حسام دهقانی در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه پژوهشکده فناوری زیستی دانشگاه فردوسی مشهد در سال ۱۳۸۷ تاسیس شده و موافقت قطعی وزارت علوم را دارد، اظهار کرد: این پژوهشکده در دو مکان در دانشگاه فردوسی قرار دارد و دارای ۴ گروه پژوهشی است و اعضای هیات علمی و محققین پسادکترا و دانشجویان تحصیلات تکمیلی از دانشکده‌های مختلف مانند دامپزشکی، علوم، مهندسی و کشاورزی در این گروه‌ها فعالیت‌های پژوهشی انجام می‌دهند.
وی با بیان اینکه هدف از تاسیس این پژوهشکده این بود که مرکزی برای انجام پژوهش‌های معطوف به توسعه تکنولوژی و فناوری‌های جدید در زمینه زیست فناوری باشد، افزود: پژوهشکده فناوری زیستی دانشگاه فردوسی دارای هشت آزمایشگاه مستقل و یک بیوبانک شامل بانک سلولی و بانک پلاسمید است و به نقاط مختلف کشور که متقاضی سلول یا پلاسمید هستند، ارسال داریم.
رئیس پژوهشکده فناوری زیستی دانشگاه فردوسی با بیان اینکه در این مرکز کارهای پژوهشی توسط دانشجویان تحصیلات تکمیلی و محققین پسادکتری با هدایت و نظارت اساتید انجام می شود، عنوان کرد: در هر نیم‌سال تحصیلی، حدود ۳۰ دانشجو و محقق در حال فعالیت در این پژوهشکده هستند و بسیاری از پژوهش‌ها در قالب رساله‌ها و پایان‌نامه‌های این دانشجویان است.
دهقانی با اشاره به طرح‌های اجرا شده در پژوهشکده فناوری زیستی دانشگاه فردوسی مشهد، بیان کرد: یکی از این طرح‌ها، تولید نمونه پروتئین‌های نوترکیب صنعتی مورد استفاده در صنایعی نظیر داروسازی است. از دیگر اقدامات ما تحقیق بر روی طراحی نسل‌های نوین واکسن است و در همین راستا یکی از پروژه‌های ما ساخت واکسنی برای بیماری نیوکاسل -که از مهمترین بیماری‌های طیور در کشور است- با استفاده از تکنولوژی ژنتیک معکوس از سویه ویروسی عامل بیماری در کشور بوده که در حال حاضر با طراحی تکنولوژی جدیدتری به نام اجرام شبه ویروسی ادامه دارد.
وی با بیان اینکه از دیگر اقدامات انجام شده در این پژوهشکده، دستیابی به پلتفرم‌های نوین تولید پروتئین‌های با ساختار پیچیده است، اضافه کرد: در همین راستا ما اقدام به تولید پرندگان مهندسی ژنتیکی شده برای اولین بار در ایران و منطقه غرب آسیا کردیم. در این فناوری امکان تولید هر نوع پروتئین با ساختار پیچیده در تخم‌مرغ‌های مهندسی ژنتیکی شده وجود دارد. در این روش تولیدی که هم اکنون برای تولید پروتئین‌های دارویی مورد مصرف انسان کاربرد دارد، پرندگان مهندسی ژنتیکی شده همانند کارخانه‌های تولیدی عمل می‌کنند.
رئیس پژوهشکده فناوری زیستی دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه دستاوردهای این مرکز را می‌توان در دو دسته پژوهشی و فناورانه تقسیم کرد، گفت: در حوزه پژوهشی ما تا کنون بیش از ۶۰۰ مقاله و حدود ۱۰ جلد کتاب به چاپ رسانده‌ایم و همچنین بیش از ۳۰۰ پایان‌نامه تحصیلات تکمیلی در این پژوهشکده اجرا شده است. به علاوه در بحث ارتباط با جامعه نیز ما تا کنون بیش از۵۰ طرح برون‌دانشگاهی با ستادهای مختلف کشور اعم از ستاد توسعه زیست فناوری، ستاد توسعه سلول‌های بنیادی، صندوق حمایت از پژوهشگران کشور و موسسه ملی توسعه تحقیقات علوم پزشکی کشور داشته‌ایم.
دهقانی با بیان اینکه این مرکز تا کنون ۱۵ همایش ملی و بین‌المللی برگزار کرده است، عنوان کرد: ما با دانشگاه‌های مختلف داخلی و خارجی پروژه‌های مشترک داریم. همچنین پیگیر ایجاد گروه آموزشی بیوتکنولوژی کاربردی در دانشگاه فردوسی هستیم و در سال ۹۹ هم نقش مهمی در تدوین سند زیست فناوری این دانشگاه داشتیم.
عضو هیات علمی دانشکده دامپزشکی دانشگاه فردوسی با بیان اینکه مهمترین رسالت این پژوهشکده، کار در جهت توسعه فناوری‌ها و تکنولوژی‌های حوزه زیست فناوری است، اظهار کرد: از جمله دستاوردهای فناورانه پژوهشکده فناوری زیستی در این حوزه می‌توان به ثبت بیش از ۴۰ اختراع و دستیابی به تکنولوژی‌های متعددی از جمله تولید پروتئین در تخم پرندگان مهندسی ژنتیکی شده، روش‌های نوین تولید واکسن، توسعه روش‌های درمانی و تشخیصی نوین از جمله روش‌های جدید جداسازی و جمع‌آوری اگزوزوم‌ها (بسته‌های کوچکی که توسط سلول‌ها ترشح می‌شود که از ارزش بالای درمانی و تشخیصی برخوردارند) اشاره کرد. همچنین ما سال‌ها در حال کار بر روی ایجاد روش‌های نوین مهندسی ژنوم هستیم و در این حوزه با برخی از دیگر کشورها نیز همکاری داریم.
