دولت سیزدهم در سیاست خارجی خود همواره تأکید دارد که نگاه متوازنی به دنیا داشته و آماده برقراری ارتباط با کشورهای دیگر است. در این راستا نیز گام‌هایی برداشته شده و از آغاز به کار دولت، رئیس جمهور تلاش کرده تا سفرهای خارجی هدفمندی داشته باشد و روابط خود با سایر کشورها را بهبود ببخشد.

خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه همدان، با همکاری بسیج اساتید استان همدان به مناسبت روز ملی گفت‌وگو و تعامل سازنده با دنیا در نشستی با حضور اعضای هیأت علمی گروه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه‌های استان، سیاست خارجی دولت سیزدهم را بررسی کرده است.

دولت سیزدهم به دنبال چند جانبه‌گرایی و مخالفت با یک‌جانبه گرایی در سیاست خارجی است

عضو هیأت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه بوعلی سینا در نشست ایسنا گفت: دولت سیزدهم به دنبال پی‌ریزی یک نظام عادلانه مبتنی بر چند جانبه‌گرایی و مخالفت با یک‌جانبه گرایی است. نگاه به شرق و کشورهای آمریکای لاتین می‌تواند فرصت مهمی از نظر منابع انرژی برای ما باشد.

دکتر رضا سلیمانی اظهار کرد: ما همواره یک حرکت آونگی در نگاه به شرق و غرب در سیاست خارجی داشتیم و با وجود اینکه همه دولت‌ها اتصال به یک هژمون را نفی کردند اما تجربه سیاست خارجی ایران نشان می‌دهد که در بازه‌های زمانی متفاوت، به یک طرف میل بیشتری داشته است.

سلیمانی در رابطه با نوع دیپلماسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی مطرح کرد: در دوران جنگ ایران و عراق، نمی‌توان از دیپلماسی و سیاست خارجی صحبت کرد چراکه تمام هم و غم کشور صرف این شد که جنگ را مدیریت کنیم و پس از آن در دوران ریاست جمهوری آقای هاشمی رفسنجانی با وجود اینکه برای نخستین بار، مسأله نگاه به شرق مطرح شد اما عملاً نگاه به غرب و به ویژه اروپای غربی بود و تلاش شد که اروپا را به عنوان مجموعه‌ای که دغدغه اول آن مسائل اقتصادی، فنی و حقوق بشری است، از آمریکایی که نگاه امنیتی و نظامی دارد، تفکیک کنند و سعی کردند با اروپا ارتباطات مستحکمی داشته باشند.

وی ادامه داد: در دوران ریاست جمهوری آقای خاتمی، تنش‌زدایی اقتصادی به تنش‌زدایی هویتی تبدیل و از گفت‌وگوی تمدن‌ها با نگاه فرهنگی و تمدنی مطرح شد اما بعد از حادثه  ۱۱ سپتامبر، حوادث پس از آن و احیای جنگ صلیبی که بوش پسر از آن رونمایی کرد، تز آقای هانتینگتون مبنی بر جنگ تمدن‌ها قوت گرفت و مباحث مطرح شده توسط آقای خاتمی به محاق رفت. در دوران ریاست جمهوری آقای احمدی‌نژاد، شاهد وقایعی بودیم که نگاه به شرق و آمریکای لاتین را مطرح کرد که در دولت سیزدهم نیز کم و بیش دنبال می‌شود.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه همواره ممکن است تحولی در داخل و یا خارج از کشور رخ دهد و باعث شود که تزها ابتر بماند، گفت: درست در لحظه‌ای که اوباما می‌خواست در مباحث هسته‌ای به ما امتیاز بدهد، مسائل خرداد ۸۸ پیش آمد و مرحوم سلطان قابوس(سلطان عمان) که متولی تنش‌زدایی محرمانه بین ایران و آمریکا بود با توجه به مسائل داخلی در ۸۸، تحت‌الشعاع قرار گرفت، اوباما دست نگهداشت و بی‌سابقه‌ترین تحریم‌ها علیه ما در مسائل نفتی، کشتیرانی، بیمه‌ای، بانکی و فلزات گران‌بها از سال ۲۰۰۹ یعنی از سال ۸۸ صادر شد.

