محمود نقوی، شامگاه ۱۴ تیر ماه، در نشستی با عنوان حضورپذیری فضاهای عمومی شهری، بررسی ابعاد استفاده رستوران‌ها و کافه‌ها از فضای پیاده‌روها که در پژوهشکده نوین شهر معنوی ثامن برگزار شد، نسبت به مطرح شدن مساله مربوط به روایاتی که در خصوص غذا خوردن در فضاهای عمومی آمده، گفت: می‌توان عمیق‌تر نسبت به این بحث پرداخت. به نظر من این قضیه برای شورای شهر اهمیت زیادی ندارد و این سوال را ایجاد می‌کند که چرا در شرایطی که این‌همه مسائل و مشکلاتی که شهر ما دارد و با آن مواجهیم، ناگهان روی چنین مسئله‌ای دست گذاشته‌ایم و صحبت می‌کنیم؛ این خود آن منظر سیاسی بحث است.
وی ادامه داد: سیاست به این معنا که با منافع طبقات مختلف گره خورده است؛ اینکه طبقه‌ای که قدرت بیشتر و رسانه بیشتری در اختیار دارد بیاید و موضوعی را که شاید درصد کمی از مردم درگیر آن هستند و اثرگذاری آنچنانی نیز ندارد تبدیل به مسئله اول ما کند.
این کارشناس حوزه شهرسازی در رابطه با نحوه استفاده از فضاهای عمومی، تصریح کرد: در مسئله نحوه استفاده از فضای عمومی اگر بررسی کنیم فراز و فرودهای زیادی از قبیل مباحث مطرح شده در خصوص دست فروشان و مقابله شهرداری با این افراد مطرح می‌شود که اتفاقا در آنجا ما چنین سروصداها و جنجال‌هایی را نمی‌بینیم. همچنین در خصوص مسئله مطرح شده در رابطه با سیاسی بودن عرصه عمومی باید گفت که آیا عرصه عمومی فقط در کشور ما سیاسی است؟
نقوی با بیان اینکه مسئله تنظیم‌گری و مدیریت یک مسئله جهانی است و همه جای دنیا این موضوع وجود دارد، افزود: دیدگاهی وجود دارد که فضای عمومی مفهومی عام دارد یعنی فضایی است که در آن هر اتفاقی ممکن است بیفتد و یک فضای کاملا دموکراتیک است که مردم در آن آزادند. این دیدگاه خیلی سریع و در واقع در عمل نقض شده و متفکران مختلفی این دیدگاه را به چالش می‌کشند. اینگونه بیان می‌شود که فضای عمومی همیشه به این صورت نیست و با اشکال مختلفی از طرد و محرومیت‌ها همراه بوده است تا در کنار امنیت، فضلیت عمومی و کارکردهای پسندیده محقق شود. برای تحقق چنین امری برخی فعالیت‌ها با جنبه جرم و برخی دیگر که شاید جنبه جرم هم نداشته باشد در این فضاها محدود می‌شود تا خیر عمومی بیشتر نمود پیدا کند.
این کارشناس حوزه شهرسازی ادامه داد: تعریفی که ما از مسئله فضای عمومی داریم یک تعریف ایدئولوژیک و هنجارمند است و بر اساس ارزش‌هایی که در جامعه وجود دارد تعریف می‌شود. از سال ۱۹۸۰به بعد که بحث‌های بازار آزاد و نئولیبرالیسم در عرصه مدیریت و طراحی شهری مطرح شد، مفهومی تحت عنوان خصوصی‌سازی فضاهای عمومی شکل گرفته است که در شناخت فضای عمومی، طراحی و مدیریت آن تاثیر می‌گذارد که این مفهوم خصوصی‌سازی فضاهای عمومی، مالکیت یا مدیریت و بهره‌برداری را به بخش‌های خصوصی واگذار می‌کند.
وی در رابطه با مفهوم خصوصی‌سازی فضاهای عمومی توضیح داد: مفهوم خصوصی‌سازی فضاهای عمومی اینگونه تفسیر می‌شود که ما در تعریف فضای عمومی شهری با یک ایدئولوژی بازار محور طرف هستیم. در واقع ایدئولوژی بازار است که تعریف می‌کند فضای عمومی شهر چگونه و برای چه کسانی باشد. همچنین مسیر دیگری که در این زمینه مطرح می‌شود این است که فضای عمومی دیگر به عنوان فضایی که مردم در آن تعاملات اجتماعی انجام دهند، ایجاد نمی‌شود، بلکه به سمت خصوصی بودن حرکت می‌کند. فضاهایی که متولی آن بخش خصوصی است، آزادی‌هایی به افراد می‌دهند و تعیین می‌کنند چه کسانی از این فضاها استفاده کنند؛ کسی که در پرداخت هزینه آن ناتوان است از استفاده از این فضاها نیز محروم می‌شود و این افراد به عنوان مسئله شناخته نمی‌شوند.
این شهرساز اضافه کرد: در خصوص طرح جمع آوری فضاهای پیاده‌رو اصناف چه افرادی که مخالف هستند و چه افرادی موافق هستند، مسئله‌شان آن فلافلی حاشیه شهر نیست، بلکه آن قسمت‌هایی است که در مناطق برخوردار شهر واقع شده‌اند.
