محمدمهدی کریمی، مدیر منطقه ۱۴ شهرداری اصفهان بیان داشت برخی محلات منطقه ما به محلی برای ته‌نشین شدن همه نازیبایی‌های شهر تبدیل شده است، چرخه تکمیل است؛ فرد ضایعات را جمع می‌کند، همینجا می‌فروشد، همینجا مواد را تهیه و همینجا مصرف می‌کرده و همینجا کارتن‌خوابی می‌کند! البته، حصه مشهور شده و ما در برخی محلات آسیب‌هایی داریم که در حصه نداریم. شهرداری منطقه ۱۴ محلات حصه، ارزنان، جلوان و دارک را به‌عنوان یک پهنه محرومیت زدایی تعریف کرده تا با نگاه ویژه‌ای که به منطقه شده، اندکی گردوغبار محرومیت از صورت منطقه شسته شود.
شهردار منطقه ۱۴ با تأکید بر اینکه آینده از آن منطقه ۱۴ است، می‌گوید: این را من نمی‌گویم، بلکه ظرفیت‌های این منطقه و ابعاد توسعه‌ای آن نشان می‌دهد، اما لازم است نگاه جدیدی به این منطقه داشته باشیم و سراغ راه‌های درآمدی دیگری در منطقه برویم و محور توسعه را تغییر دهیم.
محمدمهدی کریمی، مدیر منطقه ۱۴ شهرداری اصفهان گفت‌وگوی خود با ایسنا را با شعری از قیصر امین پور آغاز کرد:
من یک حاشیه‌نشین هستم
مادرم می‌گفت: پدرت هم حاشیه‌نشین بود
در حاشیه به دنیا آمد، در حاشیه جان کند و در حاشیه مرد
من هم یک حاشیه‌نشین هستم: در حاشیه به دنیا آمده‌ام، اما نمی‌خواهم در حاشیه بمیرم
من قرآن را دوست دارم چون قرآن همه اش متن است و حاشیه ندارد
- حاشیه‌نشینی را شاید بتوان به‌عنوان ویژگی بارز و مؤلفه اصلی منطقه ۱۴ شهر اصفهان نام برد. این مؤلفه اصلی چه تأثیری بر منطقه گذاشته است؟
همان‌طور که اشاره کردید منطقه ۱۴ شهرداری اصفهان ذیل یک کلان مؤلفه اصلی به نام حاشیه‌نشینی تعریف شده و این کلان مؤلفه، بر فضای منطقه سایه انداخته است. منطقه ۱۴ در ورودی شمال شهر اصفهان قرار گرفته و عقبه و تاریخ حضور و سابقه زیستی بسیار بالایی دارد. این منطقه مجموعه‌ای از ترین‌ها به لحاظ منفی و مثبت است؛ ازجمله بیشترین میزان بافت فرسوده در بین مناطق ۱۵ گانه شهر اصفهان را با ۳۱۲ هکتار دارد، یعنی نزدیک به ۳۰ درصد کل محدوده بافت فرسوده است، درعین‌حال که همچنان در حال تولید بافت ناکارآمد و فرسوده است. پایین‌ترین میزان فضای سبز تفرجگاهی را دارد و خیابان عمان سامانی به‌عنوان پرتراکم‌ترین خیابان و محله شهر با ۲۰۸ نفر بر هکتار در این منطقه قرار دارد. از آن‌طرف ترین‌های مثبتی را نیز دارد؛ ازجمله جوان‌ترین منطقه شهر است و بیشترین افراد بالای ۱۵ سال و کمترین افراد بالای ۶۰ سال در این منطقه سکونت دارند. تنها منطقه‌ای با مجموعه‌ای از اقوام و ملیت‌هاست که از کرد و لر و ترک و بلوچ تا ملیت‌های افغانستانی، عراقی، پاکستانی، یمنی، سوری در این منطقه زندگی می‌کنند که در ذات خود هم می‌تواند تهدید و هم فرصت باشد. استعداد بی‌نظیر فرهنگی، ورزشی، هنری و ... در منطقه و چندین قهرمان ملی در منطقه حضور دارد که نشان می‌دهد در عین مظلومیت و محرومیت و کمتر توسعه‌یافتگی، ظرفیت‌های بی‌نظیری در منطقه داریم.
