رویا هدایتی زاده در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: درختان کهنسال در هر نقطه‌ای از کره زمین ذخایر ارزشمند ژنتیکی، گیاه‌شناسی، فرهنگی و حتی تاریخی محسوب شده و برای ماندگاری و حفاظت از آنها کوشش‌های بیشماری می‌شود.
وی افزود: خوشبختانه در ایران کیفیت، تعداد و تنوع این درختان بسیار چشمگیر و حیرت انگیز بوده و بیش از ۵۷۳ اصله درخت کهنسال از ۳۶ گونه درختی و درختچه‌ای شناسایی و اطلاعات آنها ثبت شده است.
رییس اداره حفاظت و مدیریت زیستگاه‌ها و امور مناطق محیط زیست خراسان جنوبی بیان کرد: کهنسالی دورانی از زندگی درخت است که درون پوسیدگی محدود یا گسترده در تنه آن آغاز می‌شود؛ رسیدن به این سن در گونه‌های مختلف، متفاوت است. این دوران در برخی پایه‌ها بسیار طولانی شده و آنها را به عنوان پایه‌های ارزشمند معرفی می‌کند.
هدایتی زاده ادامه داد: محیط‌های طبیعی مناسب، توجه ویژه مردم به محصول دهی مناسب درختان، قرارگیری در مکان‌های تاریخی و مذهبی و همچنین اعتقادات خاص از دلایل طول عمر استثنایی درختان کهنسال هستند. تغییر شرایط زیستی و بروز پدیده‌هایی مانند تغییر اقلیم و گرم شدن کره زمین که در مقیاس جهانی آن را تحت تاثیر قرار داده نیز بر زندگی درختان کهنسال تاثیر گذاشته است.
وی افزود: درختان، موجودات زنده‌ای هستند که مانند دیگر جانداران، زمانی به وجود می‌آیند و مراحل مختلف عمر خود را از نونهالی تا کهولت طی می‌کنند و در نهایت می‌میرند. با اینکه طول عمر درختان بسیار متنوع است، به طور کلی از نظر عمر در میان کل موجودات زنده، در صدر قرار دارند و کهنسالترین درخت شناخته شده جهان، یک درخت سرو با عمر ۹ هزار و ۵۵۰ سال است.
وی با بیان اینکه در ایران حدود ۳۰۰ درخت کهن سال با عمر پنج هزار سال شناسایی شده است و برآورد می‌شود تعداد واقعی آنها در حدود هزار پایه باشد که اغلب در حاشیه کویر قرار دارند، تصریح کرد: در استان خراسان جنوبی چندین درخت کهنسال چنار، سرو و گز با قدمت ۱۷۰ تا ۱۵۰۰ سال در شهرهای قاین، بیرجند، طبس و درمیان وجود دارد؛ این آثار شامل دو درخت چنارکهنسال ۳۰۰ تا ۵۵۰ ساله و درختان سرو هزار تا ۱۵۰۰ ساله در شهرستان قائن، ۲ سرو با قدمت ۶۵۰ تا ۱۵۰۰ ساله، یک درخت زیتون با ۷۰۰ سال سن و یک گز ۱۷۰ ساله در شهرستان طبس و یک چنار با قدمت ۴۰۰ تا ۴۵۰ سال در شهرستان درمیان است.
هدایتی زاده بیان کرد: درخت ۵۰۰ ساله بنه در بیرجند از جمله این درختان درخت بنه کهنسال بیرجند است که در ۱۰ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان بیرجند قرار دارد و به دلیل این که به لحاظ جغرافیایی این درخت بنه به تنهایی در منطقه رشد کرده مردم از سال‌های دور آن را با نام “یکه درخت “می‌شناسند. یکه درخت ظاهری سالم داشته و تاج پوشش کروی آن بسیار سرسبز و شاداب است، براساس قطر درخت، کارشناسان عمر این درخت را ۴۰۰ تا ۵۰۰ سال قدمت زده‌اند.
وی ادامه داد: با توجه به قرار گرفتن این درخت کهنسال در فاصله بین شهر بیرجند به عنوان مرکز استان و روستاهای بهلگرد و نوفرست که دارای دو درخت کهنسال سرو هستند این مسیر به یک مسیر بکر برای گردشگری و اکوتوریسم تبدیل شده است.
