با توجه به پیامدهای متعدد اقتصادی، سیاسی ـ امنیتی، اجتماعی و فرهنگی این مسأله، تغییر سیاست های جمعیتی به سمت افزایش و حمایت از فرزندآوری در دستور کار کشورهای مختلف قرار گرفته است؛ حتی کشور چین نیز پس از یک دوره طولانی سخت گیری و در پیش گرفتن سیاست تک فرزندی و سپس دو فرزندی، با هدف بهبود ساختار جمعیتی چین و مقابله مؤثر با مشکل سالخوردگی جمعیت و حفظ مزیت منابع انسانی کشور، اقدام به تغییر سیاست های جمعیتی خود و حمایت از خانواده های دارای سه فرزند کرده است.
در حقیقت جمعیت جوان و نیروی مولد، یکی از پایه‌های اصلی قدرت و رشد اقتصادی و اجتماعی محسوب شده است، در همین راستا پس از کاهش نرخ باروری در کشور، اقداماتی برای عدم پیشگیری از بارداری و سیاست‌های تشویقی در زمینه فرزندآوری درنظر گرفته شد اما آیا وام چند ده میلیونی و اقدامات انجام شده توانسته مردم را برای فرزندآوری اقناع کند؟
ایرانیان در سه دهه گذشته سیاست‌های جمعیتی متفاوتی از تنظیم خانواده و شعارهایی مانند «فرزند کمتر زندگی بهتر» تا سیاست‌های افزایش جمعیتی نظیر قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت را تجربه کردند. پس از انفجار جمعیتی دهه شصتی‌ها، سیاست کنترل جمعیت از دهه ۷۰ آغاز شد و با یک سیر نزولی سریع، جمعیت ایران کاهش پیدا کرد اما از اواخر دهه ۹۰ این سیاست تغییر کرد و مسأله افزایش جمعیت در دستور کار قرار گرفت.
ایسنا با همکاری بخش رسانه‌ای بسیج اساتید استان همدان در نشستی با موضوع «پنجره جمعیت» سیاست‌های درنظر گرفته شده این حوزه را مورد بررسی قرار داد.
فرزندآوری در ایران تحت تأثیر جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است
عضو هیأت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه بوعلی‌سینا در این نشست گفت: با وجود اقدامات انجام شده، نرخ موالید کاهشی است و تغییری صورت نگرفته چراکه کار از دست کاردان خارج شده است. چیزی که فرزندآوری در ایران را تحت تأثیر قرار داده، جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است.
دکتر حاتم حسینی با بیان اینکه بیش از دو دهه است که موضوع جمعیت به یکی از مسائل مبتلا به جامعه تبدیل شده چراکه نرخ باروری در شرایطی قرار گرفته که کمتر از نرخ جایگزینی است، افزود: موضوع جمعیت و سیاست‌گذاری‌های جمعیتی در کشور ضروری، مهم و به‌جا بود به طوریکه تمام دولت‌ها باید رصد جمعیتی داشته باشند و اگر واکنشی نشان نمی‌دادند باید تعجب می‌کردیم.
وی با اشاره به اینکه موضوع جمعیت در ایران از مدار خارج شده است، بیان کرد: متأسفانه دولت مسأله جمعیت را به عرصه عمومی کشانده و همه جمعیت‌شناس شدند. پول و رسانه دارند و عناوینی مانند فعالیت عرصه جمعیت و جمعیت پژوه برای خود انتخاب کردند. هر چه دوست دارند می‌گویند و تخصص، تقسیم کار و پرداختن به وظایف از بین رفته و باعث شده سیاست‌ها به نتیجه نرسد چراکه صحبت‌هایشان، مبنای علمی ندارد. با وجود اقدامات انجام شده، نرخ موالید کاهشی است و تغییری صورت نگرفته چراکه کار از دست کاردان خارج شده است.
این جمعیت‌شناس با بیان اینکه تقلیل مسأله و سیاست‌های جمعیتی به دانشگاه علوم پزشکی یک اشتباه است، مطرح کرد: زاد و ولد در ابتدا بیولوژیک است اما ابعاد غیربیولوژیک دارد و چیزی که فرزندآوری در ایران را تحت تأثیر قرار داده، جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است بنابراین تصمیمات گرفته شده نشان می‌دهد که دولت در تشخیص مسأله اشتباه کرده است.
