به گزارش ایسنا، قوم بختیاری و شیوه زندگی آن‌ها سرشار از زیبایی و شگفتی است. درواقع این قوم در تمامی جنبه‌های زندگی خود اعم از مراسم غم و شادی آداب و سنن ویژه‌ای دارند که بسیاری از این آداب دارای قدمت بالایی هستند.
در فرهنگ بختیاری شیر نمادی از شجاعت و دلیری است، به همین علت نیز از دیرباز پس از فوت یکی از افراد بزرگ ایل یا افرادی که در دوره حیات خود در شکار، تیراندازی، سوارکاری و... سرآمد بودند بر مزار آن‌ها شیرسنگی که نمادی از شجاعت و بزرگی است قرار می‌گرفت، شیرهای سنگی دارای ابعاد و اندازه‌های مختلفی نیز بودند که براساس جایگاه فرد فوت شده از شیرهای با ابعاد متخلف استفاده می‌شد، البته استفاده از شیرسنگی بر مزار افراد از دنیا رفته تنها مختص زمان گذشته نبوده و امروزه نیز در میان مردم این قوم مرسوم است.
آداب و سنن قومی به بزرگی قوم بختیاری تنها محدود به استفاده از شیرسنگی نمی‌شود، مردم بختیاری از دیرباز مکانی به عنوان بردگوری برای دفن اموات خود درنظر گرفته بودند، بردگوری‌ها درواقع دستکندهایی هستند که در دل کوه و صخره حفر می‌شدند و به عنوان مزاری برای افرادی که دنیا را ترک می‌کردند استفاده می‌شد. امروزه نیز تعدادی این بردگوری‌ها در چهارمحال و بختیاری شناسایی و به محلی برای تحقیق علاقه‌مندان فرهنگی و تاریخی تبدیل شده‌اند.
البته نکته قابل توجه این است که برخی از این بردگوری‌ها دارای قدمت بسیار بالایی هستند و به زمان هخامنشیان یا حتی پیش از آن بازمی‌گردند، همچنین نمونه‌های مشابه بردگوری‌های بختیاری در نقاط مختلف دنیا و ایران شناسایی شده‌اند که نشان می‌دهد استفاده از این دستکندهای صخره‌ای در زمان‌های مختلف و توسط مردم مناطق گوناگون در کاربردهای متعدد مورد استفاده بوده و تنها ویژه مردم بختیاری نیست.
احتمالا وجود بردگوری‌ها در زمان پیش از هخامنشیان
واحد جولای_رئیس گروه حفظ و احیای اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی چهارمحال و بختیاری در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه شیرسنگی و بردگوری دارای پیشینه زیادی هستند، اظهار کرد: بردگوری درواقع نوعی دستکند صخره‌ای است که برای شناسایی ماهیت آن‌ها باید به هزاره‌های اول پیش از میلاد برگردیم که در منطقه خاورمیانه و بسیاری از نقاط دیگر جهان از این دستکندها با کاربری‌های مختلف وجود داشته است.
وی ادامه داد: در حدود هزاره نخست قبل از میلاد در مناطقی از ترکیه و ارمنستان امروزی معماری صخره‌ای وجود داشته که برای تدفین اموات استفاده شده و یا در هندوستان بسیاری از مذاهب از جمله بودا دارای معماری صخره‌ای هستند و این شیوه معماری در بسیاری از نقاط جهان دیده می‌شود، بنابراین می‌توان گفت اینکه درون یک صخره برای اهداف مشخص مانند مسکونی یا آیینی کنده شود در تمامی دنیا وجود داشته است.
رئیس گروه حفظ و احیای اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی چهارمحال و بختیاری ادامه داد: براساس بررسی‌های صورت گرفته بردگوری‌هایی که در این استان وجود دارند به دوران اشکانی و ساسانی نسبت داده شده‌اند و احتمالا برای تدفین مورد استفاده قرار می‌گرفته‌اند، البته بعضی از بردگوری‌های استان دارای ابعاد و اندازه‌های متفاوتی هستند و بسیار کوچک هستند و این احتمال وجود دارد که در گذشته به عنوان استودان مورد استفاده بودند.
جولای با اشاره به اینکه در یک برهه‌ای از زمان مردم ایران دارای مذهب زردشتی بودند، عنوان کرد: زردشتیان اجساد افراد فوت شده را در یک بلندی قرار می‌دادند و پس از اینکه گوشت آن‌ها از بین می‌رفت استخوان‌ها را در استودان‌ها قرار می‌دادند البته تمامی این موضوعات نظریه است.
