علی شماعی، استاد دانشگاه در یادداشتی که آن را در اختیار ایسنا قرار داد به بررسی «راهکارها و راهبردهایی برای برون رفت کشور از چالش‌های بین‌المللی در سال ١۴٠٢» پرداخت و نوشت: در این مقطع زمانی برای برون رفت از چالش‌های موجود و ایجاد تحول و پیشرفت کشور باید مسئولان کشور با پیگیری و اهتمام بیشتر در اجرای سیاست‌های گفت‌وگو و گفتمان سازی در سطح سیاست های داخلی و ارتقاء روابط دیپلماتیک یا سیاست خارجی همگرا، تلاش بیشتری داشته باشند.
وی با بیان این که وقتی صحبت از مسائل مهم و چالش‌های ایران در سال جدید می‌شود، بی‌درنگ بحث نابسامانی‌های اقتصادی و مشکلات معیشتی مردم در اذهان تداعی می‌شود، ریشه بسیاری از مشکلات اقتصادی داخلی را در جهان به هم پیوسته امروز، نهفته در سیاست خارجی و روابط بین المللی کشور عنوان کرده و افزوده است: تجربه‌های جهانی نشان داده اتخاذ رویکرد همکاری و روابط خارجی گسترده و عمیق‌تر با اکثر کشورهای جهان به ویژه ۵٧ کشور اسلامی و جذب حداکثری در فرایند همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، یکی از جدی‌ترین عواملی است که سبب شکل‌گیری زمینه‌ها و بسترهای خنثی‌سازی تحریم‌ها و توسعه و پیشرفت کشور و خنثی شدن تحریم‌های ظالمانه می‌شود و درواقع روابط دیپلماتیک حسنه و عادلانه و گسترده اجماع جهانی علیه یک کشور و اعمال انواع تحریم‌ها و فشارها، زورگویی‌ها و قدرت طلبی آمریکا و برخی از قدرت‌های استعماری اروپا را کنترل و خنثی می‌سازد.
از طرف دیگر به‌طور ویژه در روابط دیپلماتیک اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی در صادرات و واردات و اجرای سیاست های اقتصادی داخلی هم دولت و حاکمیت موفق تر خواهد بود و امکان کنترل مسائل و چالش‌های داخلی و بحران‌ها و پیشگیری از بروز تنش‌های داخلی و ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی بیشتر صورت می‌گیرد.
وی در ادامه این یادداشت با طرح این پیشنهاد که برای خارج شدن کشورمان از تنگناهای بین‌المللی و فشارهای متنوعی که از جانب کشورهای مختلف وارد شده، گسترش روابط دیپلماتیک در تمام زمینه‌ها با عربستان سعودی و ان‌شاءالله با مصر ضرورت دارد، روابط دیپلماتیک با سایر کشورهای جهان که با مساعی چین و هند و روسیه و سایر کشورهای همسو صورت می‌گیرد را سبب این دانسته که کشورهای کلیدی منطقه آسیا می‌توانند پس از گذشت قریب به چندین دهه اتحادیه‌هایی همانند اتحادیه اروپا داشته باشند و روابط دیپلماتیک گسترده خود را سریعتر برقرار سازند.
این استاد دانشگاه، روابط دیپلماتیک با ۵۷ کشور اسلامی و برقراری تشکیلات و اتحادیه‌های قوی و وحدت بخش و گسترده در تمام زمینه های اقتصادی و اجتماعی با یکدیگر را از دیگر راهبردها دانسته و نوشته است: این تحولات در سیاست خارجی و گسترش این روابط دیپلماتیک با کشورهای جهان نقطه عطفی در شرایط سیاست خارجی کشورمان محسوب می‌شود و انتظار می‌رود توسعه این روابط در ابعاد مختلف، در سال ۱۴۰۲، بتواند به تغییر محیط و شرایط منطقه و حتی جهت‌گیری‌های بین‌المللی قدرت‌های بزرگ به نفع ایران کمک کند. از منظر راهبردی، آشتی سیاسی ایران و عربستان و ان‌شاءالله با مصر و امارات و بحرین و اردن می‌تواند منشأ تحولات مثبتی در ابعاد گوناگون باشد و پتانسیل همکاری‌های دوجانبه و چند جانبه ای که تاکنون به علت اختلاف افکنی و دخالت های قدرت‌های فرامنطقه‌ای و اختلافات سیاسی- ایدئولوژیک معطل مانده بود را فعال و حل و فصل کند.
