پناهگاه حیات وحش تالاب کجی نمکزار با ۲۲ هزار هکتار شامل تالاب و محدوده جنگلی است که در ۷۵ کیلومتری شهر نهبندان و در حاشیه جاده ارتباطی بیرجند - زاهدان قرار دارد. تالاب کجی نمکزار نهبندان در ادوار گذشته یکی از تالاب‌های دائمی ایران بوده است و پرندگان مهاجر در فصول مختلف سال در این منطقه حضور داشتند اما با گذر زمان و خشکسالی‌های به وجود آمده این تالاب به‌صورت فصلی آبگیری می‌شود.
۲۸ شهریورماه سال گذشته بود که برنامه مدیریت جامع تالاب کجی نمکزار نهبندان با رویکرد زیست بومی و با مشارکت ذینفعان دولتی و محلی در دانشگاه بیرجند تدوین شد. برنامه مدیریت جامع تالاب کجی نمکزار نهبندان به منظور جلوگیری از تخریب و آلودگی غیر قابل جبران تالاب‌ها، طبق آیین‌نامه اصلاحی هیات وزیران و بند ب ماده ۳۸ قانون برنامه ششم توسعه کشور با رویکرد زیست بومی و با مشارکت تمامی ذینفعان دولتی و محلی و لحاظ کردن نظرات دستگاه‌های اجرایی مرتبط، توسط دکتر "الهام یوسفی" استادیار گروه محیط زیست دانشگاه بیرجند تهیه و تدوین شد.حال با گذشت یک سال باید دید این برنامه برای تالاب چه کرده و اکنون این حوزه مهم زیست محیطی در چه وضعیتی قرار دارد؟تالاب آبگیری ندارد
امیر کوهستانی، رئیس محیط زیست نهبندان در گفت وگو با ایسنا اظهار کرد: تالاب کجی نمکزار نهبندان یک تالاب فصلی است که در پاییز با جوشش چشمه‌های کرانه تالاب و همچنین جاری شدن سیل در حوزه آبریز تالاب و سهل آباد شروع به آبگیری می‌کند.
وی افزود: همچنین تالاب زیستگاه امنی برای حضور انواع پرندگان آبزی وکنار آبزی مهاجری است که از مناطق سرد سیبری به سوی مناطق گرمسیر جنوب در مهاجرت هستند و معمولا تا اواسط خردادماه دارای آب است.
رئیس محیط زیست نهبندان بیان کرد: متاسفانه طی سال جاری به علت عدم ریزش نزولات جوی و عدم جاری شدن سیل در منطقه، تالاب آبگیری نداشته و در حال حاضر نیز فاقد آب است.
کوهستانی ادامه داد: این تالاب چون یک تالاب فصلی بوده و به هیچ رودخانه دائمی متصل نیست تنها آبگیری آن فقط با جاری شدن سیل در منطقه و جوشش چشمه‌های حاشیه تالاب اتفاق می‌افتد.
وی با بیان اینکه در این موقع از سال معمولا تالاب کجی خشک و سطح آن پوشیده از نمک است، تصریح کرد: در مورد آبگیری تالاب فصلی حتما باید بارندگی اتفاق افتد و چون این امر حادث نمی‌شود، تالاب پر از نمک است.
رئیس محیط زیست نهبندان با اشاره به برنامه مدیریت جامع تالاب کجی، افزود: در حقیقت در این سال‌ها این برنامه ضمن تضمین بهره برداری خردمندانه از تالاب، تعهدی برای حفاظت و مدیریت آن بوده و به عنوان سند بالا دستی و بین بخشی تلقی شده که به دستگاه‌ها ابلاغ شده است.
کوهستانی با بیان اینکه طبق این برنامه باید در صورت برنامه ریزی برای اجرای هرگونه فعالیت عمرانی در حوزه آبخیز سهل آباد، برنامه جامع مدیریت تالاب کجی نمکزار نهبندان ملاک عمل قرار گیرد، تصریح کرد: یکی از موارد این برنامه این بود که چاه موتورهای اطراف تالاب هوشمند شود که اکنون بیش از ۹۰ درصد این اتفاق افتاده است.
وی با اشاره به کاشت گیاهان کم آب بر در منطقه به عنوان یک برنامه پیش بینی شده است، افزود: چشم انداز چند ساله برای احیای تالاب و نگه داشت آب در آن تدوین شده که امیدواریم به نتیجه مطلوب برسد.
کوهستانی یادآور شد: در مجموع باید گفت بسیاری از موارد به اقلیم مربوط است و راه چاره‌ای برای خروج از آن نیست؛ به هر حال خشکسالی در استان ۲۲ ساله شده و نمی‌توان انتظار عبور سریع از آن را داشت.
رویا هدایتی زاده، رئیس اداره حفاظت و مدیریت زیستگاه‌ها و امور مناطق محیط زیست خراسان جنوبی نیز به ایسنا گفت: منطقه کجی نمکزار نهبندان واقع در حوضه آبریز شرق، از سال ۱۳۸۶ به عنوان منطقه شکار ممنوع و سرانجام از سال ۱۳۸۹ به عنوان پناهگاه حیات وحش کجی نمکزار نهبندان معرفی شد.
