ابوالحسن فیاض انوش، در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: روزهای نهم و دهم فروردین۵۷، رفراندومی برگزار شد که نتیجه آن روز دوازدهم فروردین به اطلاع مردم رسید و مشخص شد که بیش از ۹۸ درصد واجدین شرایط، به جمهوری اسلامی به‌عنوان نوع حکومتی که برآمده از انقلاب اسلامی است، رأی آری و پاسخ مثبت داده‌اند و از آن زمان دوازدهم فروردین به‌عنوان روز جمهوری اسلامی و به تعبیر امام خمینی(ره)، عید در تقویم ما ماندگار شد.
وی افزود: اصلی‌ترین اهمیتی که این واقعه دارد، مستند کردن یک واقعه تاریخی برای آیندگان است، زیرا در تاریخ، اسناد گویاتر از روایت‌های مورخین هستند، اینکه در اسناد ذکر شود که روزی این تعداد از مردم در رفراندومی شرکت کردند و به حکومتی رأی دادند و به‌صورت رفراندوم ثبت تاریخی شده باشد، بسیار برای یک نظام سیاسی مهم و حیاتی است و دستاورد بزرگی محسوب می‌شود.
این عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان ادامه داد: این امکان وجود داشت که با توجه به پیروزی انقلاب، نظام جمهوری اسلامی بدون رفراندوم مستقر شود، اما در این صورت این مشکل ایجاد می‌شد که راویان تاریخی هر یک از ظن خود در این باره سخن می‌گفتند، اما با انجام رفراندوم به‌صورت مستدل، سند معتبر تاریخی برای آیندگان به میراث گذاشته شد که ارزشمند است.
فیاض بیان کرد: بعد از پیروزی انقلاب، جهان منتظر بود ببیند که این نظام چگونه خود را با موازین معتبر جهانی هماهنگ می‌کند، انقلاب اسلامی به لحاظ هویتی زوایای مختلفی داشت و یکی از این زوایا این بود که نظر مردم در این نظام سیاسی چگونه اعمال می‌شود، با توجه به اینکه معتبرترین شکل اعمال نظر مردم در یک نظام سیاسی، رأی‌گیری و رفراندوم است که می‌تواند به نظام مقبولیت بدهد، لذا جهان منتظر بود ببیند نسبت این نظام تازه با نظر مردم و رفراندوم سیاسی چیست؟ لذا پایبندی به موازین مردم‌سالاری یکی دیگر از ابعاد و پیام‌های این رأی‌گیری بود، جهان فهمید حکومتی در حال شکل‌گیری است که از همین ابتدا خود را با رأی و نظر مردم محک زده و معرفی می‌کند.
وی افزود: نکته دیگری که در این زمینه می‌توان اشاره کرد این است که یک حس هویت جمعی در قالب مشارکت و تعیین سرنوشت به مردم داده شد، توده‌های میلیونی مردم پیش از آن در جریان انقلاب و تظاهرات شرکت کرده بودند، اما اینکه این واقعه یعنی تغییر رژیم به یک روز نمادین تبدیل شود و در قالب رأی‌گیری منضبط در پای صندوق‌های رأی نظر مردم پرسیده شود، آن هم بعد از مدت‌ها که مردم ایران تجربه رأی‌گیری و همه‌پرسی نداشتند، زیرا همه رأی‌گیری‌ها در زمان مشروطه و پهلوی بدون مشارکت عمومی مردم انجام شده بود، لذا تجربه شیرینی از مشارکت مردمی در تعیین سرنوشت و حس هویت جمعی در این روز ایجاد شد و این را می‌توان از مصاحبه‌ها و گفت‌وگوهایی که آن روز با مردم انجام شده به وضوح دریافت.