سلیمانی با اشاره به اینکه دولت آقای روحانی دنبال این بود با کدخدا صحبت کند، توضیح داد: در آن دولت، اعتقاد داشتند که تعداد اروپایی‌ها بیشتر و تعامل دشوارتر است اما اگر با آمریکا مشکل را حل کنیم، اروپایی‌ها نیز تابع آنها هستند اما ظهور ترامپ و پدیده ترامپیسم که اعتقادی به دیپلماسی نداشت، فرصت طلایی برای اینکه ببینیم آیا آمریکایی‌ها قابل اعتماد هستند یا نه را از بین برد.

وی ادامه داد: بعد از اتفاقاتی که به آن اشاره شد، جامعه به سمتی رفت که دولتی سر کار بیاید که از مقاومت و مقابله با یکجانبه‌گرایی صحبت کند و به همین علت شاهد به وجود آمدن دولتی با رویکرد سیاست خارجی آقای رئیسی هستیم که اگر گفتمانی نگاه کنیم، منظومه‌ای از عناصر را دنبال می‌کند اما نقطه کانونی آن، انقلابی‌گری عمل گرایانه است یعنی دنبال حفظ رویکرد انقلابی با رویکرد عملگرایانه هستند و در عین حفظ انقلابی بودن، می‌خواهند با دنیا هم تعامل کنند و در همین راستا به دنبال پی‌ریزی یک نظام عادلانه مبتنی بر چند جانبه‌گرایی و مخالفت با یک‌جانبه گرایی هستند، از طرفی باید در مقابل آمریکایی‌ها مقاومت بیشتری نشان دهند.

این عضو هیأت علمی دانشگاه با بیان اینکه در مواجهه با آمریکا باید دو راهبرد در پیش داشت، مطرح کرد: خنثی‌سازی و رفع تحریم‌ها دو راهبردی است که باید مد نظر قرار داد. آقای رئیسی در سیاست اعلامی خود بیان کرده که خنثی‌سازی تحریم به رفع تحریم، ارجحیت دارد و در همین راستا گستردگی حوزه ارتباطی با کشورها می‌تواند دست ما را برای رفع تحریم باز کند.

سلیمانی با اشاره به اینکه نگاه به شرق و آسیاگرایی در خنثی‌سازی تحریم‌ها مطرح است، بیان کرد: توازن در سیاست خارجی یعنی نگاه به شرق و کشورهای آمریکای لاتین که می‌تواند فرصتی از نظر منابع انرژی برای ما باشد، اهمیت زیادی دارد و در حوزه همسایگی با وجود اینکه هجدهمین کشور از نظر وسعت هستیم اما ۱۵ کشور همسایه داریم و این نشان دهنده پیچیدگی در دیپلماسی است چراکه هر کدام داستان خود را دارند و ما می‌خواهیم ایران را از نظر ترانزیت، به هاب منطقه تبدیل کنیم.

وی با تأکید بر اینکه از نظر دولت سیزدهم یکی از راه‌های میان‌بر و خوب برای دور زدن تحریم‌ها مسأله همسایگی است، اظهار کرد: با این سیاست می‌شود تحریم‌های مالی و بانکی را دور زد و در عین حال بحث‌گروه بریکس هم جدی است و آقای رئیسی پس از پیوستن رسمی به شانگهای دنبال این است که کانال‌های مالی را متوازن و توازنی بین دلار با سایر ارزها ایجاد کند.  

سیاست خارجی دولت سیزدهم به دنبال توسعه در عین حفظ آرمان‌هاست

این استاد روابط بین‌الملل دانشگاه با بیان اینکه سیاست خارجی دولت سیزدهم به دنبال توسعه در عین حفظ آرمان‌هاست، تصریح کرد: گفتمان توسعه به امر مشترک بین رؤسای جمهور ایران تبدیل شده که یک امر مهم است یعنی ما به این درک رسیدیم که برای اقتصاد رو به رشد، راهی جز تعامل و تبادل با دنیا نداریم.