شماعی با تاکید بر این که تسهیل و تسریع در خیزش ایران برای عضویت در شورای همکاری خلیج فارس و تبدیل این سازمان به یکی از مؤثرترین پیمان‌های امنیت منطقه‌ای و اقتصادی و اجتماعی باید جزو اولویت‌های کلیدی قرار گیرد، در ادامه افزوده است: ساماندهی و گسترش فعالیت‌های خارجی و وحدت بخش در جهان پر از جنگ و آشوب و سیاست خارجی هماهنگ و صلح آفرین بین کشورهای متعلق به جهان اسلام و ایجاد هماهنگی و همسویی در پیگیری منافع و اهداف مشترک جهان اسلام و ایجاد صلح و همکاری منطقه‌ای باید از دیگر برنامه‌های ایران و عربستان با یکدیگر در این مقطع زمانی باشد. توسعه و ارتقاء روابط دیپلماتیک بین دو کشور کلیدی منطقه و غرب آسیا و سایر کشورهای اسلامی به ویژه مصر می‌تواند نتایج و دستاوردهای منطقه‌ای گسترده‌تری داشته باشد و در صورت مدیریت صحیح، به بهبود روابط جمهوری اسلامی ایران با سایر همسایگان به‌ویژه بیش از یک ونیم میلیارد جمعیت مسلمان در سراسر کشورهای جهان و سایر ادیان الهی کمک خواهد کرد. همچنین تسهیل و تسریع و گام‌های مؤثر برای بهبود روابط با امارات متحده عربی و بحرین و در کل توسعه روابط با کشورهای حوزه خلیج فارس، جدای اهمیتی که فی‌نفسه دارد، به رفع یکی دیگر از معضلات جدی سیاست خارجی کشور، یعنی توسعه پیمان ابراهیم و افزایش نفوذ رژیم صهیونیستی در مرزهای جنوبی ایران نیز کمک می‌کند و می‌تواند سبب توقف و حتی فروپاشی این پیمان خطرناک شود. البته پر واضح است که رژیم اشغالی اسرائیل که یکی از صد پایگاه های آمریکا است تلاش زیادی برای برهم‌خوردن این روابط خواهد کرد. بنابراین یکی از چالش‌های اساسی ایران ، مدیریت درست روابط با همسایگان عرب و جلوگیری از تیره‌شدن مجدد روابط با این کشورها باید باشد و خواهد بود.
وی در این یادداشت مسائل قفقاز، از جمله درگیری جمهوری آذربایجان با ارمنستان و به‌ویژه رویکرد غیر سازنده باکو نسبت به ایران را هم از دیگر موضوعات اساسی در سیاست خارجی ایران در سال ۱۴۰۲ عنوان کرده و نوشته است: از زمان جنگ قره‌باغ در سال ۲۰۲۰، حکومت باکو با تحریک رژیم اسرائیل تلاش عمده‌ای برای قطع ارتباط مرزی ایران با ارمنستان و ضربه‌زدن به منزلت ژئوپلیتیک ایران انجام داده است.ایجاد کریدور زنگزور که در صورت اجرایی‌شدن، لطمه بزرگی به منافع و موقعیت ژئوپلیتیک ایران خواهد زد، چالش عمده‌ای در سیاست خارجی کشور محسوب می‌شود. همچنین بعد از حادثه عجیب حمله به سفارت آذربایجان در تهران و تصمیم به تخلیه این سفارت توسط مقامات باکو، اهانت‌های زیادی به صورت رسمی و نیمه‌رسمی علیه ایران و تمامیت ارضی کشور مطرح شده که تاکنون با خویشتنداری و صبوری ایران همراه بوده است. بر این اساس، باتوجه‌به نفوذ روزافزون اسرائیل در آذربایجان و تحرکات این رژیم برای ایجاد اختلاف بین کشورهای منطقه،ضرورت دارد ایران با اتخاذ یک رویکرد فعال و بازدارنده نسبت به حل‌وفصل این مسائل و بحران ها با احساس مسئولیت و اقدامات بشر دوستانه و صلح آمیز اقدام کند.
