به گزارش ایسنا، در دو دهه گذشته اهمیت فعالیت‌های تیمی دوچندان شده است و همواره به انجام فعالیت‌های تیمی و گروهی تاکید می‌شود. دانشگاه‌ها نیز از نهادهایی هستند که باید به تقویت کار تیمی توجه داشته باشند.
برخی پژوهشگران، کار تیمی را مجموعه‌ای از فعالیت‌های مرتبط به هم تعریف می‌کنند که شامل نظارت بر عملکرد، دریافت و دادن بازخورد، ارتباطات دو طرفه، تطبیق‌پذیری، انعطاف‌پذیری و هماهنگی فعالیت‌ها است. پژوهش‌های فراوانی نیز نشان داده که عملکرد تیم‌ها از عملکرد افراد به صورت انفرادی بالاتر است.
با این حال، وقتی در حوزه آموزش عالی و در گروه‌های آموزشی و پژوهشی می‌نگریم، آثار کار تیمی به خوبی محسوس نیست. در سازمان‌های غربی، کار تیمی به صورت گسترده انجام می‌شود و بسیار مؤثر است؛ ولی شواهد محدودی در خصوص استفاده از کار تیمی در سازمان‌ها و ارگان‌های ایران وجود دارد.
بخشی از این مسئله به زمینه فرهنگی کشور مربوط است. در جامعه ما کارهای جمعی و تیمی نتایج چندان موفقیت‌آمیزی نداشته و بیشتر در کارهای انفرادی و فعالیت‌هایی که مستلزم تلاش فردی است، موفق می‌شویم. کشور ما دارای یکی از فردگراترین فرهنگ‌ها در جهان است و ضعف ما در کار جمعی و گروهی در حوزه‌های مختلف همواره مورد تاکید پژوهشگران و مدیران داخلی و خارجی بوده است.
با وجود این موضوع، در برخی از اسناد بالادستی از جمله سند نقشه جامع علمی کشور و سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ ایران، پیوسته بر انجام کار تیمی در فعالیت‌های دانشگاهی و پژوهشی تاکید شده است.
با توجه به نقش محوری آموزش عالی در فرآیند توسعه، پژوهشگران در یک مطالعه ضمن ارزیابی وضعیت کار تیمی در فعالیت‌های پژوهشی اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌های جامع شهر تهران، دشواری‌ها و راهکارهای توسعه کار تیمی را مورد بررسی قرار دادند.
در این پژوهش کاربردی که از روش کیفی برای انجام آن استفاده شد، ابتدا با بررسی مبانی نظری و پیشینه موضوع، سؤالاتی برای مصاحبه تهیه شد. سپس پژوهشگران با ۴۵ نفر از اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌های تهران، شهید بهشتی، خوارزمی و تربیت مدرس، مصاحبه انجام دادند و در نهایت متن مصاحبه‌ها کدگذاری شد و مورد تحلیل قرار گرفت.
کار تیمی در میان بیشتر اعضای هیئت‌علمی بسیار ضعیف است
از مصاحبه‌های انجام‌شده می‌توان چنین برداشت کرد که کار تیمی در میان فعالیت‌های پژوهشی اعضای هیئت‌علمی وجود دارد. اما با واکاوی در نقل‌قول‌ها و مصاحبه‌ها این نتیجه به دست می‌آید که بسیاری از مشارکت‌کنندگان اگر چه در زمان‌هایی کار تیمی داشته‌اند، ولی این معمولاً بر اساس علاقه شخصی خودشان بوده و اکنون به دلایل شرایط موجود مایل به انجام کار تیمی نیستند یا رغبت کمی به این کار دارند.
بر اساس یافته‌های این مطالعه، کار تیمی در میان عامه اعضای هیئت‌علمی بسیار ضعیف است. آن‌ها رغبت چندانی به اجرای کار تیمی ندارند و معدود افرادی نیز که در فعالیت‌های پژوهشی خود به کار تیمی پرداخته‌اند، گاهی نتوانسته‌اند از منافع و مزایای لازم بهره‌مند شوند و گاهی نیز متهم به زد و بند و باندبازی شده‌اند؛ بنابراین تصمیم گرفته‌اند که به صورت انفرادی فعالیت‌های پژوهشی خود را دنبال کنند.
تفاوت ماهیت رشته‌ها و قابلیت انجام کار تیمی
یکی از نکاتی که در نظرهای شرکت‌کنندگان در این مطالعه وجود داشت، مربوط به ماهیت رشته‌ها بود. استادان رشته‌های علوم انسانی معتقد بودند که ماهیت بسیاری از رشته‌های علوم انسانی به‌گونه‌ای تعامل اندیشه‌هاست و از آن‌جا که اندیشه‌ها گاهی با همدیگر در تضاد و تعارض هستند، فراهم کردن زمینه همکاری تیمی بسیار سخت و دشوار است. از سوی دیگر، برخی از رشته‌های علوم انسانی به‌دلیل نداشتن ماهیت چندرشته‌ای و با توجه به شرایط خاص رشته، قابلیت اجرای کار تیمی ضعیفی را دارند.
