امکان بازدید از خانه تاریخی اژه‌ای‌ها که به واقع باید آن را خانه‌موزه نامید به همت اداره گردشگری سازمان فرهنگی اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان و به دنبال بازدید از بناهای خاص و کمتر دیده‌شده‌ی اصفهان در برنامه‌ای با نام «نیمرخ» فراهم شد و گردشگران این فرصت را دارند که در نوروز سال ۱۴۰۲ نیز از آن بازدید کنند.
بعد از عبور از قوس دهلیز کوتاه این بنا به حیاط اصلی آن می‌رسیم که دو باغچه و یک آب‌نما با سه فواره‌ی آب چشم‌نوازی می‌کند و هرچند این بخش، نوساز است، اما توانسته به این مکان بوی طراوت و زندگی ببخشد. با عبور از حیاط و ورود به شاه‌نشین، با انبوه طرح‌ها و رنگ‌ها و نقاشی‌ها و گچ‌بری‌های هنرمندانه که قاب‌های متعددی از آیینه‌ها را در برگرفته‌اند، مواجه می‌شویم که از علاقه صاحب این خانه به هنر نقاشی و معماری حکایت دارد.
نقاشی‌های زیبایی نیز از گل‌ها، پرنده‌ها، میوه‌ها، تصاویری در قالب فرشته و پرتره‌های ساکنان خانه بر دیوارها و سقف عمارت به چشم می‌خورد.
در ابتدای ورود با طرح‌هایی رنگین از میوه‌های تابستانی در دورتادور سردرهای شاه‌نشین عمارت مواجه می‌شویم که با ظرافت تمام با کتیبه‌هایی شامل «بسم‌الله الرحمن الرحیم»، «اسماءالحسنی»، «صلوات»، «آیت‌الکرسی» و مصراع‌هایی از برخی اشعار، قاب گرفته‌شده‌اند که ازجمله می‌توان به مصراع «به باغ جنان قامت افراخت طوبی» اشاره کرد.
راهنما توضیح می‌دهد: «بر کتیبه سردر ورودی شاه‌نشین این عمارت، «بسم‌الله الرحمن الرحیم» با خط نستعلیق نوشته‌شده است، البته این خانه با کتیبه دیگری نیز مزین شده که شامل این تک‌بیتی است «گر خوانمش بهشت برین، این سخن به‌جاست/ این کاخ دل‌فروز و شاد ز حاجی حسین به پاست» گویی صاحب‌خانه با این بیت تلاش کرده است که نام خودش را همراه عمارت زیبایش برای آیندگان بر جای بگذارد.»
امضای هنری نقاش این بنا به‌عنوان «راقمه زین‌العابدین» و تاریخ قمری ۱۲۶۸ که به نظر می‌رسد تاریخ اتمام تزئینات نقاشی این بنا است، در ذیل دو طرح و به‌صورت قرینه در دیوارهای جنوبی و شمالی این بنا تکرار شده‌اند.
مقرنس‌ها که همان گچ‌بری‌های کنگره‌ای هستند دیوار بلند عمارت را به دو بخش تقسیم کرده‌اند و در هر کنگره، نقشی از معروف‌ترین نقاشی‌های جهان طراحی‌شده است. راهنمای گردشگریِ حاضر در این خانه زیبا اشاره می‌کند که «تنها یک پنجره از دوران قاجار در میان درها و پنجره‌های این مجموعه باقی‌مانده است.
این پنجره با رنگ قهوه‌ای سوخته و طرح‌های هنرمندانه و ظریف چوبی از سایر پنجره‌ها متمایز شده است.» در کنار پنجره‌های عمارت، کتیبه‌هایی با نقش پرتره یک زن و مرد به چشم می‌خورد که توضیحات راهنما در این خانه‌موزه، احتمال می‌دهد آن‌ها نقاشی چهره عروس و دامادهای این عمارت باشد.
