با قدم زدن در خانه‌های تاریخی احساس می‌کنی برگه‌های تاریخ را ورق می‌زنی، تاریخ هرچقدر هم واقعه و حادثه تلخ در دل خودش داشته باشد باز هم شیرین است. قدم زدن در کوچه بازارهای قدیمی، گذرها، حمام‌ها، خزینه‌ها، طاق‌های گنبدی و ... همه و همه از هویتی کهن خبر می‌دهند.

عبور از این گذرهای تو در تو، انسان را به وجد می‌آورد و از تمدنی مصور حکایت دارد، در این گذرها خانه‌های تاریخی وجود دارد که تصویر روشنی از فرهنگ غنی را پیش روی آدمی می‌نهند؛ خانه‌هایی در دل گذرها و کوچه‌های باریک و بن بست، با خشت خام که بوی کاهگلشان تازگی و طراوت را تداعی می‌کند، دربِ برخی از این خانه‌ها به یک دالان بلند باز می‌شود، در ورودی عمارت، معمولا سردخانه‌هایی در عمق زمین که نقش یخچال‌های امروزی را دارد با خمره‌های بزرگ سنگی و گِلی.

دالان به یک حیاط بزرگ که چهار طرف آن با اتاق‌های متعدد محصور شده باز می‌شود، اسلیمی‌های فیروزه‌ای، پنجره‌های چندضلعی رنگارنگ قرمز، آبی، سبز، فیروزه‌ای و طلایی که خورشید در آنها جلوه زندگی می‌یابد، حوضچه آبی وسط حیاط عمارت، باروهای بلند، درختان کهنسالی که به تعداد چین‌های روی تنه تنومند و برگ‌هایشان از تولد، ازدواج، شادی، غم و مرگ آدم‌های این خانه‌ها خاطره دارند، اتاق‌های تو در تو که هنوز خنده‌های دخترکان، سفره‌های هفت‌سین بی‌آلایش، شب‌نشینی‌ها و سرایش چل سرو در ایام طولانی زمستان زیر کرسی‌ها، چله‌گرفتن‌ها، دعوای پسرکان، قهر و ناز زنان و صلابت مردان را فراموش نکرده است.

این خانه‌ها بوی اصیل زندگی می‌دهند. بوی معرفت، همدلی، همزبانی و همه این توصیفات نشان از فرهنگ غنی مردمان متمدن این دیار دارد.

«خانه "آخوند ابو"»

یکی از این خانه‌های زیبا که نمونه‌ای از معماری دوران قاجار است خانه قاضی یا "آخوندابو" است که در بافت قدیم شهر خرم‌آباد و در محله درب باباطاهر (دَر بُوتار) و گذر معروف آن کوچه باباطاهر در ضلع غربی قلعه فلک‌الافلاک، خیابان دوازده برجی قرار دارد.

این اثر مربوط به اواسط دوره قاجار و متعلق به شیخ ابوطالب قاضی به آخوند ابوطالب (آخوند ابو) معروف است.

این بنا در گذشته کاربری مسکونی داشته است. بعد از تملک و مرمت جامع آن توسط اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان، به‌عنوان موزه کتیبه و سنگ تغییر کاربری پیدا کرده است.

خانه مذکور از جمله خانه‌های نیم‌درون‌گرا و دارای دو بخش زمستانه و تابستانه است که بخش زمستانه در دو اشکوب (طبقه) احداث شده و دارای اتاق‌های طَنَبیه سه دری و بخش شاه‌نشین پنج دری است. عمده تزیینات به کار رفته در آن از نوع قطاربندی، گل‌انداز و خفته راسته بوده و مصالح به کار رفته در بنا نیز از نوع سنگ، آجر، چوب و ملات بوده که در ۲۲ شهریور ۱۳۷۸ با شماره ۲۴۳۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده و هم‌اکنون  این بنای تاریخی تبدیل به موزه شده است.

«خانه کشفی»

یکی دیگر از خانه‌های تاریخی شهر خرم‌آباد خانه " سید عباس کشفی" است که مربوط به دوره قاجار بوده و ۱۹۲ مترمربع مساحت دارد، این خانه در بافت تاریخی محله حکیم‌آباد و گذر بِناری آقامحمود (خیابان ۲۴ متری حکیم) واقع شده است.

یکی از ویژگی‌های این بنا وجود آرایه‌های گچ‌بری با نقوش گل و برگ کنگری به شیوه معماری غربی، استفاده از آرایه‌های متداول آجری در خرم‌آباد، طاق تزئینی کلیل و عبور نهر مشهور "گَردآو" از فضای زیر میانسرا اشاره کرد. این خانه متعلق به خاندان سادات کشفی است.