رییس اداره حفاظت و مدیریت زیستگاه‌ها و امور مناطق محیط زیست خراسان جنوبی افزود: ”یکه درخت” از نظر ژنتیکی نیز از گونه‌های منحصر به فرد در کشور برای مطالعات پژوهشگران گیاه شناسی درختی است. دوشنگان نیز مکانی است با کاربری کشاورزی که در فاصله ۲۱ کیلومتری جنوب غربی شهر اسدیه و فاصله یک کیلومتری غرب روستای محمد آباد بالا و در مجاورت راه اصلی قرار دارد.
هدایتی زاده بیان کرد: درخت چنار کهنسال حدود چهار متر بوده و داخل تنه آن در اثر درون پوسیدگی حفره بزرگی ایجاد شده است. از سمت غرب این مکان آب قنات به سمت درخت که در شیب دره قرار دارد جاری است و این آب در سمت غرب درخت در یک گودال کم عمق جمع شده و برکه‌ای را بوجود آورده است که تصویر این درخت عظیم در آن افتاده و موجب خلق منظره ای بسیار زیبا شده است. این چنار کهنسال طبق نظر کارشناسان حدود ۷۰۰ تا ۷۵۰ سال سن دارد و جزء درختان کهنسال با ارزش چنار در کشور بوده؛ تاج پوشش این چنار بسیار بزرگ بوده و فضایی حدود ۵۱۲ متر مربع را شامل می‌شود.
وی با اشاره به سرو هزار ساله گسک، افزود: گسک نام روستایی در فاصله ۳۳ کیلومتری شمال غرب شهر اسدیه درمیان است که در این روستا نیز سرو کهنسالی از نوع تبری که از شادابی مناسبی برخوردار است، وجود دارد. قطر تنه این درخت بیش از ۱۵۵ سانتیمتر و وسعت تاج آن ۱۳۵ مترمربع است و این درخت هم‌اکنون در وسط حیاط مدرسه این روستا واقع شده است.
رییس اداره حفاظت و مدیریت زیستگاه‌ها و امور مناطق محیط زیست خراسان جنوبی بیان کرد: درخت بنه رچ با ۸۰۰ سال قدمت روستای رچ از توابع شهرستان خوسف است. این روستا با موقعیتی میانکوهی و در دامنه کوه رچ و با ارتفاع متوسط ۱۹۳۰ مترقرار گرفته است. در انتهای این روستا و بالای خانه‌های روستایی و در کنار زیارتگاهی به نام قدمگاه رچ، درختی بسیار قطور و زیبا از نوع بنه قرار دارد. درخت بنه ۸۰۰ ساله رچ در فاصله ۳۵ کیلومتری جنوب غربی شهر بیرجند از دیگر درختان کهنسال خراسان جنوبی است که در دامنه رشته کوه‌های باقران قرار دارد.
وی ادامه داد: این بنه دارای قطری حدود ۱۹۱ سانتیمتر بوده و وسعت تاج پوشش آن ۲۲۵ متر مربع و ارتفاع آن ۱.۲ متر است را شامل می‌شود و طبق نظر کارشناسان و با توجه به محدودیت‌های اقلیمی، قدمت آن بیش از هزار سال برآورد می‌شود. این درخت کهنسال به لحاظ شکل ظاهری کاملا شاداب بوده و از قسمت بن دارای شاخه‌های زیادی است که به اطراف منشعب شده‌اند. با توجه به قرار گرفتن آن در کنار قدمگاه روستا که برای مردم دارای کرامت و احترام است.
رییس اداره حفاظت و مدیریت زیستگاه‌ها و امور مناطق محیط زیست خراسان جنوبی اظهار کرد: این درخت نیز برای مردم منطقه ارزشمند بوده و به آن اعتقاد دارند و به این درخت نذر کرده و دخیل می‌بندند. طبق بررسی‌های انجام شده در زمان تشکیل پرونده این درخت بنه کهنسالترین بنه شناسایی شده در استان خراسان جنوبی است و با توجه به پایداری آن در وضع جوی و اقلیمی منطقه از اهمیت بالایی جهت مطالعات ژنتیکی برخوردار است.
