مسجد جامع ارومیه و محراب زیبای آن همانند بیشتر مساجد جامع در سرتاسر ایران از جمله یکی از شاهکارهای معماری ایرانی–اسلامی است.

 محراب زیبای گچبری شده یکی از زیباترین بخشهای مسجد جامع ارومیه و نمونه ای بی نظیر و در واقع شاه بیت مسجد جامع ارومیه است.

این محراب در ضلع جنوبی گنبدخانه و در محل محراب قدیمی به صورت برجسته و الحاق قرار گرفته است.

این محراب همراه با محراب اولجایتو مسجد جامع اصفهان از نفیس‌ترین محراب های ایران به شمار می‌آید و در ردیف پرکارترین، بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین محراب های گچبری زمان ایلخانی است که در سال ۶۷۶ هجری به دست هنرمند توانا به نام "عبدالمومن بن شرفشاه النقاش تبریزی" ساخته شده است. 

ارتفاع آن ۷.۸۲ متر و عرض آن ۵.۴۸ متر است، خطوط استفاده شده در کتیبه‌های محراب کوفی و ثلث بوده و متن آن برگرفته از آیات قرآن و احادیث پیامبر و همچنین نام سازنده محراب است. 

در حاشیه بیرونی محراب آیه ۲۵۵ و قسمتی از آیه ۲۵۶ سوره بقره به خط کوفی و در حاشیه داخلی کتیبه دیگری به خط ثلث شامل آیه ۱ تا ۱۲ سوره "مومنون" گچبری شده است. در جایگاه پیش نماز نیز کتیبه‌ای به خط کوفی شامل آیه ۱۸ سوره" آل عمران "به صورت گچبری نوشته شده است.

همانطور که اشاره شد و آنچه این مسجد جامع را از سایر مساجد جامع ایران متمایز می کند اثر بسیار فاخر محراب است که شاهکار عبدالمومن بن شرفشاه النقاش تبریزی به تاریخ ۶۷۶ است. 

همه محراب مسجد جامع را محرابی گچبری می دانند اما در واقع این محراب،آهکی و تیپ ۳ ساروج و آب پسند است و به همین دلیل ۷۰۰ سال سرپا باقی مانده است.

طبق شواهد موجود، محرابی قدیمی تر ولی کوچکتر از این محراب وجود داشته است. 

یکی از بخشهای زیبای محراب، توری های گچی محراب است که یکی از سخترین وجوه هنری در هنر گچکاری بشمار می رود که بنظر می رسد هدف از بافت این توری ها توسط نقاش شرف شاه تبریزی، نشان دادن بقایای محراب قدیمی تر از محراب فعلی با هنر دست است. 

از شواهد دیگری که وجود محراب قدیمی تر را اثبات می کند، نوع خط نسخی است که در دور تا دور گنبدخانه و در حاشیه محراب به یادگارمانده است. رسم الخطهای مختلفی از دوران مختلفی همچون صفوی و قاجار. 

به گفته حیدری، معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی آذربایجان غربی، بر طبق شواهد، در زمان برپایی محراب کوچکتر، دو پنجره به عنوان نور گیر که قرینه آنها در نقطه مقابل محراب قابل رویت است وجود داشته اما بعدها با بزرگتر شدن محراب، پنجره ها حذف و بجای آن ۲ دریچه کوچک برای رفع رطوبت محیط و تبادل هوا تعبیه شده است. 

یکی از زیبایی های دیگر این بنا، وجود کتیبه کوفی بالای محراب (کوفی تزیینی)  که بنظر میرسد مربوط به هزار سال قبل است و حتی نمادی از شمشیر نیز در این گچبری ها به شکل قرینه استفاده شده است. 

همیشه محراب مسجد جامع را فاقد کاشیکاری و صرفا گچبری می دانند اما اگر به بالای گنبد خانه در منتها الیه لوستر بنا نگاه کنید بقایایی از کاشیکاری فیروزه ای را خواهید دید که زیبایی بنا را چندین برابر می کند. 

به گزارش ایسنا، در آذربایجان غربی (سرزمین ادیان، اقوام و مذاهب مختلف)، شاهکارهای کم نظیری از دوران مختلف بیادگار مانده که مسجد جامع ارومیه به عنوان قلب تپنده شهر و محراب بینظیر ایلخانی این مسجد نمونه ای از شاهکارهای گذشتگان است که نباید هیچ فرصتی را برای سیر در بنایی که ۷۰۰ تا هزار سال قدمت دارد را از دست داد. 

انتهای پیام