این استاد دانشگاه با اشاره به ضرورت انجام رفراندوم گفت: اصلی‌ترین ضرورت انجام رفراندوم جمهوری اسلامی این است که با توجه به ادامه داشتن انقلاب، تغییرات، فراز و فرودها، تحولات، ریزش‌ها و رویش‌ها، امام(ره) می‌دانستند که یک چارچوب اساسی باید برای حکومت تعیین شود تا همه احزاب سیاسی، گروه‌ها و افرادی که در بین مردم اثرگذار هستند، بتوانند خود را با این چارچوب هماهنگ کنند و انقلاب مردم به‌صورت مبهم بر زمین نماند و در میان افراد و گروه‌ها تشتت ایجاد نشود، بلکه مردم در کوتاه‌ترین و مشخص‌ترین عبارات نوع این حکومت را مشخص می‌کنند، در واقع مردم خطاب به سیاسیون می‌گویند که در بنیانی‌ترین اجزاء حکومت ما ۲ قاعده اساسی را برای شما ترسیم می‌کنیم، در همه اجزای این حکومت جمهوریت و اسلامیت باید مورد توجه باشد و قانون اساسی، نحوه اداره کشور و ...باید بر این اساس باشد و اگر دقت کنیم خواهیم دید که همه افرادی که علی‌رغم داشتن سهم، نقش، فعالیت و حضور در انقلاب به تدریج از انقلاب فاصله گرفتند، با همین چارچوب اساسی مشکل داشتند و فاصله، رویارویی و حتی مقابله آنها با جمهوری اسلامی از همین ۲ اصل شروع شد و آنهایی که تا امروز پای نظام مانده و خواهند ماند، کسانی‌اند که به این دو اصل جمهوریت و اسلامیت وفادار هستند.
فیاض ادامه داد: نیروهای مذهبی که قصد تضعیف جمهوریت را داشته باشند و نیروهای ملی که بخواهند اسلامیت نَظام را تضعیف کنند، خواه‌ناخواه در تحولات و فراز و فرودها به گردنه‌هایی می‌رسند و از این نوع نظام فاصله خواهند گرفت. چنانکه در بررسی روند تحولات گروه‌های مختلف در طول تاریخ از نهضت آزادی تا مجاهدین خلق و گروه‌های چپ و راست که از نظام فاصله گرفتند، خواهیم دید که با یکی از این دو بنیان اساسی مشکل داشتند، یا حضور حداکثری مردم را تاب نمی‌آوردند یا با قیود اسلامی مشکل داشتند.
وی افزود: از سوی دیگر چون گام دوم تدوین قانون اساسی بود باید مشخص می‌شد که آن قانون اساسی باید تدوین‌گر و روشن‌کننده مسیر چه نظامی باشد، زیرا کلمات، عبارات و بنیان‌های اولیه خود را در لایه لایه‌های بعدی یک نظام نشان می‌دهند، اگر نظامی مشروطه سلطنتی باشد یه قانون اساسی و اگر جمهوری باشد یک قانون اساسی خواهد داشت.
این استاد دانشگاه تأکید کرد: انجام این رفراندوم گویای این بود که حضرت امام که در طول نهضت وقتی از ایشان می‌پرسیدند حکومت آینده چه نوع حکومتی خواهند بود، می‌گفتند حکومت بعدی را مردم مشخص خواهند کرد، این بسیار مهم است که ایشان بعد از رسیدن به مسند قدرت و از بین رفتن تمامی موانع همچنان به وعده اعلام شده پایبند بودند و تعیین نوع حکومت را به مردم سپردند، زیرا رویه این است که در طول انقلابات وعده‌هایی اعلام می‌شود و بعد از پیروزی به فراموشی سپرده می‌شود، اما حضرت امام که نوع جدیدی از حکومت را معرفی می‌کنند بعد از گذشت ۲ ماه از پیروزی بر انجام رفراندوم تأکید داشتند، لذا این رفتار نشان از این بود که وفای به عهد و صداقت با مردم باید سرلوحه همه رفتار یک رجل سیاسی باشد.