هدایتی زاده بیان کرد: سروهای کهنسال روستای مزدآباد که در بخش نیمبلوک شهرستان قاین، ۱۰ کیلومتری شمال غرب خضری دشت بیاض و در روستای مزدآباد واقع شده است، شامل سه درخت‌اند که در یک ردیف و سمت غرب مزرعه‌ای بایر قرار دارند.
وی افزود: قدمت یکی از درختان سرو تقریبا ۶۰۰ تا ۶۵۰ سال، دیگری تقریبا ۵۰۰ تا ۵۵۰ سال و سومی تقریبا ۵۰۰ تا ۵۵۰ سال است. پیش از خشکسالی‌های اخیر در این مزرعه گندم کاشت می‌شده، آبیاری مزرعه رطوبت لازم هر چند اندک را برای بقای درختان تأمین می‌کرده است و هم اکنون با متروکه شدن این مزرعه آهنگ حفظ بقا در این سه درخت بسیار کند شده که این مسئله باعث خشک شدن شاخه‌های انتهایی آنها شده است. این روستا به دلیل موقعیت استراتیژیکی و آب و هوایی مناسب و منطقه سرسبز به یک منطقه کردشگری تبدیل شده است.
وی ادامه داد: درختان سرو کهنسال بالای هزار سال نیز بر جذابیت و خود نمایی این روستا افزوده است. چنار و سروهای کهنسال مزدآباد گویای قدمت این منطقه در تاریخ استان خراسان جنوبی است. در سمت شمال یکی از این درختان، حفره‌ای سنگی وجود دارد که مردم روستا در آن شمع روشن می‌کنند و این گویای تقدسی است که برای این درختان در باور آنها وجود دارد.
رییس اداره حفاظت و مدیریت زیستگاه‌ها و امور مناطق محیط زیست خراسان جنوبی اظهار کرد: وجود اجاق‌هایی برای پخت غذای نذری در مجاور این درختان خود دلیلی بر این مدعا است، به گفته یکی از پیران و آگاهان منطقه، مردم در روزهای خاص مثل ایام محرم در کنار این درختان مراسم مذهبی برپا کرده و غذای نذری توزیع می‌کنند. شاخه‌های این درختان را قطع نمی‌کنند و لطمه‌ای به آنها وارد نمی‌کنند، این مسئله به باورهای ارزشمند آنها مربوط می‌شود، هیچ قانون یا اجباری به جز اعتقادات مردم به حفظ و بقای این درختان کمک نکرده است.
وی تصریح کرد: مجموعه بیدهای کهنسال روستای خوگ واقع در دهستان دهشک، بخش نیمبلوک شهرستان قاین، ۲۰ کیلومتری جنوب شهر خضری و در انتهای دره خوگ، قرار دارد. قدمت مجموعه بیدهای خوگ تقریبا ۴۰۰ تا ۴۵۰ سال است. سرسبزی و طراوت خیره کننده ی این این درختان از فاصله دور، به چشم می خورد و به لحاظ شکل ظاهری بسیار شاداب و سرسبز دارند. این مجموعه درختان کهنسال برای مردم روستا و دیگر روستاهای مجاور به جهت مجاورت با قدمگاه روستا، بسیار با ارزش است.
هدایتی زاده افزود: ارتفاع این مجموعه حدود ۹ متر بوده و تاج پوشش آنها فضایی حدود ۱۲۵۶ متر مربع را اشغال کرده است. شاخه‌ها در حالی که تاب خورده‌اند روی زمین قرار گرفته‌اند، گویا رشد رویشی آنها بیشتر از توان نگهداری وزن دیگر شاخه‌ها بوده است.
وی اظهار کرد: تنه اصلی به صورت خوابیده بر زمین قرار دارد. بزرگترین تنه، محیطی برابر ۶ متر و قطر سینه‌ای معادل ۱.۹۱ متر دارد. در هم رفتن شاخه‌های درخت، حرکت و رشد طولی آنها و شبکه‌ای از شاخه‌ها و ساقه‌های درخت منظره‌ای بدیع ایجاد کرده که توجه هر بیننده‌ای را به خود جذب می‌کند.
