تردید نباید کرد که مترو، یکی از بهترین شیوه‌های حمل و نقل درونشهری است، سرعت بالا، کیفیت مناسب، ایمنی قابل قبول و هزینه تمام شده پائین برای مسافران، بخشی از ویژگی‌های این مُد حمل و نقلی به شمار می‌رود که عامل اساسی در پیشتازی آن نسبت به سایر وسایل و شیوه‌ها، به ویژه تاکسی و اتوبوس شده است؛ اگرچه شیراز هنوز تا رسیدن به سطحی مطلوب از ایجاد دسترسی مناسب به خدمات مترو برای همه شهروندان، راهی بسیار طولانی در پیش دارد اما پیش‌بینی می‌شود که تا قبل از ۱۴۰۵، تونل‌های قطارشهری، ارتباط دهنده همه نقاط اصلی این کلانشهر باشد.

به گزارش ایسنا، از سال ۱۳۸۱ که عملیات اجرایی خط یک مترو، از میدان احسان در شیراز، آغاز شد، تا زمان افتتاح بخشی از فاز یک این پروژه، در روز بیستم مهرماه ۱۳۹۳، زمانی طولانی برای اجرای یک پروژه شهری به شمار می‌رفت؛ پروژه‌ای که تا تکمیل این خط حدود ۲۵ کیلومتری و اتصال کامل شمالغرب به جنوب شرق شیراز، جذابیتی برای شهروندان نداشت؛ اما به تدریج و با افزایش حجم ترافیک که امروز به کل شیراز گسترش یافته است؛ رغبت شهروندان شیرازی و حتی مسافرانی که به این شهر سفر می‌کنند را برای استفاده از مترو، بیشتر و بیشتر کرد.

امروز و بعد از گذشت ۲۱ سال، شیراز شاهد بهره‌برداری نیمه‌وقت از فاز اول خط ۲ و عملیات اجرایی تکمیل این فاز و احداث فاز دوم خط ۲ و ساخت خط سه قطار شهری است. واقعیتی که نشان از توان بالای فنی و تخصصی و ارتقاء اعتماد به نفس در مجموعه مدیریت شهری، آن هم در دورانی که اقتصاد، به دلایل مختلف، رکود را تجربه می‌کند.

مترو، اکنون به عنوان یکی از پُرجاذبه‌ترین مُدهای حمل و نقل در شیراز، مورد توجه اکثر شهروندان است و حتی می‌توان ادعا کرد که جایگاه آن از یک راه آسان تردد، یک جاذبه برای شیرازی‌ها و مسافرانی که به هر دلیل، این شهر را به عنوان مقصد برگزیده‌اند.

توسعه ناگزیر شهرها، افزایش جمعیت، توجه جدی به پاکیزگی هوا و رعایت الزامات زیست محیطی در روند توسعه شهرها، اهمیت مدیریت مصرف سوخت و انرژی و ... توجه به زیرساخت‌های حمل و نقلی مناسب نظیر مترو را به یک الزام بدل کرده است.

روزهای دشوار و پُرکار مترو

مدیرعامل سازمان قطار شهری شیراز، در گفت و گو باایسنا، در خصوص طرح‌های در دست اجرای این سازمان گفت: هم‌اکنون در چهار جبهه یعنی تکمیل فاز یک خط ۲، احداث فاز ۲ خط ۲، احداث خط ۳ و البته نهایی کردن مطالعات خط چهار، در حال فعالیت هستیم؛ حال آنکه تا قبل از این، مترو نهایتا در یک جبهه عملیات عمرانی را دنبال می‌کرد.

امیر یقطین ضمن ابراز تاسف  از اینکه ۲ خط از خطوط ۶ گانه مترو شیراز، توسط شورای حمل و نقل و ترافیک، حذف شده است، گفت: خط چهار مترو شیراز هم در مسیر حذف قرار داشت اما با تلاش مجموعه شهرداری، از این اتفاق پیشگیری شد؛ این خط البته هنوز مصوبه ۷۷۷ را ندارد و مدیریت شهری نیز علاقه‌مند است که در یکی از قطعات با تغییراتی، دسترسی به حرمین شریف حضرت احمدبن موسی(ع) و حضرت سیدعلاءالدین حسین(ع)، تسهیل شود.