نقوی با اشاره به مقالاتی علمی در خصوص طراحی شهری، گفت: طراحی شهری چیزی جز تثبیت‌کننده اهداف اقتصادی نیست. اگر گفته می‌شود حضورپذیری در فضای عمومی منظور آن مردمی هستند که بهای اقتصادی شهر را بتوانند پرداخت کنند. ما در رندرهای طراحی‌های شهری در کنار افرادی که تعاملاتی دارند هیچ‌وقت آن کودک دست‌فروش را نمی‌بینیم که چگونه با او برخورد می‌شود. این خشونتی است که سرمایه‌داری آن را تحمیل کرده و باعث طرد شدن عده‌ای از فضای شهر می‌شود.
وی ادامه داد: طبقه متوسط جامعه که درگیر اجاره‌خانه‌های بالا است شاید نتواند در طول سال یک همبرگر ۲۰۰هزارتومنی بخورد. این باعث می‌شود به مرور این افراد از جامعه طرد شوند و این طرد شدن به عنوان یکی از نقدهایی است که در طراحی‌های شهری وجود دارد. ما مسائل مهم‌تری مثل مسکن افراد بی‌خانمان داریم.
این شهرساز با تاکید بر لزوم بررسی دقیق مباحث شهری گفت: ما بسیاری از این مباحث را به صورت انضمامی و دقیق بررسی نکرده‌ایم و نگاه میدانی دقیقی نسبت به بسیاری از این مسائل نداشته‌ایم. نکته مهم این است که چه در شروع این طرح و چه امروز که دارد طرح تعطیل می‌شود هیچ‌وقت نگاهمان عمیق و فرهنگی ئ اجتماعی نبوده است. ما نیازمند مطالعه بیشتر در این خصوص هستیم.
نگاه طبقاتی، عامل نادیده گرفته شدن مزایای بهره‌مندی از فضاهای پیاده‌رو
همچنین در این نشست، سروش باغبان، کارشناس حوزه شهرسازی با اشاره به موارد مطرح شده در این خصوص از منظر شهرسازی، خاطرنشان کرد: همه کیفیت‌های فضای شهری در اختیار سرمایه‌داری نیست. به نظر من این کیفیت‌ها به کمک هر شهروندی برای سالم زیستن می‌آید.
وی در پاسخ به بخشی از مباحث مطرح شده در رابطه با نگاه‌ها و مثبت ندیدن این موضوع یادآور شد: به نظر من این اتفاق ناشی از یک نگاه طبقاتی است که واقعیت‌ها را نمی‌بیند. با این طرح ما به تمامی شهروندان و کسب و کارهای مجاز کمک می‌کردیم که در قسمت‌هایی که بر اساس ضوابط مجاز بودند بتوانند از این فضاها بهره‌مند شوند تا با قیمت‌های پایین‌تری که حاصل از پرداخت اجاره کمتر توسط این کسب و کارها صورت می‌گرفت، رضایت مردم و خدماتشان را بیشتر کنند. پس طبیعتا از نظر مصرف‌کننده‌ها نیز به نفع آن‌ها بوده است که سرمایه‌هایی را فراهم کرده باشیم که مردم بیشتری بتوانند استفاده کنند.
این کاشناس حوزه شهرسازی تصریح کرد: اقتصاد رستورانی و ارزان کردن فضای رستوران راهبردی است که در کشورهای مختلف استفاده می‌شود که اتفاقا بر تقویت تمام اقشار جامعه موثر است. شرایطی مهیا است که افراد با درصدی کمتر از خانه‌ها بتوانند در محله خود تعاملات انجام دهند، غذا بخورند یا چایی بنوشند. اتفاقا غذایی که در محله خورده می‌شود سالم بوده وآن نگاه تجاری به غذا وجود ندارد و این موضوع در تمامی محلات وجود دارد.
باغبان با اشاره به اینکه وقتی مستقیما اقدام به از بین بردن چنین فضاهایی شود قطعا خدمات رستوران‌ها و کافی‌شاپ‌ها به دلیل اجاره زمین گران‌تر خواهد شد، گفت: سوال من این است که با توقف این موضوع آیا فقر و مسائل مطرح شده در خصوص افرادی که هزینه استفاده از برخی از این فضاها را نداشتند کمتر می‌شود یا خیر؟ چرا باید این مسئله را برای یک طبقه خاص ببینیم در حالی که ما رستوران‌های محلی در حاشیه شهر داریم که از این خدمات استفاده می‌کنند. خیلی از افرادی که در حاشیه شهر و مناطق کم بضاعت هستند مشتری‌های چنین فضاهایی‌اند. در تمام دنیا کشورهای مسلمان مثل پاکستان نیز غذاهای خیابانی بسیار رواج دارد.
وی با تاکید بر اینکه اقتصاد برای همه است، اضافه کرد: ما نیازهای طبقات پایین را در حالی که راه حل‌هایی شبیه به سایر بخش‌ها دارند را نمی‌بینیم. از یک طرف برای مجوز این فضاها جهت کسب و کار تاکید می‌شود و از طرف دیگر وقتی به مناطق بالاتر مشهد می‌رسد چون برچسب طبقه متوسط و بالا را دارد این مسائل را نادیده می‌گیریم.
انتهای پیام
نظرات