دبیر تالاب کجی نمکزار نهبندان با بیان اینکه محدوده تالابی پناهگاه از سال ۱۳۹۷ در فهرست تالاب‌های ملی کشور قرار گرفته است، افزود: وسعت پناهگاه حیات وحش کجی نمکزار نهبندان ۲۲ هزار و ۲۱۹ هکتار و عرصه تالابی آن ۷۰۰ هکتار، عمق تالاب نیز در سال‌های متفاوت و شرایط آبی مختلف بین ۱۰ تا ۳۰ سانتی متر و منبع تامین آن نیز رواناب سطحی و آب زیرزمینی است.
رییس اداره حفاظت و مدیریت زیستگاه‌ها و امور مناطق محیط زیست خراسان جنوبی بیان کرد: تالاب کجی نمکزار نهبندان یکی از زیستگاه‌های منحصر به فرد در جنوب استان خراسان جنوبی است؛ این محدوده تالابی در حقیقت شوره‌زاری است وسیع که به خاطر پایین بودن سطح ارتفاع آن نسبت به مناطق اطراف، روان آب‌های سطحی را در خود جمع‌آوری می‌کند و یک تالاب فصلی به شمار می‌آید.
وی با بیان اینکه منبع تأمین آب این تالاب عمدتاً روان آب‌های سطحی و جریانات زیرسطحی است، تصریح کرد: وجود یک لکه آبی در دل کویر و ایجاد یک میکروکلیمای متفاوت همراه با پوشش گیاهی در کنار مهاجرپذیری چندین هزار پرنده در فصول آبگیر، تالاب کجی نمکزار را به یک منطقه ارزشمند در سطح ملی و به خصوص برای مردم داخل استان تبدیل کرده است.
هدایتی زاده ادامه داد: با توجه به اینکه تالاب کجی نمکزار نهبندان در منطقه پست و دشتی قرار گرفته است، دارای چشم انداز ۳۶۰ درجه بوده و عوارض برجسته و شاخصی جز پوشش گیاهی گز و تاغ در سمت راست و مراتع در سمت چپ اطراف تالاب مشاهده نمی‌شود. دید مقابل نیز پهنه آبی تا افق را در برمی‌گیرد.
وی بیان کرد: با توجه به شوری و TDS بالا و همچنین فصلی بودن این تالاب شرایط حیات برای هیچ گونه‌ای از پلانکتون‌ها، کفزیان و ماهیان وجود ندارد و تنها گونه‌ای که در بستر تالاب در زمان آبگیری و مرطوب شدن خاک وجود دارد، لارو حشرهای از گروه مگس‌ها است که باعث ایجاد یکی از زنجیره‌های غذایی مهم در تالاب کجی نمکزار شده است.
رئیس اداره حفاظت و مدیریت زیستگاه‌ها و امور مناطق محیط زیست خراسان جنوبی تصریح کرد: در فصل بهار حضور بسیاری از پرندگان راسته گنجشک سانان به عنوان مثال، چلچله‌ها در تالاب که دائماً در سطح نزدیک به ورقه آب در حال صید حشرات هستند این احتمال را تقویت می‌کند که حشرات دیگری نیز در سایر فصول در این تالاب وجود دارند؛ نتیجه آنکه وجود فراوان نوعی لارو حشره از نوع مگس در این آب‌های شور و ظاهراً فاقد حیات، در زمستان باعث جذب پرندگانی کنار آبزی می‌شود که دائما با منقار خود در لابلای بستر گلی مشغول جستجوی غذا هستند.
وی با اشاره به اعتبارات ابلاغی ملی به استان خراسان جنوبی در قالب طرح"حفاظت، پایش و احیای تالاب‌ها و رودخانه‌های در معرض خطر" در سال ۱۴۰۰ ، تصریح کرد: در راستای انجام وظایف سازمانی و قانونی اداره کل حفاظت محیط زیست استان خراسان جنوبی طبق آیین نامه اصلاحی جلوگیری از تخریب و آلودگی غیرقابل جبران تالاب‌های هیئت وزیران و بند ب ماده ۳۸ قانون برنامه ششم توسعه کشور و از محل اعتبارات ملی، برنامه مدیریت جامع تالاب کجی نمکزار نهبندان با رویکرد زیست بومی و با مشارکت تمامی ذینفعان دولتی و محلی و لحاظ کردن نظرات دستگاه‌های اجرایی مرتبط، توسط دانشگاه بیرجند تهیه و تدوین و در شورای برنامه ریزی و توسعه استان تصویب و چاپ کتاب برنامه توسط مشاور پروژه در دستور کار قرار گرفت.
رئیس اداره حفاظت و مدیریت زیستگاه‌ها و امور مناطق محیط زیست خراسان جنوبی با اشاره به تخصیص ۴ میلیون و ۷۱۳ میلیون تومان اعتبارات سال‌های گذشته به تالاب، بیان کرد: تاکنون از طرح حفاظت و احیای تالاب‌ها و رودخانه‌های در معرض خطر یک میلیارد و ۴۲۰ میلیون تومان در قالب اعتبار ۱۴۰۱ ابلاغ شده و تخصیص یافته که در حوزه‌های پژوهشی برای افزایش آبگیری هزینه خواهد شد.
هدایتی زاده ادامه داد: به هر حال این تالاب وابسته به بارندگی است و تا بارندگی نباشد عملا نمی‌توان از خشکی آن جلوگیری کرد.
انتهای پیام
نظرات