فیاض با اشاره به اینکه سابقه تاریخی نشان می‌دهد که انقلاب اسلامی تنها انقلابی است که خود را به رفراندوم گذاشته است، گفت: این یکی از نقاط برجسته در تاریخ انقلاب است، در بین انقلاب‌های فرانسه، روسیه و چین در هیچ یک از این‌ها که به انقلاب موسوم شدند، چیزی تحت عنوان رفراندوم بعد از انقلاب وجود نداشته است و این تفاوت واضح انقلاب اسلامی با سایر انقلاب‌ها است. اصولا انقلاب‌ها خود را همانند سیلابی می‌دانند که همه چیز قبل را از جا کنده و با خود می‌برند و اصولاً در فضای انقلاب فرصتی برای کارهای منضبط و دیوانسالارانه مثل انجام رفراندوم وجود ندارد، لذا اینکه امام(ره) دولت موقت را تشکیل داده و این دولت را مکلف به انجام رفراندوم می‌کنند، نشان‌دهنده این است که ایشان ضمن توجه به شور و هیجان انقلابی و مدیریت کردن آن، به لزوم وجود ضابطه‌های اداری نیز توجه دارند. این در حالیست که چنین تمایلی در سایر انقلابات دیده نمی‌شود، آنها غالبا تمایل به رفتارها و تکاپوهای احساسی و هیجانی دارند.
وی افزود: انقلاب روسیه به یک کودتا بیشتر شبیه بود که حزب بلشویک انجام داد، به لحاظ گستره جمعیتی هم از هر ۱۰ نفر کمتر از دو نفر در عرصه انقلاب روسیه حضور داشتند و اساسا انقلاب در پهنه وسیع روسیه به دو شهر مسکو و سن‌پطرزبورگ محدود می‌شد، لذا در مقام مقایسه باید به این توجه کرد که در انقلاب اسلامی طبق اعلام مورخین دنیا، از هر ۱۰ نفر ۸ نفر در عرصه انقلاب حضور داشتند چنانکه میشل فوکو در مصاحبه خود در شهریور ۵۷ می‌گوید: "اراده جمعی در انقلاب ایران به وضوح دیده می‌شود، در حالیکه اراده جمعی به‌عنوان
مفهومی اسطوره‌ای مطرح است که به سادگی قابل رؤیت نیست، اما در انقلاب ایران به وضوح دیده می‌شود."
فیاض ادامه داد: بعد از انقلاب افراد مختلف و جناح های متفاوت می‌توانند محتواهای مد نظر خود را مطرح کرده و بخشی از جمعیت را به سمت و سوهای مدنظر خود بکشانند، لذا امام که از ابتدای نهضت خود اعلام کرده بودند که ما حکومتی آزاد، مستقل و بر اساس نگاه و رأی مردم و احکام اسلامی نیاز داریم، مختصرترین عبارت درباره حکومت را جمهوری اسلامی دانستند و همین حکومت را به رأی گذاشتند، عده‌ای مطرح کردند که اجازه دهیم هرکس نوع حکومت مد نظر خود را در برگه رأی بنویسد، اما این اشکال وجود داشت که ۱۰ درصد یک نوع حکومت، ۲۰ درصد نوع دیگر و ۳۰درصد نوع دیگری را بنویسند و امکان رسیدن به اجماع وجود نداشته باشد.
استاد دانشگاه اصفهان با اشاره به تأکید امام بر تعبیر "جمهوری اسلامی" بیان کرد: در این تعبیر جمهور، قالب نظام را تعیین کرد تا سازوکارهای نظام بر اساس قاعده جمهوریت تنظیم شود و اسلامیت محتوای آن را مشخص کرد. در واقع مردم خواستند آنچه در قالب اسلامیت پذیرفته‌اند، از طریق سازوکارهای شورایی، مردمی و انتخاباتی به منصه ظهور برسد.
وی تصریح کرد: در اندیشه امام، اسلام رکن اساسی است، اسلام همه آنچه برای سعادت بشر نیاز است در دل خود دارد، اینکه ما آن را تبدیل به جمهوری اسلامی می‌کنیم به دلیل شرایط تاریخی بود وگرنه در دل حکومت اسلامی جمهوریت و نظر مردم به خودی خود وجود دارد. در هرگونه تصمیم‌گیری سیاسی، اسلامیت برای امام رکن اساسی است و در اسلامیت رکن اساسی عدالت است.