دهقانی در خصوص اقداماتی که تا کنون از سمت نهادهای مختلف برای حمایت از پژوهشکده فناوری زیستی دانشگاه فردوسی مشهد صورت گرفته است، گفت: حمایت‌های اصلی از سمت دانشگاه فردوسی انجام می‌شود، اما از سمت سایر نهادها هم حمایت‌های مختلفی خصوصا در سال‌های ابتدایی تاسیس پژوهشکده صورت گرفته است. به عنوان مثال ستاد توسعه زیست فناوری کشور، ستاد توسعه سلول‌های بنیادی و سازمان برنامه و بودجه تا کنون حمایت‌هایی را به شکل پراکنده از ما داشته‌اند.
وی با بیان اینکه وظیفه دانشگاه و پژوهشکده‌ها تا مرحله تولید تکنولوژی و فناوری کلیدی و پیشرفته است و مراحل مربوط به کاربست و تجاری‌سازی بر عهده صنعت می‌باشد، تصریح کرد: متاسفانه در ایران ارتباط صنعت و دانشگاه بسیار ضعیف است و به عنوان مثال در آمریکا با همین روش تولید در تخم‌مرغ‌های مهندسی ژنتیکی شده، در حال ساخت داروهای مختلف از جمله داروی مورد نیاز برای افراد دارای نقص ژنتیکی فقدان اسیدلیپاز لیزوزومی اند، اما ما علی‌رغم اینکه توانسته‌ایم به این تکنولوژی دست یابیم و به طور گسترده هم آن را معرفی کرده‌ایم و حتی افتتاح این طرح در سال ۹۸ توسط وزیر علوم انجام شد، اما بازخوردی از طرف صنعت برای استفاده از آن در چرخه تولید دارو دریافت نکرده‌ایم.
دولت ارتباط صنعت و دانشگاه را تسهیل کند
رئیس پژوهشکده فناوری زیستی دانشگاه فردوسی افزود: باید راه برای استفاده از دستاوردهای علمی دانشگاه در صنعت هموار شود و به عنوان مثال وقتی شرکتی داروساز به سمت استفاده از تکنولوژی‌های جدید طراحی شده در دانشگاه و پژوهشکده‌ها حرکت می‌کند، بعدا با سخت‌گیری‌های غیرمعقول و بیش از حد سازمان غذا و دارو مواجه نشود.
دهقانی ادامه داد: در اقتصاد دانش‌بنیان مدل معروفی وجود دارد به نام triple helix که بر اساس آن اگر سه رشته دانشگاه، دولت و صنعت بتوانند مانند رشته‌های DNA ارتباط بسیار نزدیکی را باهم برقرار کنند و در هم تنیده شوند، نتیجه مطلوب حاصل خواهد شد. در کشور ما چنین ارتباطی وجود ندارد و هر سه رکن به طور جداگانه در حال کار کردن اند و علی‌رغم اینکه دانشگاه‌ها به بسیاری از تکنولوژی‌ها و فناوری‌های نوین دست می یابند، اما دولت عملکرد قابل قبولی را به عنوان حلقه واسطه بین دانشگاه و صنعت نداشته است. لذا دانش فنی توسعه‌یافته در دانشگاه‌ها بلااستفاده می‌ماند.
وی با تاکید بر نقش حائز اهمیت پژوهشکده‌ها در تولید قدرت و ثروت برای کشور، بیان کرد: دانشگاه‌ها و پژوهشکده‌ها در حال انجام پژوهش‌های کاربردی اند که بسیاری از آن‌ها منجر به ایجاد تکنولوژی هم می‌شود، اما شرط اساسی برای اینکه این پژوهش‌ها بتواند مشکلی را از کشور حل کند، این است که دولت با حمایت های گسترده دانشگاه‌ها را تشویق و با سیاست‌گذاری و تدوین استانداردهای لازم صنعت را ملزم به استفاده از این فناوری‌ها و دانش فنی کند و در این راه حمایت‌های لازم را هم از صنعت به عمل آورد.
رئیس پژوهشکده فناوری زیستی دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه نبود این حمایت‌ها و سیاست‌های لازم باعث ایجاد حس سرخوردگی در پژوهشگران می‌شود و آنان را به سمت مهاجرت سوق می‌دهد، اظهار کرد: وقتی پژوهشگران می‌بینند که نمی‌توانند آموخته‌های خود را در عمل پیاده کنند و آن‌ها را به مرحله کاربست برسانند و همچنین به یک موقعیت شغلی مناسب دست یابند، چاره‌ای جز مهاجرت نمی‌بینند، متاسفانه این رویه حتی باعث شده دانشگاه‌ها هم رفته رفته از حمایت پژوهشکده‌ها دلسرد شوند، چراکه فکر می‌کنند صرف هزینه در این مسیر سودی ندارد. در کل آن قدری که وزارت علوم به دانشکده‌ها و بحث آموزش بها می‌دهد، به پژوهشکده‌ها توجهی نمی‌کند.
دهقانی ادامه داد: بخش‌های مرتبط دولتی مانند معاونت علمی ریاست جمهوری باید سازوکاری را طراحی کنند تا پتانسیل‌های موجود در دانشگاه‌ها مورد شناسایی قرار گیرد و تکنولوژی‌ها و دانش فنی حاصل شده به صنعت معرفی شود. در این بین، حالت مطلوب دیگر این است که پژوهشکده‌ها و شرکت‌های مستقر در پارک علم و فناوری بتوانند دست در دست هم به پیش روند و نتایج کار پژوهشکده‌ها در اختیار این شرکت‌ها قرار گیرد و منجر به حل مشکلی از جامعه شود.
انتهای پیام
نظرات