مسأله زاد و ولد در ایران اصلاً پزشکی نیست
حسینی ادامه داد: مسأله زاد و ولد در ایران اصلاً پزشکی نیست و فقط کمتر از ۲۰ درصد افراد، دچار نازایی هستند که وزارت بهداشت در این زمینه کوتاهی نکرده و هیچ کس نمی‌گوید چرا جلوی نازایی را می‌گیرند اما مشکل ما در فرزندآوری، اجتماعی و فرهنگی است و ربطی به وزارت بهداشت ندارد.
وی با اشاره به سیاست‌های تنظیم خانواده وزارت بهداشت در سه دهه گذشته، بیان کرد: در آن زمان می‌گفتند سن بارداری بین ۲۰ تا ۳۰ سال و نهایت ۳۵ سال است اما الان می‌گویند سن بارداری از ۱۳ سالگی است به همین علت جامعه دچار تعارض شده است. کجای دنیا و کدام بهداشت جمعیتی گفته از ۱۳ تا ۶۰ سالگی می‌توان فرزندآوری کرد؟
این عضو هیأت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه بوعلی‌سینا ادامه داد: بهداشت باروری حق مسلم زنان و مادران است و ربطی به سیاست‌های فرزندآوری ندارد اما الان وزارت بهداشت، خدمات بهداشت بارداری مانند غربالگری و ارائه لوازم پیشگیری از بارداری را قطع کرده، این عمل کردن به وظایف است؟
حسینی مطرح کرد: فکر می‌کنید سقط جنین عمدی برای چیست؟ چون ناخواسته باردار شدند، چون دسترسی به ابزار پیشگیری از بارداری نداشتند و متوسل به روش‌های سنتی شدند که ضریب اطمینان کمی دارد. چرا وزارت بهداشت باید جلوی ارائه خدمات بهداشتی بانوان را ببندد؟ تشویق زاد و ولد هیچ ارتباطی به دسترسی خدمات بهداشتی ندارد.
به گزارش ایسنا، وی ادامه داد: اگر همین الان گفته شود که سیاست جمعیتی به سمت کاهش جمعیت می‌رود، وزارت بهداشت تغییر رویه می‌دهد چراکه دغدغه زاد و ولد ندارد و هرچه دیکته شود، آن را انجام می‌دهد.
مسأله جمعیت در ایران با سلام و صلوات حل نمی‌شود
این جمعیت‌شناس با اشاره به اینکه طول دوره انتظار جوانان در خانواده طولانی شده است، گفت: جوانان برای ازدواج و فرزندآوری دچار ناامیدی، مشکلات اقتصادی و عدم امنیت شغلی هستند که ربطی به وزارت بهداشت ندارد. من هم مسلمان هستم اما مسأله جمعیت در ایران با سلام و صلوات حل نمی‌شود. اگر در بر همین پاشنه بچرخد، ۶۰ سال دیگر جمعیت ایران پایین نیاید، همین می‌ماند بنابراین باید متخصصان این امر به موضوع ورود کنند تا راه حل پیدا شود.
وی با اشاره به برگزاری مراسمی در همدان پیرامون مسأله فرزندآوری، اظهار کرد: نشست نخبگانی برای خروج از بحران جمعیت برگزار کردند و می‌گویند در سه دقیقه صحبت کنید، یک نفر آمده و می‌گوید یک میدان به نام «مادر» نامگذاری کنیم تا مردم تشویق شوند و فرزندآوری کنند. این حرکات مضحک است، حرف متخصص نیست و فقط باعث اتلاف بیت‌المال می‌شود. جالب است که مدیران نیز از این صحبت‌ها یادداشت برداری می‌کردند.
این عضو هیأت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه بوعلی‌سینا با بیان اینکه هیچ جمعیت‌شناسی نیست که قائل به مسأله جمعیت نباشد، تصریح کرد: در سیاست‌های جمعیتی هر اقلیم باید متناسب با وضعیت اقتصادی و اجتماعی خود دیده شود که اینطور نبوده است.