بالاتر از پنجره‌ها گلدان‌هایی وجود دارد که عبارت «ماشاالله» روی آن‌ها نقاشی شده که حاکی از اعتقاد صاحب‌خانه به باور کهن چشم و نظر است. کتیبه دیگری با عنوان «یا سبحان» در کنار این گلدان‌ها نیز به چشم می‌خورد. پرتره‌های قاجاری از زنان و مردان در ترنج‌های دیوارها و سقف عمارت نیز هر بیننده‌ای را مجذوب می‌کند.
هرکدام از این پرتره‌ها با شکل و شمایل و لباس‌های متفاوتی نقاشی شده‌اند و راهنما این‌طور تشریح می‌کند که «احتمال دارد این طراحی‌ها نقش چهره‌های فرزندان و غلامان این خانه باشد و علت تفاوت لباس‌ها همین است.» لباس برخی چهره‌ها مجلل و شامل زیورآلات گران‌بها و پوشش برخی ساده است که نشان‌دهنده تمایز غلامان عمارت و بزرگ‌زادگان است.
راهنمای گردشگری در این خانه‌موزه با اشاره به طرحی در ضلع جنوبی شاه‌نشین که طرحی قاجاری از افسانه چهل‌گیس است، نقاشی‌های دیگر عمارت را الهام گرفته از حکایت‌ها و افسانه‌های قدیمی می‌داند و ادامه می‌دهد که «در گذشته، کودکان را با اشاره به این تصویرسازی‌ها و داستان‌های آنان، سرگرم می‌کرده‌اند.»
پستوی شاه‌نشین با درگاه‌های کوتاه و پاخورهای بلندی از شاه‌نشین جداشده‌اند. به گفته راهنما، «شاید مکث طولانی‌تر هنگام ورود به پستو و حفظ بیشتر شأن زنان این عمارت هدف سازنده عمارت برای ساخت پاخور بلند بوده است.» داخل پستو دو گنجه برای نگهداری خوراکی‌های پذیرایی تعبیه‌شده است که هنوز چهارچوب یکی از این گنجه‌ها باقی‌مانده است و نشان می‌دهد غلامان از این پستو برای تهیه خوراک و سرو غذای میهمانان استفاده می‌کرده‌اند.
راهنما به گوشه‌ای از سقف پستو اشاره‌کرده و ادامه می‌دهد: «متأسفانه طراحی سقف پستو به شکل غیرقابل مرمتی فروریخته است، اما از همین مقدار باقی‌مانده می‌توان نتیجه گرفت که سقف پستو نیز نقاشی شده و مزین بوده است. همچنین اجاق یا شومینه‌ای در پستو تعبیه‌شده است تا دود حاصل از آتش را به بیرون از بنا منتقل کند و مانع از دوده گرفتن نقاشی‌های زیبای عمارت شود.»
در طبقه دوم عمارت، خورشیدی وارونه ترسیم‌شده است که راهنما علت این وارونگی را حرکت خورشید به سمت غروب می‌داند. فرشته‌هایی که در طبقه دوم نقش بسته‌اند، به دستشان حنا بسته‌اند و در دست حلقه‌هایی از گل و تاج حمل می‌کنند.
راهنما با اشاره به فرشته‌های سقف عمارت که حول یک ترنج مرکزی ترسیم‌شده‌اند می‌گوید: «این فرشته‌ها با تفاوت‌های اندکی از هم و به‌صورت قرینه ترسیم‌شده‌اند. همچنین یک‌چهارم طرح سقف فروریخته بوده است و پس از مرمت با زمینه سفیدرنگ از زمینه زرد طرح اصلی متمایز شده است.
خاندان اژه‌ای‌ها از خانواده‌های معروف اصفهان به‌شمار می‌روند، اما بر اساس گفته نوادگان این خاندان، هیچ‌کدام از اعضای خانواده اژه‌ای در این خانه سکونت نداشتند؛ ازاین‌رو در مورد علت نام‌گذاری این خانه به اسم خاندان اژه‌ای‌ها سند و مدرک کافی وجود ندارد، ولی احتمال می‌رود کسی که این خانه را ساخته، فردی از منطقه اژیه اصفهان بوده است.
انتهای پیام
نظرات