وی تصریح کرد: جمهوری اسلامی در سطح و معیار بالایی توانست مردمی بودن و اسلامی بودن را محقق کند؛ این موضوع به‌صورت آماری هم با تعداد انتخابات انجام شده مشخص می‌شود و هم از جهت اصول روابط کشور ما با کشورهای خارجی که بر پایه اسلام تنظیم شده قابل دریافت است، برای مثال یکی از قاعده‌های حکومت در اسلام این است که تصمیم‌گیری‌های کلان مردم مسلمان به هیچ وجه نباید توسط اجانب انجام شود، در حالیکه کشور ما از برهه‌ای با آغاز نفوذ کشورهای بیگانه، دچار روندی شد که می‌توان از آن با عنوان سیطره تصمیم‌گیری‌های خارجی بر ارکان سیاسی کشور یاد کرد که به‌صورت مختصر به آن دولت سفارتخانه‌ای می‌گویند به این معنا که هیچ اقدامی در کشور جز با دستور، رضایت و حضور سفارتخانه کشورهای خارجی انجام نمی‌شود. پس از انقلاب، جمهوری اسلامی تحت عنوان اصل استقلال این قاعده اسلام را پیاده کرد و باید اذعان کرد که در این زمینه هیچ کاستی وجود ندارد و استقلال کشور با جمهوری اسلامی، به حد اعلا محقق شده است.
رفراندوم جمهوری اسلامی و آغاز حضور ایران در متن تاریخ
این استاد دانشگاه گفت: گاهی گفته می‌شود که مردم قبل از انقلاب دین‌دارتر بودند، در حالیکه با بررسی دقیق خواهیم دید که توده‌های مردم که شاید درک درستی از رفتاردینی نداشتند امروز رفتار خود را بر اساس ضوابط دینی تنظیم می‌کنند، لذا علی‌رغم ضعف‌های موجود جمهوری اسلامی توانسته رفتارهای دینی را در جامعه نهادینه کند، رفتارهایی مثل اعتکاف و برنامه‌های مذهبی با حضور جوانان نسل جدید که رهبری بارها به آن اشاره کرده‌اند. همچنین حضور دانشمندانی که با انگیزه‌های اسلامی و ملی در پژوهشگاه ها کار علمی و نیازهای کشور را برطرف کنند. در این زمینه باید توجه کرد که اسلام حتی در ابعاد صنعتی و علمی هم باعث قوت کشور شد، در حالیکه اگر پای صحبت نخبگان قبل از انقلاب بنشینیم خواهیم دید که نوعی رخوت و افسردگی حاصل از عدم تاثیر کارهای علمی و فنی برای کشور و به پای کشور نوشته نشدن این فعالیت‌ها بر آنها مسلط بود، لذا با همه ضعف‌ها، ریزش‌ها و رویش‌ها، اما در نگاه کلی جمهوری اسلامی توانسته نگاه و نگرش دینی را در جامعه تقویت کند. البته در همین زمینه به واسطه بدسلیقگی‌ها و بی‌خردی‌های برخی مسئولین، التهاباتی هم ایجاد شده و حتی بسیاری دستاوردها پوشانده شده است، اما در مجموع می‌توان به جمهوری اسلامی در این زمینه نمره قبولی داد.
وی تأکید کرد: البته به بیان رهبری این مسیر گام اول بوده و برای شکل‌گیری چرخه تمدنی و ایجاد رشد و بالندگی مسیر زیادی در پیش است. با این وجود ظرفیت‌های موجود در کشور، فضایی فراهم کرده که کشور می‌تواند به بالاترین جایگاه‌ها برسد، دشمنی‌ها نه تنها ما را تضعیف نکرده، بلکه توانسته تکاپوی ما را در چاره‌جویی بیشتر کند، تکاپویی که با انقلاب اسلامی ایران را در زمانی کوتاه از حاشیه تاریخ به متن تاریخ رساند و این موضوع از اهمیت زیادی برخوردار است.
انتهای پیام
نظرات