احسان مهدوی در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص شبیه‌خوانی و تکیه دولت، اظهار کرد: نمایشی تحت عنوان «اپرای ایرانی» وجود دارد که همان تعزیه‌خوانی یا شبیه‌خوانی است. علت نامگذاری نمایش به «اپرای ایرانی» به این دلیل است که خصلت‌هایی از «اپرای اروپایی» در آن وجود داشته که با فرهنگ و آنچه که در دل مردم ما به دلیل رویداد عاشورا و اجتماع امام حسین(ع) وجود داشته عجین شده بود.
وی با بیان اینکه جریان شبیه‌خوانی شاید مدیون یک آمفی تئاتر بسیار خاطره‌انگیز و جذاب به نام تکیه دولت باشد، افزود: تکیه دولت در ۳ طبقه و در نزدیکی کاخ گلستان ساخته شده بود که در ایام محرم و صفر از سراسر ایران به این مجموعه بسیار بزرگ می‌آمدند و هر شب به تماشای یک نمایش می‌نشستند.
این کارشناس هنری عنوان کرد: رقابت میان گروه‌های شبیه‌خوانی و تعزیه‌خوانی که از سراسر ایران به این مجموعه می‌آمدند بسیار زیاد بود و گروه‌ها هر سال به لحاظ اشعار، صوت و آواز، میزان سن، ادوات موسیقی، بازیگری و حتی رفتاری که با اسب‌ها و شمشیرها داشتند بسیار بهتر و قوی‌تر شده بود. این مجموعه در طول تاریخ به عنوان یکی از بزرگترین فستیوال‌ها برای اجرای نمایش شناخته شده بود.
وی با بیان اینکه شبیه‌خوانی برگرفته از رویداد سیاوش‌خوانی است، تصریح کرد: این نوع از رویدادها پیش از اسلام وجود داشته اما پس از رشادت امام حسین(ع) شکل دیگری به خود می‌گیرد و به تعزیه‌خوانی تبدیل می‌شود. بنابراین از تکیه دولت استقبال زیادی شد که به تدریج و به دلیل نشست ساختمان، مجبور شدند طبقه بالا این تکیه را در دوره مظفرالدین شاه خراب کنند که به مرور زمان این مجموعه رونق خود را از دست داد و در دوره پهلوی به طور کامل خراب شد و اپرای ایرانی جای خود را به اپرای اروپایی داد.
تعزیه‌خوانی در دوره پهلوی دوران افول خود را آغاز کرد
مهدوی با اشاره به اینکه تعزیه‌خوانی در دوره پهلوی دوران افول خود را آغاز کرده است، خاطرنشان کرد: فرزندان و نوادگان تمامی گروه‌های قدیمی تعزیه‌خوانی که در تکیه دولت اجرا داشتند به روستاها و شهرستان‌های خودشان منتقل می‌شوند و نمایش‌ها را ادامه می‌دهند.
در حال حاضر تعزیه‌خوانی قوت گذشته را ندارد
وی اضافه کرد: جالب است بدانید که انتخاب نقش‌ها به نوعی موروثی است، به این معنی که اگر پیشکسوتی نقش مخالف‌خوان را بازی کند و در سپاه عمربن سعد باشد فرزندان او نیز این راه را ادامه می‌دهند و مخالف‌خوان می‌شوند و این مورد برای موافق‌خوان هم صدق پیدا می‌کند. در حال حاضر تعزیه‌خوانی قوت گذشته را ندارد اما همین اشعاری که برای تعزیه‌خوانی استفاده می‌شود نسخ خطی و قدیمی تکیه دولت است.
نورپردازی صحنه نمایش تکیه دولت با تابش خورشید تامین می‌شد
این گرافیست اظهار کرد: کمال‌الملک از روزهای باشکوه تکیه دولت نقاشی بسیار باشکوهی به جای گذاشته که بسیار فاخر و بی‌نظیر است. مورد جالبی که در این نقاشی وجود دارد این است که سقف تکیه دولت خیمه‌ای و به صورت پارچه است. زمانی که افراد تعزیه‌خوانی را انجام می‌دهند و نقش امام حسین(ع) را بازی می‌کنند؛ گوشه‌ای از پارچه را کنار می‌زدند تا نور خورشید به امام حسین(ع) بتابد و در واقع یک نورپردازی را از آسمان برای امام حسین(ع) بر روی صحنه می‌آوردند که یکی از زیباترین بخش‌های این جریان است.
وی بیان کرد: در آن زمان مخالف‌خوانان و موافق‌خوانان صداهای بسیار خوبی داشتند و دستگاه‌های آواز را می‌شناختند. اما امروزه اجرای تعزیه‌خوانی با میکروفن اجرا می‌شود که قدرت صداسازی دیگر در این زمینه اهمیتی ندارد.
مهدوی اظهار کرد: در تعزیه‌خوانی موافق‌خوانان لباس سبز و مخالف‌خوانان لباس قرمز می‌پوشند که ترکیب خیر و شر را در روی صحنه‌های تعزیه به نمایش می‌گذارد.
وی ادامه داد: همانطور که مطرح شد تعزیه‌خوانی متاثر از سیاوش‌خوانی است که بر روی هم تاثیر می‌گذارند و این امر به معنای کپی‌برداری نیست. اینکه چه ارگان یا اداره‌ای باید به تعزیه‌خوانی رونق ببخشد را نمی‌دانم، اما حیف که این هنر به تدریج در حال از بین رفتن است. باید برای اوج این نمایش فکری کرد و حمایت‌هایی انجام داد.
انتهای پیام
نظرات