در این یادداشت بحران افغانستان و رویکرد طالبان نسبت به زنان، شیعیان و مدارس و مکاتب آنها و نیز حق‌آبه هیرمند، از دیگر مسائل جدی در سال ۱۴۰۲ عنوان شده که باید سیاست‌های سنجیده و تدابیری مناسب برای آن اندیشیده شود، آمده است: در این راستا هر چند حفظ ارتباط و تلاش برای جهت‌دهی به سیاست‌ها و تأثیرگذاری و هدایت و روشنگری و تحول اندیشه های گروه طالبان از سوی ایران امری ضروری است، اما نکته مهم این است که قرار گرفتن در لیست کشورهای حامی طالبان، خطری برای پرستیژ و اعتبار سیاسی و منطقه‌ای و جهانی ایران محسوب می‌شود و از حمایت افکار عمومی داخلی نیز برخوردار نیست. این گروه علی‌رغم سیاست‌های اعلامی، در مدت نزدیک به دو سالی که بر سر کار آمده هرجا توانسته مزاحمت‌های مرزی برای ایران ایجاد کرده و تخصیص حق‌آبه هیرمند به کشورمان را با مشکل مواجه ساخته است که باید با سیاست‌های مناسب فرهنگی و اجتماعی تحول و پیشرفت را در این کشور مسلمان و همسایه مورد توجه قرار داد.بر این اساس به نظر می‌رسد سیاست مدارای صرف بدون توجه به تحولات فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی با این گروه به مصلحت نخواهد بود و تهدیدات و مزاحمت‌های آنها علیه کشورمان را افزایش می‌دهد.
شماعی پیگیری بحران‌های زیست‌محیطی مشترک با کشورهای همسایه شامل بحران گرد و غبار، خشکسالی و سدسازی‌های بی‌رویه برخی از این کشورها را نیز جزو اولویت‌های سیاست خارجی ایران در سال ۱۴۰۲ عنوان کرده و در ادامه این یادداشت نوشته است: در سطح بین‌المللی، بی‌شک مهم‌ترین چالش ایران در سال ۱۴۰۲همچون سال‌های گذشته، موضوع پرونده هسته‌ای و شفافیت و رسوایی حقه‌بازی‌ها و فریبکاری و کلاهبرداری آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها در برجام برای مردم جهان است. در شرایط کنونی که کشور تحت تحریم و فشارهای ظالمانه بین‌المللی قرار دارد و این تحریم‌ها به اقتصاد و تجارت کشور ها ضربات هولناکی وارد کرده، لازم است اقدام فوری توأم با عزت، مصلحت و حکمت برای خروج از این وضعیت، موظف کردن غرب به تعهدات برجامی و رفع تحریم‌های ظالمانه صورت بگیرد و پس از آن تدابیری نیز برای خروج از لیست سیاه اف ای تی اف اندیشیده شود تا قطار اقتصاد کشور به ریل اصلی و طبیعی بازگردد و جامعه ایرانی بتواند با آرامش و ثبات بیشتری تجارت آزاد جهانی داشته باشد و حرکت خود به سمت توسعه و پیشرفت را تنظیم کند. ضمن این که ایجاد تعادل و توازن در روابط خارجی کشور، سنگین نکردن ناموزون وزنه تعادلی سیاست خارجی به سمت شرق یا غرب و بازی متعادل با کارت همه کشورها و قدرت‌های اثرگذار بین‌المللی به منظور ایجاد رقابت بین آنها برای همکاری با ایران و بهره‌گیری حداکثری از توافقات راهبردی با روسیه و چین، از دیگر اولویت‌های راهبردی سیاست خارجی ایران در سال ۱۴۰۲ است.
به اعتقاد وی، گذاشتن همه تخم مرغ‌ها در سبد شرق و تحریک و دادن بهانه به غرب برای دشمنی بیشتر با کشورمان، نه تنها فشار تحریم‌ها و قطعنامه‌های سلسله‌وار بین‌المللی علیه ایران را بیشتر می‌کند و به تضعیف جایگاه کشورمان در سازمان‌های معتبر بین‌المللی منجر می‌شود، بلکه چین و روسیه را نیز به سمت بدعهدی در تعهداتشان با ایران و امتیازگیری از کشورمان سوق می‌دهد. بر این اساس، ایجاد توازن در سیاست خارجی و به‌ویژه حفظ فاصله با روسیه در جنگ اوکراین و پرهیز از هرگونه مشارکت و مداخله در این جنگ، باید از دیگر اولویت‌های کلیدی سیاست خارجی ایران در سال ۱۴۰۲ باشد.
این استاد دانشگاه در پایان این یادداشت نوشته است: آن چه هم در سیاست داخلی و هم در سیاست خارجی از مهم‌ترین اصول موفقیت و پیشرفت یک کشور است، نگرش واقع‌بینانه به وضعیت موجود، شناخت دقیق چالش‌ها و مشکلات و دلایل شکل‌گیری آنها و تلاش برای رفع این چالش‌ها از طریق همکاری، هفکری و هم‌افزایی با همه گروه‌ها و طیف‌های سیاسی جامعه است. نه منفی‌گرایی و ناامیدی صرف و نه خوشبینی ساده‌لوحانه و القای دروغین شرایط مطلوب، هیچ‌یک کمکی به بهبود شرایط ایران و حرکت منظم و سازمان‌یافته به سمت پیشرفت و توسعه نمی‌کند.
انتهای پیام
نظرات