رییس اداره حفاظت و مدیریت زیستگاه‌ها و امور مناطق محیط زیست خراسان جنوبی بیان کرد: با توجه به قرارگیری این درختان کهنسال در دره روستا و مجاورت با قدمگاه روستا، اهالی این منطقه و روستاهای اطراف، بسیار به آن اعتقاد دارند. وجود تعداد بی شماری تسبیح رنگارنگ بر شاخه‌های آن، تعداد زیادی پارچه‌های گره زده به عنوان دخیل، وجود عَلَمی با پارچه‌های رنگی و نشانی برنجی از دست و وجود صندوقچه‌ای برای نگهداری کتب دعا، خود گویای ارزش معنوی این درختان است و با توجه به علاقه مردم منطقه به طبیعت و آثار طبیعی و بخصوص اعتقاداتی که نسبت به این درخت دارند حفظ و حراست از این اثر و لزوم تدوین برنامه‌های خاص جهت این اثر طبیعی مورد تایید و تاکید مردم است.
وی افزود: چنار کهنسال دشت بیاض در بخش نیمبلوک در فاصله ۵۵ کیلومتری قاین قرار دارد. قدمت این درخت به ۳۰۰ سال می‌رسد. مجموعه این درخت برای اهالی خضری دشت بیاض خصوصاً به واسطه همجواری با مسجد روستا از ارزش و اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. مردم این درخت کهنسال را حافظ و نگهبان روستا می‌دانند و معتقدند در زلزله سال ۴۷ این درخت روستا را از تخریب کامل حفظ کرده است.
هدایتی زاده بیان کرد: چنار کهنسال دشت بیاض از نظر گیاه شناسی در وضع مطلوب قرار دارد، این شادابی و سلامتی مدیون کانال انتقال آبی است که در فاصله ۱.۵ تا ۲ متری آن قرار دارد. وجود جوانه‌های تازه نشان دهنده پویایی رشد در این درخت کهنسال است. از تنه اصلی درخت ۶ شاخه فرعی انشعاب یافته‌اند، انشعابی که تقریباً در امتداد تنه اصلی است از بقیه شاخه‌ها قطورتر است.
وی ادامه داد: وجود رطوبت کافی در اطراف ریشه‌ها و تهویه خاک اطراف درخت از دلایل مهم شادابی آن به شمار می‌آید. چنار کهنسال دشت بیاض در مجاور مسجد قدیمی آن قرار گرفته، نگاه مردم به این درخت کهنسال نگاهی همراه با احترام و تقدس است.
وی افزود: درختان همیشه جزو سرمایه‌های این کره خاکی بوده و هستند. آنها بدون هیچ چشم داشتی سایه، میوه و زیبایی خود را به مردم عرضه می‌کنند. درخت سرو فورگ جزو آن دسته از درختانی است که سرد و گرم روزگار را چشیده و حکومت پادشاهان مختلف بر این سرزمین را دیده و سرنوشت آنها را نگریسته است.
هدایتی زاده بیان کرد: درخت کهن و قدیمی که در اوج پیری همچنان زیباست از قدیمی‌ترین سروهای خمره‌ای خراسان جنوبی و کشور محسوب می‌شود. این درخت در روستای فورگ یکی از توابع شهرستان درمیان است که در فاصله ۱۲ کیلومتری جنوب شهر اسدیه واقع شده است.
وی ادامه داد: بر اساس تحقیقات و بررسی‌های انجام شده قطر درخت سرو فورگ ۱۹۱ سانتیمتر بوده و سن آن بین ۱۲۰۰ تا ۱۳۰۰ سال تخمین زده می‌شود. تاج پوشش این درخت فضایی حدود ۳۳۵ متر مربع را شامل شده و به لحاظ شکل ظاهری کاملا شاداب و سرسبز است. درکنار این درخت یک مزار قدیمی نیز قرار گرفته که به لحاظ قرار گرفتن در مجاورت این سرو فورگ در نزد روستاییان به زیارتگاه پیر سبز مشهور شده و این درخت کهنسال مورد احترام مردم منطقه است.
انتهای پیام
نظرات