در حکمت ۵۰ نهج‌البلاغه آمده است: «قُلُوبُ الرِّجَالِ وَحْشِیَّةٌ، فَمَنْ تَأَلَّفَهَا أَقْبَلَتْ عَلَیْه؛ دل‌های انسان‌ها وحشی و رمنده است هرکس با آن‌ها انس گیرد رو به سوی او می کنند»

حجت‌الاسلام شکیبایی در گفت‌وگو با ایسنا به تشریح حکمت ۵۰ نهج‌البلاغه امیرالمومنین (ع) پرداخته که شرح آن زیر آمده است:

امیرالمومنین (ع) در این کلام حکمت‌آمیز درس مهمی برای صید دل‌ها و جلب و جذب دوستان می‌دهد.

انسان، نسبت به کسانی که نمی‌شناسد نوعی احساس بیگانگی می‌کند؛ ولی اگر طرف مقابل از طریق محبت وارد شود در برابر او رام می‌شود.

به گفته بعضی از شارحان نهج‌البلاغه این مطلب برای انسانی که تازه در شهر یا در محله‌ای وارد می‌شود و سکنا گزیند کاملاً محسوس است. او حتی از همسایگان نزدیکش فاصله می‌گیرد اما اگر چند بار با او سلام و علیک کنند و به دیدارش بروند و هدیه‌ای برایش بفرستند رابطه دوستی آن‌ها مستحکم می‌شود.

آنچه بعضی پنداشته‌اند که این کلام حکمت‌آمیز با اصل مدنی بالطبع بودن انسان سازگار نیست اشتباه بزرگی است. درست است که انسان ذاتاً روح اجتماعی دارد و نمی‌تواند تنها زندگی کند و تمام پیشرفت‌ها و موفقیت‌های بشر در سایه همین روح اجتماعی است؛ ولی این بدان معنا نیست که در برابر هر فرد ناشناخته‌ای اظهار محبت و دوستی کند و با او الفت بگیرد.

الفت گرفتن احتیاج به مقدمات دارد همان‌گونه که عداوت و دشمنی نیز مقدماتی می‌خواهد و نظر امام علی (ع) به این حقیقت است که در روایات دیگری نیز وارد شده و در گفتار معروف: «الاْنْسانُ عَبیدُ الاحْسانِ؛ انسان بنده احسان است» منعکس است.

شاعر عرب نیز می گوید:

وَإنّی لَوَحْشِیٌّ إذا ما زَجَرْتَنی *** وَإنّی إذا ألَّفْتَنی لاََلُوفٌ

هنگامی که از من دوری کنی من از تو رمیده می شوم ولی هنگامی که از در الفت در آیی با تو الفت می‌گیرم.

این که در بعضی از شروح به واسطه حل نشدن مشکل «مدنی بالطبع» بودن انسان یا وحشی بودن قلوب این تفسیر را پذیرفته‌اند که منظور از «رجال» همه انسان‌ها نیستند بلکه افراد بزرگ و قدرتمندِ اجتماع‌اند، تفسیر نادرستی به نظر می‌رسد، زیرا ظاهر عبارت اشاره به همه یا اغلب انسان‌هاست نه گروه اندکی. شاهد این سخن حدیثی است که از رسول خدا (ص) نقل شده که فرمود: «ثَلاَثٌ یُصْفِینَ وُدَّ الْمَرْءِ لاِخِیهِ الْمُسْلِمِ یَلْقَاهُ بِالْبُشْرِ إِذَا لَقِیَهُ وَیُوَسِّعُ لَهُ فِی الْمَجْلِسِ إِذَا جَلَسَ إِلَیْهِ وَیَدْعُوهُ بِأَحَبِّ الاْسْمَاءِ إِلَیْهِ؛ سه چیز است که محبت انسان را نسبت به برادر دینی‌اش صفا می‌بخشد: با چهره گشاده با او روبرو شود و در مجلس جای مناسب به او دهد و او را به محبوب‌ترین نام هایش صدا بزند»

انتهای پیام