وی با بیان اینکه نمونه دیگری از بردگوری‌ها به دوره هخامنشیان بازمی‌گردد، اضافه کرد: همچنین اگر این پرسش ایجاد شود که آیا بردگوری پیش از مادها و هخامنشیان نیز وجود داشته یا خیر؟ نمونه‌هایی مانند گوردخمه فخریکا در مهاباد وجود دارد و این احتمال وجود دارد که این گوردخمه متعلق به یک شاه محلی مانایی باشد، در ادامه گوردخمه‌هایی وجود دارد که به مادها منتسب شده‌اند بنابراین احتمالا بردگوری‌ها در زمان پیش از هخامنشیان نیز وجود داشته‌اند اما در زمان هخامنشیان نمونه‌های شاهانه بیشتری از این نوع گوردخمه‌ها مانند نقش رستم وجود دارد، در دوره اشکانیان نیز نمونه‌هایی از گودخمه‌ها وجود داشته است.
رئیس گروه حفظ و احیای اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی چهارمحال و بختیاری تصریح کرد: نکته مهم این است که کاربری گوردخمه‌هایی که از زمان‌های بسیار گذشته به جا مانده‌اند براساس مطالعات مشخص شده‌اند و درواقع موضوع قطعی نیست اما احتمالا کاربری این دستکندهای صخره‌ای تدفینی بوده است، همچنین این احتمال وجود دارد که قدمت آن‌ها به زمان اشکانیان و ساسانیان بازمی‌گردد.
جولای یادآور شد: درخصوص استفاده از شیرسنگی نیز لازم است به ریشه‌هایی که شیر در ایران باستان دارد توجه کنیم، درواقع با توجه به اینکه نقش شیر در هزاره‌های چهارم بر روی ظروف سفالی وجود دارد می‌توان گفت نقش شیر در ایران باستان نیز از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
وی بیان کرد: نقش شیر در فرهنگ ایرانی رسوخ می‌کند و به شکل‌های مختلف مانند نقش روی فرش یا سفال نمود پیدا می‌کند، در منطقه بختیاری نیز این فرهنگ خود را به شکل شیرسنگی نشان می‌دهد یعنی برای مردان شجاع شیرهای سنگی می‌تراشند که روی این شیرها نیز نماد شمشیر یا اسلحه به کار می‌رود و بر روی مزار این مردان شجاع قرار می‌گیرد.
رئیس گروه حفظ و احیای اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی چهارمحال و بختیاری خاطرنشان کرد: معمولا بر روی شیرهای سنگی متاخر از نماد اسلحه استفاده شده اما در نمونه‌های قدیمی تر نقش شمشیر وجود دارد.
قدیمی‌ترین شیرسنگی موجود در چهارمحال و بختیاری مربوط به دوره صفویان است
فریده احمدی_کارشناس ثبت میراث ناملموس اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به اینکه فنون ساخت شیرسنگی به ثبت ملی رسیده است، اظهار کرد: شیر درواقع نماد دلیری و دلاوری است، به همین جهت نیز یکی از آیین‌های قوم بختیاری این بود که بر روز مزار افراد سرشناس، بزرگ و به نام ایل شیرسنگی قرار می‌دادند.
وی با اشاره به اینکه شیرسنگی در زبان محلی به عنوان بردشیر شناخته می‌شود، افزود: درواقع پس از مرگ افرادی که در تیراندازی، سوارکاری، اخلاق و کردار و... در ایل بختیاری نامدار و مشهور بودند بر مزار آن‌ها شیرسنگی قرار داده می‌شد. امروزه نیز همچنان از این رسم استفاده می‌شود، البته درحال حاضر تغییراتی در این آیین ایجاد شده است.
کارشناس ثبت میراث ناملموس اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری ادامه داد: شیرهای سنگی دارای ابعاد و اندازه‌های گوناگونی هستند که با توجه به جایگاه فرد فوت شده از ابعاد مختلف آن‌ها بر روی مزار استفاده می‌شده است عموما نیز شیرهای سنگی دارای طول یک تا ۱.۵ متر و عرض ۳۰ تا ۵۰ سانتی‌متر هستند.
احمدی با اشاره به قدمت بالای استفاده از شیرسنگی در چهارمحال و بختیاری، عنوان کرد: قدیمی‌ترین شیرسنگی که در استان وجود دارد مربوط به دوره صفویان است.
وی خاطرنشان کرد: امروزه نیز همچنان این آیین در میان قوم بختیاری وجود دارد و از شیرسنگی بر روی مزار افراد فوت شده استفاده می‌شود، در چهارمحال و بختیاری نیز در شهرستان کوهرنگ بیش از سایر مناطق شیرهای سنگی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
انتهای پیام
نظرات