمیمات اقتصادی در سطح کلان، به یک نیروی استراتژیک هم تبدیل شود که بتواند ایده جهان چندقطبی را پیش ببرد. 

این تحلیلگر مسائل اوراسیا ادامه داد: برآوردها نشان می‌دهد اگر بریکس بتواند اعضای جدیدی بپذیرد و گسترش یابد، می‌تواند نیروی پیشران برای تغییر مناسبات بین‌المللی باشد و گذار از نظم تک قطبی به نظم چندقطبی را در سطح بین‌المللی تسریع کند. بنابراین بریکس با توسعه و گسترش خود می‌تواند به یکی از بازیگران ساختارساز اصلی در آینده نظام بین‌الملل تبدیل شود.

بهمن همچنین با اشاره به اظهارات شی ‌جین ‌پینگ، رئیس جمهور چین مبنی بر تبدیل بریکس به چالشگری برای غرب و رقیبی برای G۷، عنوان کرد: بریکس همین الان هم از حیث سهمی که در اقتصاد بین‌المللی دارد، از G۷ پیشی گرفته است. بریکس حدود ۳۱.۵ درصد از اقتصاد بین‌الملل را در دست دارد و گروه ۷ حدود ۳۰.۷ درصد از اقتصاد جهانی سهم دارد. اما گسترش فعالیت بریکس به حوزه‌های غیراقتصادی، جدای از اینکه انتخابی استراتژیک برای اعضای حاضر در این گروه است، به نظر می‌رسد یک الزام استراتژیک هم هست.

وی افزود: گام برداشتن به سمت جهان چندقطبی و فعالیت در حوزه‌های سیاسی، امنیتی و نظامی، صرفا خواسته کشورهای عضو بریکس نیست، بلکه فشارهای وارد شده از سمت غرب و به ویژه آمریکا بر این کشورها، آن‌ها را مجاب می‌کند به سمت گسترش فعالیت‌های خود در ابعاد دیگر گام بردارند. 

این تحلیلگر مسائل اوراسیا با بیان اینکه آفریقای جنوبی به خاطر برگزاری اجلاس این دوره بریکس، از سوی آمریکا تحت فشار است، گفت: آمریکا به خاطر برگزاری این نشست آفریقای جنوبی را تهدید به اعمال تحریم‌های اقتصادی کرده‌ است. بنابراین فشارهای آمریکا در حوزه‌های مختلف، بر تصمیمات اعضای این گروه در خصوص گسترش فعالیت‌های خود در حوزه‌های غیر اقتصادی موثر بوده است. 

بریکس؛ مفری برای کشورهای استقلال‌طلب از آمریکا 

بهمن با اشاره به اینکه تا اکنون تنها کشورهای مورد تحریم آمریکا به عضویت بریکس درنیامده‌اند، اظهار کرد: حتی بین کشورهایی که تمایل دارند به عضویت بریکس در بیایند، کشورهایی مانند عربستان، امارات و مصر را می‌بینیم که در سال‌ها و دهه‌های گذشته جزو متحدان سنتی آمریکا بوده‌اند. اکنون این کشورها پیش‌بینی می‌کنند که اگر بخواهند سیاست‌های خود را مستقلانه پیش ببرند، تحت همان فشارها و چالش‌هایی قرار خواهند گرفت که کشورهای معاند با آمریکا قرار گرفته‌اند. 

وی اضافه کرد: امروز دلارزدایی از اقتصاد را کشورهایی مانند عربستان و امارات هم در دستور کار قرار داده‌اند. این کشورها نه تحریم هستند و نه فشار اقتصادی از سوی آمریکا متحمل می‌شوند، اما آن‌ها با این آینده‌نگری به سمت بریکس آمده‌اند که اگر بخواهند در آینده سیاست‌های مستقلانه‌تری در پیش بگیرند، ممکن است فشارهای آمریکا بر آنان تشدید شود و آن‌ها را به چالش بکشد. 

این تحلیلگر مسائل اوراسیا اقدام بریکس برای گسترش فعالیت‌هایش را امری اجتناب‌ناپذیر دانست و بیان کرد: اگر بریکس بخواهد قدرت اقتصادی خودش را گسترش بدهد ناگزیر است در حوزه‌های دیگر مانند سیاسی و امنیتی هم ورود کند. به ویژه با توجه به مسائلی مانند احتمال گسترش ناتو به شرق یا احتمال همکاری و ائتلاف بین ناتو و آکوس که کشورهای غربی دنبال می‌کنند، کشورهای بریکس ناگزیر هستند اگر می‌خواهند همکاری اقتصادی پایداری داشته باشند، به سمت همکاری‌هایی غیر اقتصادی هم بروند. 

بهمن در خصوص انگیزه کشورهای بریکس برای استفاده از ارزی غیر از دلار، اظهار کرد: تا پیش از این در بین سران بریکس، بحث جایگزینی ارزهای ملی اعضا با دلار مطرح بود، اما اکنون بحثی که عنوان شده، این است که کشورها بتوانند ارز واحد را به عنوان ارز مورد استفاده تمام کشورهای عضو ایجاد کنند. 

وی ادامه داد: ممکن است مبنای این ارز واحد فلزات گران‌بها مثل طلا باشد یا اینکه اعضا به استفاده از ارز دیجیتال و رمزارزها برای سهولت در مبادلات تجاری خود اقدام کنند. به هر حال گرفتن این تصمیم نیازمند رایزنی‌های پیچیده‌ای است که اعضای بریکس باید انجام دهند. اما واقعیت این است که اگر قرار باشد در اقتصاد جهانی تغییراتی آغاز شود، بریکس بیشترین ظرفیت و توانمندی را در این حوزه دارد.

انتهای پیام