سلیمانی با اشاره به عدم استفاده از ظرفیت‌های اقتصادی کشورهای همسایه، ادامه داد: ظرفیت تجارت با کشورهای منطقه سالانه ۳۰۰ میلیارد دلار است اما ما از یک دهم این ظرفیت استفاده می‌کنیم. در دولت سیزدهم شیوه متفاوتی در دستور کار قرار گرفته و شاخص‌ها بهبود پیدا کرده اما تا رسیدن به حد و مرزی که باید برسیم فاصله زیاد است.

 وی با بیان اهمیت تنوع بخشی در سیاست خارجی، گفت: بازیگری چین در منطقه نشان دهنده این است که سیاست نگاه به شرق را با همسایه‌گرایی ترکیب کردند و به نظر می‌رسد بلوک منطقه‌ای مستحکمی در خلاء حضور آمریکا در منطقه می‌توان تشکیل داد و ترتیبات منطقه‌ای دارد تلاش می‌کند جای این ابرقدرت را بگیرد.

این عضو هیأت علمی دانشگاه در رابطه با نقاط ضعف سیاست خارجی دولت سیزدهم، اظهار کرد: سیاست خارجی دولت سیزدهم در آذربایجان و قفقاز جنوبی منفعلانه بوده و آنقدر که شایسته و بایسته است برنامه منسجمی برای آن نداشتند. در بحران ارمنستان و آذربایجان، ایران سعی کرد نقش میانجی را بازی کند اما موفق نبود و الان وقت آن رسیده که موضع‌گیری قاطعی داشته باشیم و دیگر نمی‌توانیم وسط بازی کنیم.

سلیمانی در رابطه با همراهی جمیله علم‌الهدی در سفر رئیس جمهور به آمریکای لاتین، بیان کرد: در شرایط الان که حقوق زنان در ایران مطرح شده، حضور خانم علم‌الهدی به عنوان استاد دانشگاهی که المان فرهنگی کشور از نظر پوشش را حمل می‌کند، همسرش را در سفری خارجی همراهی کرده و یک فرد فعال است، حرکت بدی نبود. در غرب بانوی کاخ سفید وجود دارد که یک جایگاه تشریفاتی است اما افکار عمومی را می‌تواند تحت تأثیر قرار دهد.

شعار سیاست خارجی متوازن آقای رئیسی نشانگر عقلانیت است

عضو هیأت علمی گروه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه آزاد همدان نیز در نشست ایسنا گفت: شعار سیاست خارجی متوازن آقای رئیسی نشانگر عقلانیت در سیاست خارجی دولت است و ساختار نظام بین‌الملل کنونی ساختاری مبتنی بر دانایی است و هرچقدر عاقل‌تر باشید، منفعت بیشتری کسب می‌کنید.

دکتر علیرضا رضائی اظهار کرد: سیاست خارجی دولت‌های حاکم پس از انقلاب اسلامی دچار دوگانگی‌هایی است و گرایش به یکی از این دوگانگی‌ها، تأمین منافع ملی ما را با مشکل مواجه می‌کند. یکی از این دوگانگی‌ها نوع نگاه ما در تدبیر امور خارجه است. نگاهی از درون به برون (Inside out) وجود دارد که صرفاً بیشتر تأکیدش بر مقدورات ملی و نیازهای داخلی است و نگاهی برون به درون(outside in)، که صرفاً بیشتر تأکیدش بر محذورات و خواست‌ها و واقعیت بین‌المللی است.

وی با بیان اینکه دوگانگی بعدی در حوزه تئوریک و تحلیلی سیاست خارجی؛ گرایش پیدا کردن به یک بعد ذهنیت‌گرایانه (Subjectivism) صرف یا عینیت‌گرایی (Objectivism) صرف است، تصریح کرد: وقتی دچار ذهنیت‌گرایی صرف هستید، در سیاستگذاری و اجرا فقط به واقعیات و محذورات بین‌المللی توجهی نمی‌کنید و صرفاً با تأکید بر مقدورات ملی و نیازهای داخلی به طرح اهداف می‌پردازید. هنگامی که به عینیت‌گرایی صرف دچار باشید بدین معناست که در سیاستگذاری و اجرا، توجهی به مقدورات و نیازهای داخلی نمی‌شود و صرفاً بر محذورات و واقعیات بین المللی توجه می شود بنابراین پیگیری اهداف و آرمان‌ها تضعیف می‌شود. نتیجه چنین تفکر و رویکردی در سیاست خارجی به دنباله روی از قدرت‌های بزرگ (Banwagoning) می‌انجامد.

