مستندات باقی‌مانده از واقعه گوهرشاد بسیار محدودند و در کتاب‌های موجود در مرکز اسناد آستان قدس رضوی اطلاعات جزیی از این قیام وجود دارد و بسیاری از مباحث شفاهی این واقعه نیز منتشر نشده است.

تغییر لباس از ۱۳۰۵ آغاز و تا ۱۳۱۴ ادامه می‌یابد و علمای بزرگ مشهد همچون حسین قمی از خاندان قمی و یونس اردبیلی بزرگترین عالم شهر مشهد، با مشورت هم به نشانه اعتراض از مشهد به سمت تهران حرکت می‌کنند تا عدم رضایت خود را به گوش شاه برساند. این جریان با موافقت اسدی نایب التولیه حرم مطهر رضوی و پاکروان استاندار وقت مواجه شد تا مشهد را از قدرت علما خالی کند و خود قدرت را به دست گیرند.

حوزه علمیه مشهد در آن زمان جایگاه مورد توجهی میان مردم داشته است و علمایی چون سیدعبدالله شیرازی، شیخ هاشم قزوینی، شیخ سیدعلی سیستانی، علی اکبر آشتیانی، شیخ غلامحسین تبریزی، سیدعبدالحسین دستغیب، سیدیونس اردبیلی، نواب احتشام رضوی، شیخ غلامرضا واعظ طبسی و شیخ محمد حسین مطهری از علمای تاثیرگذار این حوزه علمیه در جریان واقعه گوهرشاد بودند.

قیام مسجد گوهرشاد (۱۸ الی ۲۲ تیر ماه ۱۳۱۴) در اعتراض به قانون تغییر لباس توسط حکومت پهلوی بود و رئیس نظمیه مشهد افرادی را که در برابر قانون تغییر لباس مقاومت داشتند به زندان می‌انداخت. در آن زمان حتی برای تغییر لباس به خدمه حرم مطهر نیز فشار وارد می‌شد که این افراد نیز مقاومت می‌کرده و عدم تمکن مالی در تهیه لباس را برای نپوشیدن آن بهانه می‌کردند.

عدم توجه به تغییر لباس در حرم مکاتباتی از سوی دربار با اسدی نایب التولیه را در پی داشت و این مکاتبات به حدی بود که خدمه را مجبور به تغییر لباس کرده و عکسی از آن‌ها را به تهران فرستاد.

در آن زمان سانسور شدید اخبار و خفقان روزنامه‌های حکومتی نیز مانعی بر اطلاع از وقایع آن قیام بوده و ترس از این موضوع به اندازه‌ای بوده که تا ۱۵ سال بعد نیز شاهدان آن از ذکر آن امتناع می‌کرده‌اند.

۱۹ تا ۲۱ تیرماه ۱۳۱۴ گوهرشاد شاهد تحصن و اجتماعی بود که منطبق بر اسناد بالغ بر ۵ هزار نفر در آن شرکت داشتند و کشته‌شدگان این جریان در مستندات و گزارشاتی که از سفیر آمریکا در تهران به مانده است بین ۵۰۰ تا ۸۰۰ نفر تخمین زده می‌شود.

انتهای پیام