حسینی ادامه داد: با توجه به سطح اقتصادی و اجتماعی، مسأله جمعیت در برخی نقاط باید کنترل شود؛ به عنوان مثال جمعیت سیستان و بلوچستان باید همچنان کنترل شود و همین الان نرخ باروری بالایی دارد. من به عنوان یک نفر از اهالی مذهب تسنن این حرف را می‌زنم و این مسأله هیچ ربطی به مذهب و قومیت ندارد.
وی با بیان اینکه سالخوردگی در ایران هشداردهنده است، گفت: مسائل فرهنگی، اجتماعی مانند کاهش نفوذ نیروهای سنتی، گسترش فردگرایی و تحول نظام خانواده ایرانی از دلایل عدم تمایل به ازدواج و فرزندآوری است و از طرفی ارزش‌های زندگی در قالب یک انقلاب را دگرگون کرده بنابراین همیشه مسأله، اشتغال و اقتصاد نیست بلکه نظام خانواده فروپاشیده است.
جامعه ایرانی نیروی کار کشورهای صنعتی را فراهم می‌کند
این جمعیت شناس با اشاره به اهمیت مباحث اقتصادی و امنیت شغلی، مطرح کرد: بر این باور هستم که اگر زاد و ولد افزایش پیدا کند، جامعه ایرانی نیروی کار کشورهای صنعتی را فراهم می‌کند بنابراین باید به نحوی برنامه‌ریزی کرد که افراد از نظر امنیت شغلی دغدغه‌ای نداشته باشند.
وی در رابطه با وضعیت استان همدان، توضیح داد: رشد جمعیت در همدان منفی و کمتر از نرخ جایگزینی است، از طرفی مسأله مهاجرت از همدان در خانم‌ها و آقایان و در تمام گروه‌های سنی وجود نیز وجود دارد. چرا مدیران روی مهاجرت به اندازه باروری صحبت نمی‌کنند و طفره می‌روند؟
حسینی در پایان تأکید کرد: جمعیت در ابتدا خوب و بد نیست و باید درست مدیریت شود. مالزی و اندونزی دو کشور مسلمان در شرایط جغرافیایی یکسان هستند که اندونزی جمعیت بیشتری دارد اما تمام شاخص‌های توسعه مالزی بالاتر است.
پیری جمعیت در ۲۰ سال آینده اقتصاد کشور را می‌بلعد
رئیس کمیته سلامت و بهداشت بسیج جامعه پزشکان استان همدان نیز در این نشست گفت: هدف ما افزایش جمعیت است و نباید آن را فدای مورد دیگری کنیم. پیری جمعیت، بار اقتصادی زیادی دارد و اگر اقدامی در این زمینه صورت نگیرد، جمعیت ۲۰ سال آینده کشور تمام اقتصاد را می‌بلعد. رصد نرخ موالید، مرگ‌ومیر و باروری به ما نشان می‌دهد که ما در حال مواجهه با بحران کاهش جمعیت هستیم.
دکتر طوس کیانی با بیان اینکه در حال حاضر نرخ باروری در استان همدان ۱.۵۹ است، تصریح کرد: در رابطه با مسأله افزایش جمعیت، یک سیاست کلی از طرف رهبر معظم انقلاب عنوان و بعد نیز قانون حمایت از خانواده و جمعیت ابلاغ شد که ۴۷ ماده و تبصره آن مربوط به وزارت بهداشت است.
به گزارش ایسنا، وی ادامه داد: جمعیت یک موضوع فرانهادی است و از ظرفیت تمام دستگاه‌ها و نهادها استفاده شود تا فرزندآوری به ارزش تبدیل شده و بتوانیم روند پیری و کاهش جمعیت را کنترل کنیم.
کیانی با بیان اینکه موضوع دانشگاه علوم پزشکی در این موضوع فقط درمان نازایی نیست، توضیح داد: مباحث ریز و پیچیده‌ای مانند بهداشت بارداری، روش‌های زایمان و بهداشت زایمان در دستور کار قرار دارد و این موضوع به اندازه‌ای اهمیت دارد که با وجود تلاش‌های معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان در این زمینه، در معاونت‌های دیگر نیز قرارگاهی در این زمینه شکل گرفته است.