«خانه "حاج آقا کمال طباطبایی»

یکی دیگر از این خانه‌های تاریخی خانه موسوم به حاج آقا کمال طباطبایی است که در بروجرد قرار دارد و  به وسیله مرحوم حاج میرزا ابوتراب یکی از نوادگان حضرت آیت‌الله سیدمحمد طباطبایی (جد بزرگ سادات طباطبایی بروجردی) برای فرزند مرحوم حاج آقا اسحق نبوی طباطبایی (حاج آقا کمال) ‌ از شخص زرگری خریداری شد.

یکی از بخش‌های نسبتاً سالم مجموعه خانه‌های مربوط به سادات طباطبایی از محله صوفیان که شامل چندین خانه قدیمی، قبور و مقبره بزرگان سادات طباطبایی است.

بنا شامل سه طبقه ساختمان، حیاط اندرونی و دارای ورودی حیاط بوده که تمامی طبقات به‌صورت قرینه بوده و هر طبقه شامل یک تالار بزرگ پنج دری در وسط است.

دو اتاق در طرفین تالار به همراه فضای راه پله و زیر پله وجود دارد که اصطلاحاً‌ به این دو اتاق در طبقه سوم شاه‌نشین گفته می‌شود؛ تزئینات بنا شامل نقاشی‌های زیبایی در سقف تالار پنج‌دری و پیش بخاری‌های تزئینی تالار، تزئینات کاشی در نمای ورودی بنا و طاق نماهای حیاط است.

این خانه تاریخی با شماره ۳۷۶۶ به ثبت رسیده و در تملک شهرداری بروجرد است.

"خانه بیرجندی"

خانه بیرجندی از دیگر بناهای تاریخی بروجرد و متعلق به دوره قاجار است که دارای تزئینات نقاشی منحصر به فرد بوده و در اتاق شاه نشین خانه بیرجندی نقاشی‌های زیبایی به سبک نقاشان اروپایی در سقف و دیوارها کشیده شده است. این بنا  به شماره ۱۴۴۷۷ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

لزوم استفاده از قانون حمایت مرمت و احیای بافت‌های تاریخی

احسان کرم‌زاده، مدیرکل دفتر فنی استانداری لرستان با بیان اینکه حمایت و کمک‌های بین بخشی دستگاه‌های اجرایی برای حفظ و نگهداری آثار و میراث کهن لرستان ضروری است، بیان کرد: حفاری و اکتشافات غیرمجاز در اطراف بناها باعث آسیب رساندن به بناها و بافت‌های تاریخی استان می‌شود، دستگاه‌ها هم‌افزایی و همکاری لازم را داشته باشند.

وی با تأکید بر لزوم استفاده از قانون حمایت مرمت و احیای بافت‌های تاریخی، خاطرنشان کرد: مشارکت مردم در حفظ و صیانت از بافت‌های فرهنگی استان ضروری است و برای حفظ بافت تاریخی هرگونه فعالیت عمرانی ممنوع است.

مرمت خانه‌های تاریخی لرستان با الهام از منشورهای "آتن" و "ونیز"  است

عطا حسن‌پور مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان در خصوص تغییر کاربری برخی خانه‌های تاریخی در لرستان، به ایسنا گفت: این خانه‌ها مربوط به اوایل قاجار تا دوره پهلوی اول هستند که عمده آنها در بروجرد قرار دارند.

وی اضافه کرد: در شهرستان خرم‌آباد خانه آخوندابو تبدیل به موزه کتیبه و سنگ شده است.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان بیان کرد: همچنین در بروجرد خانه طباطبایی به میراث فرهنگی و خانه نبوی به موزه شهرداری شهرستان تبدیل شده است.

حسن‌پور افزود: مابقی خانه‌های تاریخی قرار است به خانه خلاق صنایع دستی نظیر خانه خلاق چوب و ورشو تبدیل شوند که مدرسه حجتیه بروجرد یکی از این خانه‌هاست.

وی در خصوص تملک این خانه‌های تاریخی بیان کرد: برای خرید این خانه‌ها مالکین با میراث فرهنگی لرستان همکاری ندارند و با این اعتبارات اندک میراث فرهنگی لرستان تملک آنها بسیار کار سخت و طاقت‌فرسایی است.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان افزود: خانه‌های تاریخی متراژ بالایی دارند و قیمت آنها حداقل بین هفت تا هشت میلیارد تومان خواهد بود.