- اما همان‌طور که اشاره کردید حاشیه‌نشینی بر منطقه سایه انداخته است؟
بله، این منطقه ۱۲ محله دارد، اما همان‌طور که اشاره کردم ذیل کلان مؤلفه حاشیه‌نشینی است که یکسری ریز مؤلفه‌هایی در بعد اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، زیست‌محیطی و ... دارد و همه ذیل این فضا تعریف می‌شود. اما اینکه معتقدیم ظرفیت بی‌نظیری در منطقه ۱۴ است یک گمانه‌زنی یا ادعای بی سند نیست. یکی از بزرگ‌ترین ظرفیت‌های منطقه، حرم مطهر حضرت زینب(س) است. معتقدم هر منطقه‌ای در شهر اصفهان باید کلان روایت خودش را از منطقه تعریف کند که این کلان روایت برگرفته از خرده روایت‌ها و خرده‌فرهنگ‌های منطقه است. امروز کلان روایت منطقه ۱۴، شهر منطقه زیارتی است، چراکه حرم حضرت زینب(س) به‌عنوان فرزند بلافصل حضرت امام موسی کاظم(ع) امروز در حوزه گردشگری مذهبی در کشور به‌عنوان قطب چهارم یا پنجم گردشگری در کشور تعریف می‌شود، اما ما از این ظرفیت کمترین بهره را برده‌ایم. وقتی کلان روایت منطقه، شهر منطقه زیارتی تعریف می‌شود یعنی توسعه اقتصادی، سیاسی، زیست‌محیطی، گردشگری و ... باید ذیل این روایت تعریف شود. همین الآن از ۱۵ کشور دنیا زائر داریم، درصورتی‌که کمترین میزان رفاهیات و زیرساخت‌ها را داریم.
- با این کلان روایت، می‌توان آینده متفاوتی برای منطقه تعریف و آن را از زیر سایه حاشیه‌نشینی خارج کرد؟
در کلان منطقه زیارتی، منطقه ۱۴ در ورودی شهر اصفهان قرار دارد و دروازه شهر از طرف شمال است. رینگ چهارم حفاظتی، فرودگاه، ترمینال بزرگ شمال شهر که در مرحله تملک است، خط دوم مترو با ۴ ایستگاه از پروژه‌های پیشران و محرک توسعه هستند، بنابراین آینده منطقه ۱۴ درخشان است، اگرچه همیشه ذیل محرومیت و کمتر توسعه‌یافتگی تعریف شده است.
_ یکی از محلات بسیار شناخته شده در اصفهان و حتی کشور منطقه حصه است. برای این محله چه برنامه‌ای دارید؟
حصه شمالی جزو محروم‌ترین نقاط شهر اصفهان است که شهرت کشوری هم پیدا کرده است. حصه شمالی حتی نسبت به حصه جنوبی که در منطقه ۱۰ قرار دارد محرومیت ویژه‌تری دارد. البته، حصه مشهور شده است ما در برخی محلات آسیب‌هایی داریم که در حصه نداریم، در این محلات آسیب‌های اجتماعی اتفاق می‌افتد که به نظرم شاید نسبت به حصه بحرانی‌تر است. من این منطقه را یک پهنه دیدم؛ حصه، ارزنان، جلوان و دارک، پهنه محرومیت‌زدایی تعریف کردیم که اتفاقات خوبی رقم خواهد خورد. در ابتدای این دوره از فعالیت مدیریت شهری، اولین دستور کار جلسه میز محلات در دفتر شهردار اصفهان، محله حصه بود. در این جلسه یک تقسیم کار انجام شد و حوزه کالبدی و زیرساختی را معاونت شهرسازی شهرداری و اقدامات کوتاه‌مدت و میان‌مدت را شهرداری منطقه ۱۴ عهده دار شد. بعدازآن جلسه، مطالعات، نیازسنجی، عارضه‌یابی و ... همه جمع‌بندی شد و درنهایت ذیل ۳ کلان مؤلفه هویت، امنیت و فرهنگ تعریف شد. ما از نیمه‌راه رسیدیم و بودجه ۱۴۰۰ برای برنامه‌ریزی برای انجام اقدامات و پروژه‌های دیگری تعریف شده بود، اما با حمایت مدیریت شهری، ذیل این ۳ کلان مؤلفه اقداماتی تعریف کردیم.