این دانشیار روابط بین الملل ادامه داد: به نظر می‌رسد که این دوگانگی‌ها به نوعی سیاست خارجی ما را دچار مشکل کرده چراکه هر کسی از یک منظر به آن نگاه می‌کند و گرایش صرف به یکی از این دوگانگی‌ها در عمل نمی‌تواند تأمین کننده منافع ملی کشور ما باشد و اگر بخواهیم منافع ملی به نحو احسن تأمین شود باید تلفیقی از این دو را داشته و نگاه توأمانی داشته باشیم.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه در سیاست خارجی جمهوری اسلامی هر دولتی تلاش کرده که نمود خاصی از سیاست خارجی را برای خود تبیین کند، گفت: در یک سطح کلان در عرصه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، دو رویکرد کلی آرمان گرایانه و توسعه گرایانه داریم. رویکرد آرمان گرایی مربوط به دوران جنگ و دولت آقای احمدی نژاد است و رویکرد توسعه گرایانه بیشتر در دولت آقایان هاشمی، خاتمی و روحانی دیده می‌شود. البته این تفکیک انتزاعی برای فهم محورها و تفکرات حاکم بر دولت‌های پس از انقلاب در ایران است و سیاست خارجی دولت‌ها در جمهوری اسلامی، محورهای مشابهی هم دارند.  

رضائی در رابطه با سیاست خارجی دولت‌ها در ایران، بیان کرد: در دولت آقای رفسنجانی، توسعه گرایی اقتصادمحور به جهت الزامات ناشی از خرابی‌های جنگ و تفکر سازندگی، مطرح شد. پس از آن آقای خاتمی می‌گوید که توجه به توسعه از منظر اقتصادی، به فرایند توسعه آسیب می‌زند بنابراین توسعه گرایی سیاست محور را در دستورکار خود قرار می دهد. دولت آقای احمدی نژاد با آرمان گرایی اصول محور و بازگشت به آرمان‌های اولیه انقلاب اسلامی ایران، رویکرد توسعه‌گرای آقایان هاشمی و خاتمی را انحراف از آرمان‌ها می‌داند و ضمن نقد سیاست مماشات گرایانه دولت آقای خاتمی، ایستادگی بر حقوق و ابرام بر اصول اولیه را مورد تأکید قرار می‌دهد و  با طرح دغدغه معیشتی و اقتصادی مردم و شعار پرداخت یارانه، ضمن نقد رویکردهای لیبرالیستی و نئولیبرالیستی برسرکار آمد.

وی ادامه داد: همین نگاه در دولت آقای احمدی نژاد منتقدانی پیدا می‌کند که شما با واقعیات نظام بین‌الملل می‌جنگید و با زیرپانهادن محذورات بین المللی، مشکلاتی در عرصه بین‌المللی برای ایران ایجاد کردید که نتیجه آن ارجاع پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت و صدور قطعنامه‌های متعدد علیه کشور است بنابراین پس از آن، آقای روحانی با شعار توسعه گرایی تعامل محور، پیروز انتخابات شد. در دولت آقای روحانی برجام نماد تعامل محوری و نگاه برون به درون در عرصه سیاست خارجی است. خروج ایالات متحده آمریکا از برجام و بسط تحریم ها و.. سبب تقویت منتقدان نوع نگاه و رویکرد دولت آقای روحانی در عرصه سیاست داخلی و خارجی شد.

این استاد دانشگاه مطرح کرد: آقای رئیسی نوع تعامل با قدرت‌های بزرگ و غرب‌گرایی صرف را مورد انتقاد قرار داد و بیان کرد که ما دنبال سیاست خارجی متوازن هستیم و در نخستین نشست خبری خود گفت که دنبال تعاملی گسترده در سیاست خارجی هستیم و روابط و تعامل با تمام دنیا به ویژه همسایه‌ها را در اولویت قرار می‌دهیم. آقای رئیسی در سفر به آمریکای لاتین نیز گفت که نگاه ما هم به شرق و هم به غرب و هم به همسایگانمان است یعنی می‌خواهد مسأله توازن را مطرح کند.  