حسن‌پور عنوان کرد: مرمت خانه‌های تاریخی لرستان با الهام از منشورهای آتن و ونیز و براساس دستورالعمل‌های بین‌المللی در نظر گرفته شده انجام می‌شود.

وی گفت: تاکنون بیش از ۲۰ خانه تاریخی در بروجرد و ۱۰ خانه تاریخی در خرم‌آباد براساس استانداردهای مذکور مرمت شدند.

برای تملک موارد بسیار ضروری  بناهای تاریخی در کشور بالغ‌بر ۸۰۰۰ میلیارد تومان نیاز است

در این خصوص عزت‌الله ضرغامی نهم دی ماه در بازدید از بافت تاریخی "خانه افتخار بروجرد" در جمع خبرنگاران، اظهار کرد: وزارت میراث در هر سه عرصه بافت، محوطه و بناهای تاریخی مسئولیت دارد و این موضوع  مهم است و باید حفظ شود.

وی اضافه کرد: حداقل اعتباری که برای تملک موارد بسیار ضروری در کشور احصا شده رقمی بالغ‌بر ۸۰۰۰ میلیارد تومان است.

وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی افزود: در بررسی بودجه سال آینده دولت، در رابطه با این اعتبار صحبت کردیم و فهرست آن فراهم شده، دولت مشکلات جدی در عرصه منابع درآمدی دارد، این مبلغ نیز بالاست و با این روند اعتبارات دولتی نمی‌شود تملک را انجام داد.

وی بیان کرد: برنامه‌ریزی‌هایی انجام دادیم و امیدواریم امسال با کمک مجلس بتوانیم با پیشنهاداتی که داریم حدود ۱۰۰۰ میلیارد تومان را در بودجه سال آینده در نظر بگیرم آن هم برای تملک جاهای بسیار ضروری و امیدواریم که این اعتبار تامین شود.

ضرغامی در خصوص تملک خانه‌های تاریخی بود، گفته بود که طبق بازدید  از بافت تاریخی بروجرد و  گزارش خانم مقصودی نماینده مردم بروجرد در مجلس حدود ۳۰ میلیارد تومان اعتبار برای ساماندهی و تملک خانه‌های تاریخی و به‌ویژه ثبت ملی باغات بروجرد نیاز است که درصدد هستیم این دو مساله مهم مطرح و پیگیری شود و از محل اعتبارات ملی و استانی تامین این اعتبار محقق خواهد شد.

وزیر میراث فرهنگی تاکید کرد: در این سفر به بروجرد از نزدیک در جریان مشکلات تملک دو خانه تاریخی "خانه مصری" و خانه "افتخارالاسلام" و اهمیت ثبت ملی "باغات بروجرد" قرار گرفتیم که به عنوان ریه‌های اکسیژن شهر بروجرد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند.

نگاه ویژه دولت به توسعه گردشگری

وی با ابراز خوشبختی نسبت به نگاه ویژه دولت در بحث توسعه گردشگری گفته بود در زمینه حفاظت از خانه‌های تاریخی یک صندوق احیا و مرمت داریم که لازم است به عنوان یک موسسه تغییراتی در آن به وجود آید تا ضمن فعالیت به صورت دولتی از لحاظ قانونی اختیار بیشتری داشته باشد و این مهم در مجلس و با پیگیری نماینده‌ها تصویب خواهد شد.

وزیر میراث فرهنگی در خصوص صندوق توسعه و احیا  گفته بود که ۱۲ پیشنهاد مهم داشتیم که چهار مورد را توانستیم به تصویب دولت برسانیم از جمله صندوق احیا و مرمت لازم است تغییر ماهیت داشته باشد و به صورت غیر دولتی فعالیت کند.

معماری اصیل و بومی ایرانی اسلامی به همراه حفظ حریم برای آرامش خانواده از خصوصیات خانه‌های تاریخی است که در سبک جدید شهرسازی و معماری کمتر اثری از آن‌همه دقت‌نظر، زیبایی و مطابقت با روح و فطرت بشر دیده می‌شود، نقش این خانه‌ها در کنار هویت‌بخشی نسبت به فرهنگ اصیل مردم شهر، در اقتصاد و رونق گردشگری نیز نقش بسزایی دارد، هرچند تاکنون آن‌چنان‌که شایسته است در معرفی و جذب گردشگر به این مواریث تاریخی و هویت‌بخش توجه درخوری نشده و این مهم نیازمند اهتمام ویژه مسئولین در سطح کلان دارد.

انتهای پیام