او با ابراز امیدواری نسبت به اینکه، در سفر دوم هیئت دولت و ریاست جمهوری، موضوع اجرایی شدن خط چهارم مترو شیراز نیز به عنوان یکی از طرح‌های عمرانی کلان مطرح و منجر به صدور مجوز آغاز عملیات اجرایی شده و کار احداث این خط هم آغاز شود.

یقطین که این ایام را برای سازمان قطارشهری، روزهای سخت و پرکار توصیف و خاطرنشان کرد: در سازمان قطارشهری طی سال‌های گذشته حداکثر یک خط به لحاظ عملیات عمرانی، فعال بود؛ اما طی ماه‌های اخیر، همزمان در چند خط، کار عمرانی اجرایی شده و دنبال می‌شود؛ این موضوع علیرغم همه دشواری‌ها، نویددهنده آینده‌ای خوب برای شیراز در حوزه حمل و نقل ریلی است.

او که امیدوارست طی چهارسال آینده، شاهد تحولی اثرگذار در حوزه متروی شیراز باشیم، در مورد خط سه و در پاسخ به این پرسش که چرا کل مسیر به شکل زیرزمینی اجرایی می‌شود، گفت: در زمان مصوب شدن خط سه، ۲ گزینه برای اجرا وجود داشت، یک گزینه اجرای بخشی از مسیر روی سطح و گزینه دوم اجرای کل مسیر به شکل تونل زیرزمینی. البته هرکدام توجیهات فنی، اقتصادی و ... را داشت.

خط سه روی زمین یا زیرزمین!

یقطین با بیان اینکه اکنون اجرای این خط، به شکل زیرزمینی دنبال می‌شود، در خصوص علت این تصمیم، گفت: یکی از مباحث مهم در اتخاذ این تصمیم، آیندنگری بود؛ اینکه در چند دهه آینده، کدام شیوه اثرگذاری بیشتر و صرفه اقتصادی مناسبتری دارد؛ در نهایت هم تصمیم به اجرای طرح به شکل تونل زیرزمینی گرفته شد.

مدیرعامل سازمان قطارشهری شیراز گفت: خط سه حدفاصل پل معالی‌آباد تا ایستگاه راه‌آهن شیراز، احداث خواهد شد؛ نکته اول به دلیل وجود رودخانه خشک در مسیر و اینکه الزاما باید زیر خط یک ایستگاه ایجاد کنیم، باید حرکت در عمق حدود منفی ۱۷ متری انجام شود. نکته دوم اینکه در بخشی از مسیر حدفاصل پیاده‌راه سلامت تا تقاطع غیرهمسطح شهدای جهاد، امکان حرکت روی سطح را نداریم.

او با بیان اینکه تنها در بخشی از مسیر حدفاصل پل شهدای جهاد تا ایستگاه ابتدای شهرک گلستان به طول تقریبی ۴ کیلومتر، امکان حرکت قطار روی سطح زمین وجود دارد، گفت: اگر قرار بود در بخشی از مسیر خط سه، قطار روی سطح حرکت می‌کرد، باید برای پیشگیری از مسدود شدن ورودی شهرک‌های واقع در مسیر، پلی به ارتفاع حدود ۶ متر احداث می‌شد. این یعنی قطار باید از عمق منفی ۱۷ متری به سطح مثبت ۲۳ متری صعود کرده و مجددا برای ورود به پایانه، به فرودی ۱۵ متری داشته باشد.

یقطین گفت: شاید اجرای این گزینه به لحاظ جذابیت بصری، هزینه‌های اجرا و ... مقرون به صرفه و مناسب بود، اما در دراز مدت و با توجه به اینکه مدیریت مصرف انرژی یکی از الزامات توسعه محسوب می‌شود، جذابیتی نداشت؛ به نظر می‌رسد کل صرفه‌جویی اقتصادی که از این راه حاصل شده بود، طی چند سال اول مستهلک شده و بعد از آن، هزینه‌های استهلاک قطار و صرف انرژی، سربار می‌شد.

چرایی بهره‌برداری پاره وقت از فاز یک خط ۲

مدیرعامل قطار شهری شیراز همچنین در خصوص علت بهره‌برداری پاره وقت از فاز یک خط ۲ و نکاتی که پیرامون ایمنی نه چندان مطلوب این خط و کمبود واگن و کامل نبود ایستگاه‌ها مطرح می‌شود، گفت: در این موارد، دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد و هر کدام هم با توجه به توجیهات منطقی، وارد و قابل اجراست.

