همچنین وضعیت مرکز زبان به تغییرات پاتولوژیک طحال و معده و ویژگی‌های ریشه زبان به تغییرات کلیه‌ها، روده‌ها و مثانه مربوط می‌شود. در این مورد ویژگی‌هایی شامل رنگ، رطوبت، انداز، شکل و پوشش زبان مورد بررسی قرار می‌گیرد که ۲ ویژگی مهمتر آن در امر تشخیص، رنگ و پوشش زبان است. از این منظر زبان در حالات رنگ پریده، رنگ روشن، قرمز روشن، قرمز سیر، تیره رنگ با نقطه‌های کبود، شقاق زبان یا نقطه‌های قرمز رنگ قابل مشاهده است.

رنگ طبیعی زبان قرمز روشن و زبان رنگ پریده نشان‌دهنده کمبود خون است. پوشش طبیعی زبان، کمرنگ و سایر پوشش‌ها نشانه بیماری است. در این مکتب، زبان منعکس‌کننده حالات ارگان‌های داخلی بدن، جریان خون و انرژی فرد شناخته می‌شود. از دیدگاه منابع مکتوب طب سنتی چین، زبان به عنوان آیینه‌ای است که درون بدن را می‌توان با آن مشاهده کرد. امروزه با توسعه طب سنتی چینی در محافل علمی، پژوهش‌های فراوانی جهت استانداردسازی و تدوین پروتکل‌های تشخیصی زبان و حتی طراحی نرم‌افزارهایی به این منظور جهت تسهیل کاربرد روش‌های طب سنتی چین انجام گرفته است.

در این پژوهش که توسط امیدرضا فراهی، گروه طب سنتی، سیدعلی مظفرپور، روشنک ثاقبی و مرتضی مجاهدی اعضای هیات علمی مرکز تحقیقات طب سنتی و تاریخ علوم پزشکی انجام شده، آمده است که از نظر منابع طب سنتی ایران، زبان متشکل از بافت عضلانی، شرائین، وریدها و اعصاب است. در انتهای زبان، غددی است که بزاق ترشح کرده و با مرطوب کردن محیط دهان به جویدن غذا کمک می‌کند. در زیر زبان ۲ رگ بزرگ به نام صردین وجود دارد که از آن‌ها شعبه‌های زیادی جدا شده و در سطح زبان منتشر گشته‌اند. همچنین عصب‌ها و عضله‌های مخصوص که در زبان واقع است، در امر حرکت زبان به کار می‌رود. در مجموع از منظر طب سنتی ایران کاربردهای زبان شامل گردانیدن غذا در هنگام جویدن، کمک به فرو بردن غذا، عضوی مهم برای تکلم و همچنین به عنوان عضو اصلی چشایی است.

در این مکتب علاوه بر کاربردهای معمول زبان، جایگاه ویژه‌ای برای این عضو در امر تشخیص حالات بدن و بیماری‌ها مد نظر است. از این منظر سطح زبان از کیفیات بدن زود متاثر گشته و منعکس‌کننده حالات درونی بدن است، تا حدی که برخی منابع طب سنتی ایران زبان را به عنوان کشف‌کننده راز انسان در حوزه‌های سلامت و بیماری می‌دانند.

حکمای طب سنتی ایران بر این موضوع تاکید داشته‌اند که از خصوصیات زبان این است که از روی آن می‌توان به مزاج برخی اعضا از جمله شریان و وریدهای بدن و دستگاه گوارش پی برد و به کرات در شرح علایم مزاج‌ها و سوءمزاج‌های مختلف بدن بر دقت در تغییرات خصوصیات زبان تاکید نموده‌اند. در  مبحث سوء مزاج سرد کبد که یکی از مهمترین بیماری‌های کبد از منظر طب سنتی است، سفیدی رنگ زبان به عنوان یکی از شاخص‌های تشخیصی مطرح می‌شود.

همچنین در بسیاری از بیماری‌های معده مانند سوء مزاج سرد معده و سایر موارد، انواع پوشش زبان و وضعیت لعاب دهان به عنوان شاخص‌های تشخیصی اشاره شده است. بیشتر اوقات رنگ زبان بر وجود بیماری‌هایی در سایر اندام‌ها دلالت می‌کند، به عنوان مثال در تب‌های شدید رنگ زبان سیاه و درشت می‌شود.

در بیماری یرقان، در برخی شرایط رنگ زبان سفید و رنگ پوست و دیگر اعضاء بدن متمایل به زردی است که به دلیل عدم ریختن صفراء به معده باعث سردی و تولید بلغم می‌شود و اثر آن بر زبان ظاهر می‌شود. حالت زبان و رنگ آن در بیشتر اوقات بر وضعیت سرد بدن نیز دلالت می‌کند. در بیماری صرع رنگ زبان زرد و رگ‌های زیر زبان سبز می‌شود.

در بیماری فراموشی رنگ زبان سفید گشته و در برخی انواع ورم غشاء مغز، زبان در ابتدا زرد رنگ و به مرور زمان رو به سیاهی می‌رود. علی‌رغم استفاده قابل توجه از خصوصیات زبان به عنوان شاخص‌های تشخیصی در طب سنتی ایران، این رویکرد به صورت مستقل در منابع مکتوب ارائه نشده و عمده مطالب مربوط به استفاده از این شاخص‌ها، به طور پراکنده در مباحث مرتبط با بیماری‌های مختلف ذکر شده است.

با توجه به عدم جمع‌بندی این شاخص‌ها در منابع طب سنتی ایران به عنوان یک مبحث جداگانه و استفاده غیرمدون پزشکان فعال در حوزه طب سنتی ایران از این شاخص‌ها، روند منسجم و مدونی در امر تشخیص به واسطه خصوصیات زبان در بین درمانگران و مراکز آموزشی و پژوهشی طب سنتی ایران وجود ندارد. تعیین پروتکل‌های تشخیصی زبان و استانداردسازی آن‌ها به شیوه‌های علمی روز از ملزومات پژوهش در حوزه تشخیص‌های پزشکی ایرانی است.

بر اساس یافته‌های پژوهش حاضر بخش عمده روش‌های تشخیص در طب سنتی ایران متکی به یافته‌های بالینی است و حکمای طب سنتی جهت تشخیص حالات سلامت و بیماری براساس مشاهدات بالینی مانند رنگ چهره، وضعیت نبض، وضعیت پوست بدن به عنوان یکی از مهمترین شاخص‌های تشخیصی به بررسی و مشاهده مشخصات ظاهری زبان می‌پرداخته‌اند.

اعتبارسنجی و کاربردی کردن این شاخص‌ها از طریق طراحی و استانداردسازی پروتکل یا ابزارهای تشخیصی جزء اولویت‌های مهم پژوهش پزشکی ایرانی است و انجام مطالعات کیفی جهت تبیین مفاهیم و تعاریف با شاخص‌های زبان و بررسی کاربرد آن‌ها در بین متخصصان طب سنتی به عنوان اولین اقدام ضروری بعد از این پژوهش پیشنهاد می‌شود.

انتهای پیام