در تعریفی که از سوی شورای بین‌المللی موزه‌ها زیر نظر سازمان یونسکو ارائه شده است، موزه نهادی غیرانتفاعی، دائمی، جهانشمول و در خدمت جامعه است که به تحقیق، گردآوری، حفاظت، تفسیر و نمایش گذاشتن میراث ملموس و ناملموس می‌پردازد؛ درهای موزه‌ها به روی همگان باز بوده و با مشارکت جوامع اداره و نگهداری می‌شوند.

هرچند این تعریف در برخی موضوعات همچون غیرانتفاعی، دائمی و همیشه دایر بودن برای بسیاری از موزه‌های ایران مصداق پیدا نمی‌کند، منتها روی‌هم‌رفته موزه‌ها از استقبال خوبی در کشور برخوردارند؛ در این بین اما موزه مردم‌شناسی دوهزار تنکابن گویا قصه و ماجرایی متفاوت دارد.

موزه مردم شناسی تنکابن که در شمار موزه های محلی استان بوده، در روستای «شانه‌تراش» از توابع دهستان دوهزار بخش کوهستان شهرستان تنکابن واقع شده است. این موزه بر اساس مطالعات انجام شده و الگوبرداری از معماری بومی منطقه، با رویکرد معرفی و ترویج فرهنگ بومی و سنتی راه‌اندازی شد. در این موزه اشیاء، اسباب، ابزار و وسایل کاربردی قدیمی مربوط به مشاغل سال‌های دور منطقه همچون، دامداری، کشاورزی، پارچه و گلیم‌بافی، مصنوعات چوبی و دیگر لوازم مستعمل مردمان کهن و ساکنان این دیار در معرض نمایش گذاشته شده است.

مسئول موزه مردم شناسی تنکابن با معرفی موزه و تاریخچه آن گفت: در سال ۱۳۸۶ به کمک اهالی و شورای روستا، قطعه زمینی در اختیار اداره میراث فرهنگی قرار گرفت و در همان سال بر اساس مطالعات انجام شده و الگوبرداری از معماری منطقه مراحل ساخت موزه آغاز و در سال ۱۳۹۰ موزه مردم شناسی دوهزار گشایش یافت.

یاسر دوهزاری، در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: بازدیدکنندگان بسیاری از سراسر کشور از موزه بازدید می‌کنند، استقبال خوبی از این موزه شده و میانگین در تعطیلات نوروز روزی ۷۰ تا ۱۰۰ نفر از موزه بازدید کردند.

وی، با اشاره به اینکه موزه در تمام فصول سال پذیرای علاقمندان است، تاکید کرد: ساعات کاری موزه در نیمسال نخست سال(بهار و تابستان) از ۹ صبح تا ۷ عصر و در نیمسال دوم (پاییز و زمستان) از ۹ صبح تا ۶ عصر است.

اما «شانه‌تراش»، آخرین روستای مسیر دهستان دوهزار از بخش کوهستان شهرستان تنکابن است و در ارتفاع بیش از ۱۶۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد. از این روستا تا مرکز شهر تنکابن ۴۰ کیلومتر فاصله است و به دلیل پیچ و خم جاده کوهستانی آن با خودرو حدود ۵۰ دقیقه تا مرکز شهر تنکابن فاصله زمانی دارد. هرچند تمام طول مسیر از تنکابن تا پایان روستای شانه‌تراش آسفالت است اما گویی در جاده‌ای خاکی و پر از چاله و دست‌انداز حرکت می‌کنید.

بیش از ۲۰ روستا در حدفاصل بین تنکابن تا شانه‌تراش در بخش کوهستان وجود دارد که شاید تنها در تعداد اندکی از آنان و نهایتا ۲ کیلومتر از مسیر، شرایط جاده و آسفالت قابل تحمل باشد. نکته جالب اینجاست که دهستان دوهزار تنکابن نام منطقه گردشگری این شهرستان را یدک می‌کشد!

فارغ از موضوع آسفالت مسیر، نکته قابل تامل و تاسف اینجاست که هیچ تابلو یا علائم راهنما برای معرفی تنها موزه شهرستان تنکابن، نه تنها در مرکز شهرستان، بلکه در تمامی طول مسیر دهستان دوهزار تا روستای شانه‌تراش وجود ندارد. تنها تابلوی موجود در کل شهرستان برای معرفی موزه، در سردر آن واقع شده است!

نبود سرویس بهداشتی مناسب، کمبود پارکینگ برای خودروها و نبود حتی خط‌کشی خیابان در طول مسیر منتهی به موزه، به ویژه روستای شانه‌تراش از دیگر مشکلات تنها موزه شهرستان تنکابن است که آن را برازنده لقب مهجورترین موزه مردم‌شناسی کشور کرده است.

متاسفانه موزه مردم شناسی تنکابن علاوه بر مهجوریت، القابی چون فقیر و ضعیف را نیز به دوش می‌کشد؛ نبود سازوکار مناسب برای حفاظت از آثار کهن موجود، غبار روی آثار و غربت نگهداری آن‌ها، کمبود برچسب‌های معرفی و نیز بی‌نظمی و نبود حفاظ مناسب برای آثار موجود، به گونه‌ای است که این اشیاء کهن را در معرض خوردگی، تخریب و فرسایش قرار داده است. سازه موزه هرچند به سبک بناهای بومی کهن طراحی و اجرا شده اما به دلیل مراقبت ضعیف و اجرا نشدن امور ترمیم و نگهداری برای حفاظت، موزه جلوه مناسبی نداشته و همانند همتایان خود دلربا نیست.