او ادامه داد: در خصوص علل بهره‌برداری از این خط، اینکه خدمات رایگان حمل و نقلی در بخشی از ساعات پرتردد به جمعیتی از ساکنان در مناطق نسبتا کمتربرخوردار به لحاظ اقتصادی و مسیر بسیار پرترافیک، ارائه شود، یک علت تامه و اثرگذار بوده است.

یقطین اضافه کرد: باید توجه داشت وقتی پروژه‌ای با برخی کاستی‌ها به بهره‌برداری می‌رسد، توجه مسئولان بالادستی به لزوم رفع ایرادها و نواقص و کاستی‌ها و تامین اعتبارات مورد نیاز، بیشتر جلب خواهد شد و در خصوص فاز یک خط ۲ این مهم اثر گذار بوده است.

او در عین حال پیرامون ایمنی این خط گفت: قطعا ایمنی در فاز یک خط ۲، در سطح ایمنی خط یک نیست، اما هر روز صبح قبل از آغاز حرکت قطار، همکاران بخش فنی مسیر را چند بار با استفاده از درزین چک کرده و همه نکات فنی و مهندسی مرتبط با ایمنی را با دقت و وسواس بررسی می‌کنند و اگر مشکلی وجود نداشت، اجازه حرکت می‌دهند.

یقطین با تاکید براینکه ایمنی و سلامت شهروندان استفاده کننده از مترو، خط قرمز و اولویت اصلی این سازمان محسوب می‌شود، گفت: بعضی حوادث قابل پیش‌بینی نیست و در هر شرایطی امکان وقوع دارد، اما قطعا ایمنی فاز یک خط ۲ در سطح مناسبی برای ارائه خدمات پاره وقت قرار دارد.

گلایه‌ای از .....

او در عین حال با انتقاد از رویکرد بعضی رسانه‌ها و خبرنگاران، گفت: طبق استانداردهای فنی، در پروژه‌های قطار شهری، قبل از بهره‌برداری دائم، تست گرم روی خط مورد نظر اجرا می‌شود؛ در این تست فنی مهندسی، قطار با کیسه‌هایی هموزن انسان تکمیل شده و مسیر را با بالاترین سرعت ممکن طی می‌کند تا عملکرد خط، برق بالاسری، ریل و اتصالات، سیستم‌های الکترونیکی و میکانیکی واگن‌ها و ... هر آنچه که در دستورالعمل وجود دارد، بررسی شود.

یقطین ادامه داد: متاسفانه به دلیل ناآگاهی از همه دستورالعمل‌ها و استانداردها و الزامات پیش از بهره‌برداری، یکی از خبرنگاران بدون اجازه از زیر فنس یکی از کارگاه‌های خط یک وارد ایستگاه شده و اینگونه تصویرسازی کرده بود که افتتاح پروژه، سوری بوده و به زبانی، مسئولان دروغ می‌گویند؛ حال آنکه بین افتتاح تا بهره‌برداری، تفاوتی است که باید مد نظر قرار گیرد.

مدیرعامل قطار شهری شیراز با بیان اینکه، بهره‌برداری پاره وقت از فاز یک خط۲، همانند آنچه در مورد فاز یک خط ۲ انجام شد، در دستور کار مدیریت شهری قرار داشت، اما پیش از آنکه شهروندان به شکل مستمر در ساعات معینی امکان استفاده از خط را داشته باشند، باید تست‌های نهایی انجام می‌شد که اقدام آن خبرنگار محترم، منجر به تسریع حدود یک ماهه در این اقدام شد.

یقطین، راه‌اندازی موقت این خط را یک اهرم بسیار قوی برای پیگیری تامین واگن‌های مورد نیاز برای قطارشهری شیراز دانست و گفت: اکنون توجه مسئولان ارشد ملی و نمایندگان محترم مجلس به ضرورت تسریع در تامین واگن مورد نیاز، جلب و جذب شده است و امیدواریم منجر به رویدادهای خوبی شود.

تلاش برای تامین واگن از مسیرهای چندگانه

مدیرعامل قطار شهری شیراز با یادآوری اینکه هزینه مورد نیاز برای خرید یک رام قطار، حداقل ۳۵۰ میلیارد تومان است، گفت: موضوع تامین واگن‌های مورد نیاز که جمعا حدود ۶ رام است، در قالب مسیرهای مختلف با حمایت و هدایت شهردار محترم و همراهی کامل شورای اسلامی شهر در حال پیگیری بوده و تا رسیده به نتیجه مناسب، ادامه دارد.