وی ادامه داد: فرزندآوری و مراقبت‌های قبل و بعد از آن در ابتدا یک موضوع بیولوژیک است و به همین علت دانشگاه‌های علوم پزشکی بیشترین دستورالعمل را برای مسأله فرزندآوری و افزایش جمعیت در دستور کار دارد و این موضوع را حتی در دور افتاده‌ترین روستاها از طریق خانه‌های بهداشت پیگیری می‌کند.
کیانی با اشاره به اینکه کاهش زایمان سزارین در دستور کار دانشگاه‌های علوم پزشکی است، مطرح کرد: زایمان سزارین، امکان بارداری مجدد را کاهش می‌دهد به همین علت به دنبال کاهش آن هستیم. در ارزیابی و اعتباربخشی بیمارستان‌ها اگر تعداد زایمان‌های سزارین از عددی فراتر رود به آنها اخطار داده شده و پس از دریافت چند اخطار از درجه اعتبار آنها کاسته می‌شود.
وی در رابطه با تغییر عقیده وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی پس از سیاست‌های کاهش جمعیت دهه ۷۰ بیان کرد: سیاست‌ها متفاوت است و نمی‌توانیم این دو مسأله را به هم مرتبط کنیم. در رابطه با باروری، پیش‌تر مقالات تندروتر را دنبال می‌کردیم اما الان نیز سیاست‌هایی که داریم منطبق با دستورالعمل‌های سازمان جهانی بهداشت است.
سالانه بین ۳۰۰ تا ۴۵۰ هزار سقط مشروع داریم
رئیس کمیته سلامت و بهداشت بسیج جامعه پزشکان استان همدان با اشاره به آمار بالای سقط جنین، بیان کرد: سالانه بین ۳۰۰ تا ۴۵۰ هزار سقط مشروع در کشور داریم که ۹۰ تا ۹۵ درصد آن خارج از سیستم بهداشتی و درمانی است.
کیانی تأکید کرد: هدف ما افزایش جمعیت است و بقیه امور فرع است. از سال ۱۳۸۵ وارد یک پنجره جمعیتی شدیم و جمعیت ما به سرعت در حال پیر شدن است. یک فرد سالخورده پنج تا شش برابر یک فرد مولد به خدمات احتیاج دارد و اگر ما مسأله موالید و فرزندآوری را دنبال نکنیم، چه چیزی برای اقتصاد جامعه می‌ماند؟
وی ادامه داد: پیری جمعیت، بار اقتصادی زیادی دارد و اگر اقدامی در این زمینه صورت نگیرد، جمعیت ۲۰ سال آینده کشور، تمام اقتصاد را می‌بلعد. هدف ما افزایش جمعیت است و نباید آن را فدای مورد دیگری کنیم.
رئیس کمیته سلامت و بهداشت بسیج جامعه پزشکان استان همدان با بیان اینکه فرزندآوری در تمام دنیا مهم است، اظهار کرد: با وجود اهمیت موضوعات اقتصادی، عدم فرزندآوری همیشه به دلایل اقتصادی نیست و فرهنگ افراد، متفاوت شده اما نباید هدف اصلی که فرزندآوری است را فراموش کنیم چراکه در غیر این صورت، سال ۱۴۳۰ به موقعیتی می‌رسیم که دیگر کاری از دستمان برنمی‌آید.
کیانی ادامه داد: نرخ باروری در استان ۱.۵۹ است که رقم خوبی نیست اما اگر کاهش پیدا کند، قابل جبران نیست. سرعت کاهش جمعیت در هیچ کشوری مثل ما نبوده و ما در عرض چند دهه به آن رسیدیم.
وی با بیانی اینکه رد قلم و انشای جمعیت‌شناسان در سیاست‌های ابلاغی در موضوع جمعیت کاملاً مشخص است، تصریح کرد: اهمیت مسأله افزایش جمعیت می‌تواند بهانه‌ای باشد تا مشکلات اقتصادی، اشتغال و مسکن حل شود.
انتهای پیام
نظرات