این توصیفات را یک بازدیدکننده کرجی نیز تایید کرده و در گفت‌وگو با ایسنا می‌گوید: جای افسوس دارد که مسئولان رسیدگی به این موزه که نماد تاریخ و فرهنگ بومی است را فراموش کرده‌اند.

وی با بیان اینکه به واسطه معرفی یکی از اقوام ساکن تنکابن، برای نخستین مرتبه است که از این موزه بازدید می‌کند، گفت: پیشتر تنها اسمی از ابزارها، وسایل و اشیاء این موزه را شنیده بودم و برایم دیدن این وسایل از نزدیک بسیار هیجان‌انگیز بود.

این گردشگر اهل شهرستان کرج در رابطه با مشکلات موزه گفت: کف موزه از سیمان است و اگر بستر با فرش یا نمد پوشیده شده بود جلوه بهتری داشت؛ از نظر بهداشتی و نظافت، گردوخاک روی ابزار و ویترین‌های موزه توی ذوق می‌زند و اگر محیط موزه تمیزتر بود، حس بهتری را القا می‌کرد.

یکی از بازدیدکنندگان بومی که اهل دهستان دوهزار تنکابن است در گفت‌وگو باایسنا اظهار کرد: برف و باران در این منطقه به علت ارتفاع بالا، به موزه آسیب رسانده و سقف و دیواره‌های موزه نیازمند ترمیم و بهسازی است.

پدرام، یکی از همسایگان مجاور موزه است؛ وی با ابراز گلایه از نبود علائم راهنما در مسیر دهستان دوهزار و حتی خط کشی جاده در روستای شانه‌تراش می‌گوید: این منطقه به دلیل ارتفاع بالا، همواره مه‌آلود بوده و نبود خط‌کشی میان جاده موجب بروز تصادف در مناطق بالادست می‌شود.

همه این چالش‌ها و مشکلات روستا در شرایطی است که ۷ ماه از آخرین حضور استاندار در روستای شانه‌تراش و بازدید از موزه مردم شناسی دوهزار تنکابن می‌گذرد. ۲۰ شهریور ماه ۱۴۰۱ سیدمحمود حسینی‌پور، در ابتدای سفر به تنکابن مستقیما به روستای شانه‌تراش آمد و از موزه به همراه تنی چند از مدیران کل و مسئولان استانی و شهرستانی بازدید کرد.

حسینی‌پور در این سفر یکروزه به روستای شانه‌تراش وعده‌ها و دستورهای متعددی داد؛ اجرای طرح هادی روستای شانه تراش با نگاه حداکثری، توسعه بوم گردی و گردشگری در این روستا با تقویت زیرساخت‌های لازم، اعطای یک دستگاه خودرو حمل زباله برای روستا، رونق دامداری و کشاورزی به حداکثر ظرفیت در منطقه و تقویت خدمات گردشگری به عنوان یک محرک فعال اقتصادی در روستا، بخشی از این تکالیف بود.

استاندار مازندران، گفته بود: روستای شانه تراش با نقش آفرینی جوانان به مقصد گردشگری تبدیل شده در حالی‌که در گذشته حتی مسیر گردشگری هم نبوده است؛ سازوکارها و تمهیدات توسعه این روستا باید تکمیل گردد تا بتوانیم شاهد اسکان ۵۰۰ نفر در طول شبانه روز در شانه تراش باشیم.

وی گفت: اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان موظف است حداکثر تسهیلات را به توسعه گردشگری این روستا اختصاص دهد تا جوانان این منطقه بتوانند اقتصاد روستا را فعال و پویا کنند.

البته وعده‌های پُر طمطراق استاندار مازندران به همین‌جا ختم نشد؛ حسینی‌پور در بازدید از موزه در جمع خبرنگاران اظهار کرد: طرح گردشگری نوآورانه بر مبنای حفظ اصالت روستا و اقتصاد متکی بر تعاونی‌ها به پیروی و تقلید از طرح گردشگری روستای شانه‌تراش، باید به عنوان یک طرح توسط نخبگان سایر روستاها حداکثر تا سه ماه آینده به عنوان یکی از مصوبات این سفر اجرایی شود.

استاندار مازندران اضافه کرد: این طرح جامع گردشگری باید از سوی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری و همچنین حمایت سازمان مدیریت و برنامه ریزی انجام و در کمترین زمان گزارش‌ها پیرامون روند اجرای این طرح به استانداری ارسال شود.

حال با گذشت ۷ ماه و اندی از توجهات و تکالیف عالی‌ترین مقام اجرایی دولت در مازندران، اما اوضاع شانه‌تراش و وعده‌های استاندار که نه بلکه اوضاع طرح جامع گردشگری استان نیز همچنان معطل و معوق مانده و گویا نه خانی رفته و نه خانی آمده است.

انتهای پیام