یقطین با بیان اینکه در گذشته قرارداد تامین ۳۱۵ دستگاه واگن برای شهرداری‌هایی که دارای قطارشهری بودند، منعقد شده بود و ما از میزان سهمیه پیش‌بینی شده در آن قرارداد هنوز سه رام قطار، سهمیه داریم، البته در این بخش با توجه به اینکه شیراز نسبت به سایر شهرها، سهم بیشتری دریافت کرده است، شهرداری‌های تبریز و اصفهان در اولویت هستند و سهمشان هم بیشتر خواهد بود.

او ضمن ابراز امیدواری نسبت به اینکه از ۶ رام قطار پی ال بی در حال ساخت، حداقل یک تا ۲ رام به شیراز اختصاص داده شود، گفت: با حمایت و هدایت آقای شهردار، بحث واردات را هم دنبال می‌کنیم، اگر موفق به اخذ مجور واردات و همچنین مجوز ترخیص گمرک از وزارت صمت شویم، امکان تامین بخشی از نیاز ما وجود دارد.

مدیرعامل سازمان قطار شهری شیراز گزینه سوم برای تامین واگن مورد نیاز را، ثبت سفارش برای خرید از شرکت واگن‌سازی تهران ذکر و اضافه کرد: این شرکت هم اکنون در مرحله آزمایش نهایی واگن‌های تولیدی است، شهرداری‌های اصفهان و تبریز تاکنون سفارش خود را ثبت کرده‌اند، شیراز هم به دنبال این گزینه است.

یقطین ضمن بیان اینکه با دنبال کردن مسیرهای سه‌گانه، امید به تامین ۴ تا ۶ رام قطار برای متروی شیراز وجود دارد، گفت: با تامین این تعداد واگن، امکان کاهش سرفاصله حرکت قطار در خط یک و افزایش ساعات خدمت رسانی در فاز یک خط ۲، فراهم می‌شود.

سفر با مترو ارزان یا مجانی

او در خصوص هزینه تمام شده و میزان دریافتی از مسافران گفت: با توجه به تفاوت بسیار زیاد بین هزینه تمام شده خدمات حمل و نقل مترو با آن مبلغی که از هر مسافر دریافت می‌شود، شهرداری می‌تواند ادعا کند که حمل و نقل ریلی درونشهری شیراز رایگان است.

یقطین توضیح داد: طبق آخرین محاسبات، هزینه تمام شده بخش بهره‌برداری برای جابه‌جایی هر مسافر حدود ۱۷ هزار تومان و هزینه دریافتی با کارت شهروندی ۱۳۰۰ و با توکن ۲۰۰۰ تومان است.

مدیرعامل سازمان قطارشهری شیراز با تاکید براینکه، عدد محاسبه شده، هزینه‌های سنگین مطالعه و ساخت را در بر نمی‌گیرد، گفت: لایحه‌ای به شورای محترم شهر ارائه و پیشنهاد شده است که هزینه هر سفر با کارت شهروندی از ۱۳۰۰ تومان به ۲۰۰۰ تومان و هزینه "توکن" به ازای هر نفر از ۲۰۰۰ تومان به ۳۰۰۰ تومان افزایش یابد.

یقطین با بیان اینکه هم اکنون در شیراز، تنها حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد مسافران قطار شهری، از توکن استفاده می‌کنند، گفت: با توجه به همراهی شورای اسلامی شهر، این لایحه به تصویب و تائید شورای محترم شهر برسد.

به گزارش ایسنا، مدیران شهری در شیراز معتقد هستند که تا سال ۱۴۰۵، بخش اعظمی از این کلانشهر زیرپوشش خدمات حمل و نقلی مترو قرار خواهد گرفت و اکثر شهروندان امکان استفاده از این زیرساخت مهم را خواهند داشت، اگرچه میزان اثرگذاری آن بر ترافیکی که جان مردم را به ستوه آورده و هر روز در حال گسترش است، مشخص نیست؛ اما این امیدواری وجود دارد که توسعه این مُد حمل و نقلی در کنار دیگر شیوه‌ها که در طرح جامع حمل و نقل و ترافیک دیده شده، شیراز را از دام ترافیک و تبعات فراوان آن که یکی از آنها، آلودگی هواست، برهاند.

انتهای پیام