شهرستان خاتم جنوبی‌ترین شهرستان استان یزد و در مرز استانهای کرمان و شیراز واقع شده است. این شهرستان از شمال به شهرستان مهریز، از شمال غرب به شهرستان ابرکوه، از شرق به شهرستان شهربابک (استان کرمان)، از غرب به شهرستان بونات (استان فارس) و از جنوب به شهرستان نیریز (استان فارس) محدود می‌شود.

بخش عمده این شهرستان زیر پوشش جنگلی قرار دارد و جنگل‌های پسته وحشی «باغ شادی» و جنگل‌های بادام کوهی «چنار ناز» از جمله پوشش گیاهی این منطقه به شمار می‌روند.

وجود منابع آبی فراوان از جمله سفره‌های وسیع آب‌های زیرزمینی، هم‌جواری با شهرستان سرسبز بوانات و قرار گرفتن در مسیر رودخانه های بوانات، چشم‌انداز نویدبخشی را برای کشاورزی این منطقه ترسیم کرده است و وجود چاه آرتزین شهرستان خاتم نمونه‌ای از فراوانی آب در این منطقه است. البته میزان نزولات جوی در خود شهرستان پایین و دارای میانگین ۱۱۰ میلی متر در سال است ولی بارش برف و باران قابل توجه در بالادست شهرستان و جاری شدن رودخانه‌های اعظم و منج باعث تغذیه سفره های زیر زمینی آن می شود.

در مورد قدمت این شهرستان که به تازگی بخش مروست از آن تفکیک و به شهرستانی مجزا تبدیل شده است، آثار و شواهد نشان می‌دهد که بسیار قدیمی و تاریخی است به طوری که مورخان  بر این باور هستند که منشأ سکونت در این منطقه به زمان ورود آریایی ها به ایران باز می‌گردد.

این منطقه در دوره ساسانیان به علت واقع شدن بین یزد و کرمان و فارس از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. آثار و ابنیه تاریخی باقیمانده خود شاهدی بر این مدعا است.

از مهمترین آثار باستانی و تاریخی این شهرستان می توان به قلعه کبری واقع در بالای کوه سرچشمه با فاصله ۵ کیلومتری شهر هرات، قدمگاه علی در ۵ کیلومتری غرب هرات، بقعه تاریخی پیر غیب با سنگ نوشته های به خط میخی در فاصله ۲۰ کیلومتری جنوب غربی هرات (منطقه بوروییه)، مسجد فتح آباد در ۵ کیلومتری شمال شرقی هرات نام برد. شایان ذکر است بسیاری از آثار باستانی شهر هرات بر اثر سیل ویرانگر سال ۱۳۶۵ از بین رفته است.

این شهرستان علاوه بر جاذبههای منحصر به فرد و بی نظیر خود، زیستگاه نادر پرندگان و جانوران در حال انقراض، آثار طبیعی نظیر کوه‌های سر به فلک کشیده، غارها، جنگل‌ها، درختان کهنسال و البته آثار و ابنیه تاریخی همچون نگینی بر انگشتری گردشگری استان یزد می‌ درخشد.

جنگل باغ شادی

این منطقه جنگلی در فاصله ۲۵ کیلومتری مرکز دهستان چاهک و ۳۰ کیلومتری جنوب شهر هرات مرکز شهرستان خاتم قرار گرفته است. این جنگل، بزرگ ‌ترین جنگل طبیعی و تنها منطقه جنگلی استان یزد به شمار می رود.

جنگل باغ شادی از جمله مناطق حفاظت شده استان یزد محسوب می شود ولی افراد زیادی در روزهای تعطیل اجازه گذراندن وقت در این محوطه را دارند. این منطقه یکی از با اهمیت‌ترین جاذبه‌های گردشگری یزد به شمار می رود و اهالی منطقه در تعطیلات خود برای پر کردن اوقات فراغتشان، به این جنگل زیبا سر می زنند.

قلعه ملکی

قلعه ملکی هرات از بناهای ماندگار شهرستان خاتم است که متعلق به اواخر دوره افشاریه و اوایل دوره زندیه است.

مالک این بنا در اصل« ابوالفتح خان» یکی از خوانین منطقه بوده که ورثه ایشان در سال ۱۳۸۸ این قلعه را با هدف تبدیل به موزه مردم شناسی ، به میراث فرهنگی شهرستان خاتم یزد اهدا کرده اند که به همین دلیل نام دیگر قلعه ملکی هرات خاتم را قلعه ابوالفتح خانی نیز گذاشته‌اند.

قلعه ملکی هرات در سال  ۱۳۸۷ با شماره ۲۴۴۹۵ به ‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
 

قلعه محمد باقری

این بنا که در شهر هرات واقع شده، از دوره زندیه به جای مانده و بنایی است با پلان چهار ضلعی و قدمت ۳۰۰ ساله که منصوب به « حاج محمد باقر » است و ساختمان های داخلی آن در اثر عوامل طبیعی و انسانی تخریب گردیده اما سردر ورودی و برج های اطراف بنا که مرمت هم شده اند و هویت بخش نمای جدید شهر هرات است در سال ۸۲ نیز به ثبت رسیده است.

خانه دکتر صالحی

این بنا از نوع خانه باغ های ایرانی است که از جاذبه های گردشگری شهرستان خاتم و در محدوده مرکزی شهر هرات واقع شده است و با توجه به نوع معماری، تزئینات و ساختار می توان آن را مربوط به اواخر دوره قاجاریه یا اوایل دوره پهلوی دانست.

مالک پیشین بنا فردی به نام «دکتر صالحی» بوده که در سال ۱۳۸۷ توسط میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد جهت تبدیل به نمایندگی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خاتم تملک شده است.

این بنای ارزشمند در سال ۱۳۸۷ به شماره ۲۵۱۰۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

چشمه نهر مسیح

در شهرستان خاتم، رودخانه ای به نام «نهر مسیح» وجود دارد که شاهرگ حیاتی این شهرستان است و یکی از پنج منطقه نمونه گردشگری کشور به شمار می رود.

نهر مسیح خاتم ، تنها رودخانه دائمی استان یزداست که سرچشمه نهر مسیح و پارک جنگی آن که در فاصله ۵ کیلومتری جنوب شرقی هرات، واقع در شهرستان خاتم، ۳۲۰ لیتر در ثانیه از آن سرچشمه و از قلب این شهر عبور می کند.

این چشمه نه تنها یکی از پنج منطقه نمونه گردشگری، بلکه هفتمین میراث ارزشمند طبیعی ثبت شده در فهرست آثار ملی طبیعی کشور است که عمر آن به دوره اول زمین شناسی، یعنی دوره کواترز می رسد.

پناهگاه حیات‌ وحش بوروئیه

پناهگاه حیات‌ وحش بوروئیه در محدوده ارتفاعی هزار و ۵۸۰ تا دو هزار و ۸۶۰ متر قرار دارد. پناهگاه حیات‌ وحش بوروئیه نخستین منطقه تحت مدیریت محیط زیست یزد در خاتم است و با وجود گمنامی که سالها از آن رنج برده، دارای ویژگی‌ هایی است که آن را در میان تمام مناطق حفاظت شده منحصر به فرد کرده است.

این منطقه با داشتن اکوسیستم های مختلف کوهستانی و دشت، زیستگاه های مناسبی را برای گونه های مختلف حیات وحش فراهم آورده است.

انتهای پیام