رضائی با بیان اینکه دولت آقای رئیسی به دنبال راه سومی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و بین دوگانگی‌های فوق الذکر است، گفت: نگاه این دولت، عصاره‌ای از نگاه درون به برون و رویکرد برون به درون و توجه به مقدورات ملی و محذورات بین‌المللی است.

وی با اشاره به اینکه موفقیت یا عدم توفیق آقای رئیسی در سیاست خارجی متوازن وابسته به شاخص‌های مختلفی است، بیان کرد: یکی از مهمترین آن شاخص‌ها، همان بستر یا زمینه‌ای است که سیاست خارجی ما در آن عملیاتی می‌شود و آن هم نظام بین‌الملل است، نظامی که دارای چهار جزء اصلی ساختار(نحوه توزیع قدرت در نظام بین الملل)، بازیگران (دولت ها، سازمانهای بین المللی و غیردولتی، افراد و ...)، ماهیت (که همان جنبه آنارشیک بودن نظام بین الملل و نبود قدرت فائقه نظم دهنده است) و فرآیند (هدف بازیگران، به ویژه دولت‌ها از کنش و واکنش در عرصه نظام بین‌الملل) است.

وی ادامه داد: به نظر می‌رسد که واقعیات درونی (مشکلات اقتصادی و...) و بیرونی (تحریم‌ها و نوع بازیگری بین قدرت‌های بزرگ) و منطقه‌ای (رشد و پیشرفت رقبای منطقه‌ای)، ما را وادار کرده که در عرصه نظام بین‌الملل از نظر فرآیندی به دنبال اقتصاد و کسب ثروت باشیم؛ بدان معنا که سیاست خارجی ما به دنبال تسهیل‌گری رفاه داخلی است بنابراین نگاه توأمان امنیتی و اقتصادی با گرایش زمینه سازی پیشرفت کشور، از ملزومات سیاست خارجی دولت آقای رئیسی است.

شعار تعامل با همه کشورها در دولت سیزدهم

این دانشیار روابط بین‌الملل با اشاره به شعار تعامل با همه کشورها در دولت سیزدهم، مطرح کرد: مجموعه اقدامات خوبی در توازن سیاست خارجی انجام شده و شعار اینکه ما به دنبال تعامل با همه هستیم، نشان دهنده عقلانیت در سیاست خارجی است و برداشت‌های مثبت از کشور را در روابط بین الملل افزایش و سوءبرداشت‌های را کمرنگ می‌کند چراکه محور در سیاست خارجی، منافع ملی است و وقتی با این دید به آن نگاه شود دیگر برای شما مهم نیست نگاه به شرق یا غرب حاکم است. هر کدام منفعت بیشتری داشته باشد و بتوان از آنها در تأمین منافع ملی بهتر بهره برد باید در سیبل تعامل قرار گیرد. حاکم شدن این عقلانیت در سیاست خارجی یک برد است.

رضائی خاطرنشان کرد: ارتباط با همسایگان به نظرم از الزامات است و باید با آنها تعامل داشته باشیم البته برخی انتقاداتی به این موضوع دارند؛ مثلاً این کشورها چه حجم از اقتصاد جهانی را دارند؟ پاسخ این است که نمی‌توانیم در این مسأله نگاه صرفاً اقتصادی داشته باشیم و یک نگاه و منطق امنیتی هم در سیاست خارجی وجود دارد که ما را ملزم به اولویت همسایگان در تعاملات بین‌المللی می‌کند.

وی با بیان اینکه برای مباحث اقتصادی به آمریکای لاتین مراجعه کردیم، گفت: آنجا ظرفیت بسیار خوبی برای مباحث اقتصادی است البته انتظار داشتم فراتر از سه قلوهای نیکاراگوئه، ونزوئلا و کوبا حرکت کنیم چراکه آن منطقه ۶۵۰ میلیون نفر جمعیت دارد، تولید ناخالص داخلی آنها پنج تریلیون و ۵۰۰ میلیارد دلار است و برای ما خروجی خوبی در منطقه دارد.

عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه آزاد واحد همدان با اشاره به اینکه حل شدن مشکل ما و عربستان ناشی از عقلانیت در سیاست خارجی است، توضیح داد: امارات، مصر و اردن خواهان برقراری ارتباط با ما هستند، بحران یمن دارد حل می‌شود، سوریه به اتحادیه عرب بازگشته و اینها در کنار نوع نگاه آقای رئیسی به مجامع بین‌المللی نشان دهنده این است که رئیسی تلاش دارد راه سومی در دوگانگی‌ها پیدا کند.

رضائی با تأکید بر لزوم حضور فعال در مجامع بین‌المللی در عرصه سیاست خارجی، بیان کرد: عضویت در سازمان همکاری‌های شانگهای، ظرفیت خوبی است و با توجه به بسط بنیان‌های اقتصادی آن، می‌تواند پنجره خوبی در پیشبرد اهداف ما در عرصه سیاست خارجی داشته باشد.

وی با اشاره به از سرگیری روابط ایران و عربستان، تصریح کرد: در منطقه غرب آسیا سه بازیگر اصلی یعنی ایران، عربستان و ترکیه را داریم و هر سه، مدل متفاوتی از حکمرانی را ترویج می‌دهند. آنچه که اتفاق افتاد و باعث شد ایران و عربستان در کنار هم قرار بگیرند، بخش مهمی مربوط به سیاست خارجی عملگرایانه و توسعه گرایانه بن سلمان است چراکه نوع روابط وقتی از منظر هویتی در عرصه بین‌المللی تحلیل شود چالش زاست اما وقتی مسائل هویتی کمرنگ شود و مسایل استراتژیک جایگزین شوند، منافع ملموس و عینی در روابط تأثیرگذار است و رقابت جایگزین چالش می شود. ارتباط با عربستان یکی از بردهای سیاست خارجی دولت آقای رئیسی است. حامیان و دنباله روهای عربستان زیاد هستند و این مسأله به نفع منافع ملی ماست.

وی خاطرنشان کرد: اگر این توازن در عرصه سیاست خارجی که شعار دولت آقای رئیسی است در عرصه عمل به جدیت دنبال شود، کار خوبی است اما چالشی به نام ایالات متحده آمریکا را هم داریم. توصیه من به سیاستگذاران این است که رویکرد نظم عدالت محور مبتنی بر استراتژی موازنه نرم را در برابر این قدرت عملیاتی کنند. آن چیزی که معتقدم باید در سطح استراتژیک‌ اتفاق بیفتد، نوع نگاه به نظم بین‌المللی است و من این الگو را نظم عدالت محور معرفی کردم. ساختار نظام بین‌الملل، توزیع قدرت براساس ظرفیت سازی داخلی و خارجی است. ساختار نظام بین‌الملل کنونی ساختاری مبتنی بر دانایی است و هرچقدر عاقل‌تر باشید، منفعت بیشتری کسب می‌کنید و تمام اقدامات در عرصه سیاست خارجی باید برای تامین منافع داخلی باشد.

دستگاه دیپلماسی نیاز به خانه تکانی دارد

رضائی با بیان اینکه دستگاه دیپلماسی نیاز به خانه تکانی دارد، گفت: افراد ذیفن باید در جایگاه خود قرار بگیرند. به تازگی شاهد بودیم خانم مامایی به عنوان سفیر ایران در فنلاند معارفه شد که برای من به عنوان یک کارشناس روابط بین الملل قابل قبول نیست و در ساختار دیپلماسی نیز قابل پذیرش نیست. من احساس می‌کنم بدنه وزارت خارجه با شخص وزیر و دولت همراه نیست بنابراین خانه تکانی از این جهت مورد نیاز و الزامی است.

وی در پایان بیان کرد: جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک بازیگر قدرتمند فرامنطقه‌ای، بخشی از واقعیت نظام بین‌المللی کنونی است که قابل چشم پوشی نیست. در همین راستا دولت باید با ایفای بازیگری مطلوب بین ابرقدرت‌ها و قدرت‌های بزرگ فقط به سرافرازی بیش از پیش جمهوری اسلامی ایران در همه عرصه‌ها به ویژه عرصه اقتصادی که از عرصه های فرهنگی، نظامی، سیاسی عقب تر است، بیندیشد.

انتهای پیام