رشته‌های علوم پایه محض به‌دلیل ماهیت رشته امکان فعالیت تیمی کمتری نسبت به رشته‌های علوم پایه غیر محض دارند. شرکت‌کنندگان در این پژوهش معتقد بودند که برخی از رشته‌های علوم پایه قابلیت اجرای کار تیمی بسیار ضعیفی دارند و نباید از این رشته‌ها همانند سایر رشته‌هایی که قابلیت کار تیمی بالایی دارند، انتظار داشت.
در رشته‌های فنی و مهندسی، کشاورزی و صنایع غذایی به‌دلیل ماهیت رشته، اقبال بیشتری برای اجرای کار تیمی وجود دارد.
دشواری‌های کار تیمی پژوهشی
در این مطالعه دشواری‌های کار تیمی در فعالیت‌های پژوهشی اعضای هیئت‌علمی نیز مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس یافته‌های به‌دست آمده از مصاحبه‌های انجام‌شده، ۲۲ مقوله و مؤلفه در انجام کار تیمی مؤثر هستند. از جمله عوامل نگرشی اعضای هیئت علمی، ویژگی‌های فردی- شخصیتی و دانشی اعضای هیئت علمی، مهارت‌های کار تیمی و ویژگی‌های مهارتی اعضای هیئت علمی برای کار در تیم، ترکیب و اندازه تیم، جوّ سازمانی تیم، ارتباط و تعاملات درون‌تیمی و آسیب‌های رفتاری، محیط، زمینه و جوّ دانشگاه، قوانین و مقررات و سیاست‌های دانشگاهی، ساختار فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و مدیریتی نظام آموزش عالی، قوانین و مقررات و سیاست‌های آموزش عالی، زیرساخت فنی و فناوری، قانونی و اخلاقی و ... .
این عوامل در ۵ دسته از دشواری‌ها با عناوین دشواری‌ها و موانع مربوط به اعضای هیئت‌علمی (عوامل فردی)، درون‌سازمان (عوامل درون‌دانشگاهی)، موانع مربوط به تیم (عوامل تیمی)، موانع مرتبط به نظام آموزش عالی (عوامل برون‌دانشگاهی) و بافتار عمومی (عوامل ملی) تقسیم‌بندی شدند.
در این مطالعه با توجه به یافته‌های به‌دست‌آمده، پیشنهادهایی برای مدیران، برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران آموزش عالی ارائه شد:
- بررسی مجدد و اصلاح آیین‌نامه ارتقای اعضای هیئت‌علمی با رویکرد حمایتی از کار تیمی در فعالیت‌های پژوهشی
- ارائه برنامه‌هایی برای تعامل بیشتر گروه‌های دانشگاهی برای افزایش تعاملات میان‌رشته‌ای یا ابلاغ طرح‌های مشترک میان‌گروهی
- توجه به ماهیت متفاوت رشته‌های علوم انسانی ورشته‌های محض علوم پایه و خودداری از یکسان‌نگری
- تعیین مشوق‌هایی درباره اجرای کار تیمی و اتخاذ سیاست‌های حمایتی و اصلاح آیین‌نامه ارتقا بر اساس رویکرد حمایتی از کار تیمی
- درج موضوع کار تیمی در فعالیت‌های پژوهشی و توسعه آن در برنامه‌های راهبردی و چشم‌انداز هر دانشگاه و تشکیل کمیته‌ای برای بررسی میزان تحقق هر کدام از بندهای چشم‌انداز و برنامه راهبردی
- تاکید بر ساختارسازی و فرهنگ‌سازی کار تیمی در فعالیت‌های پژوهشی در حکم انتصابی رؤسای دانشگاه‌ها و ارزیابی عملکرد رؤسای دانشگاه‌ها
- خودداری از نگاه جناحی و سیاسی به تیم‌های علمی پژوهشی و پیش‌قدم شدن برای حل دشواری‌های مربوط به عوامل برون‌دانشگاهی.
یافته‌های این مطالعه به صورت مقاله علمی با عنوان «کار تیمی در فعالیت‌های پژوهشی اعضای هیئت‌علمی: دشواری‌ها و راهکارها» در فصل‌نامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، منتشر شده است و در انجام این تحقیق اصغر زمانی و مهتاب پورآتشی؛ پژوهشگران مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی مشارکت داشتند.
انتهای پیام
نظرات