- مؤلفه‌های هویت، امنیت و فرهنگ قرار است چه تغییر و تحولی در حصه رقم بزند؟
هویت ریشه و اصل و اساس آن چیزی است که در مناطق محروم و حاشیه‌ای داریم. یکی از مکاتب جامعه‌شناسی غربی به نام مکتب شیکاگو بیان می‌کند شهروند و شهر به‌قدری در تعامل با همدیگرند که شهروند شبیه شهر می‌شود و شهر را هم شبیه خودش می‌کند، مثالی که می‌زند محله چینی‌ها در نیویورک است که هم چینی‌ها شکل محله را مثل خودشان کرده‌اند و هم شهر در این تعامل تغییر کرده است. الآن در محله حصه همین اتفاق افتاده است؛ ازیک‌طرف کارتن‌خواب‌ها، معتادان متجاهر، کودکان کار، زنان بی‌سرپرست و بد سرپرست و از آن‌طرف دیوارهای دود گرفته، فضای بی‌دفاع شهری، پاتوق‌ها و ... هم شهروند را شبیه محله کرده و هم‌محله را شبیه خودش کرده است! پس باید اتفاق ویژه‌ای رقم بخورد. در این زمینه اتاق فکری برگزار کرده و به این نتیجه رسیدیم که باید هویت جدید و لباس جدیدی برای محله تعریف کنیم. پروژه دیوارنگاره تعریف شد که دومین پروژه دیوارنگاره بزرگ کشور بعد از اتوبان یادگار امام تهران است. در قالب این پروژه، تمام محورها و خیابان‌های اصلی محله حصه دیوارنگاره کار خواهد شد که شکل جدیدی به محله می‌دهد. بالغ‌بر ۲۵ هزار متر پلاستر زنی و بالای ۱۵ هزار متر دیوارنگاره، اتفاق ویژه‌ای در محله حصه بود که در حال تکمیل است. بعد از اتمام این پروژه حصه دیگر جایی نیست که هرکسی بتواند با آن عکس بگیرد. معتقدم این فضا، فضایی شده که هرکسی می‌آمد، عکس می‌گرفت و می‌رفت، درواقع حصه محله‌ای برای شوآف شده بود، درحالی‌که به مردم این منطقه برمی‌خورد و اگر کسی نمی‌تواند کاری انجام دهد نباید به این منطقه بیاید!
- حاشیه‌نشینی امنیت محله حصه را نیز به هم زده و آسیب‌های اجتماعی دیگری به دنبال داشته است. مدیریت شهری در این زمینه چه کاری می‌تواند انجام دهد؟
همان‌طور که اشاره کردم گام دوم مؤلفه‌های کلان در منطقه ۱۴، امنیت است، طبق نیازسنجی از مردم این محلات، یکی از بزرگ‌ترین مسائل آن‌ها امنیت است؛ کلیدواژه‌ای که اگر نباشد بقیه کارهای ما هم اثر زیادی ندارد. تعبیر من این است که بعضی محلات ما، محلی برای ته‌نشین شدن همه نازیبایی‌های شهر است، بیشترین کارتن‌خوابی را در این مناطق داریم، اما بیش از ۹۰ درصد، از مردم این منطقه نیستند، اینجا چرخه تکمیل است، فرد ضایعات را جمع می‌کند، همینجا می‌فروشد، همینجا مواد را تهیه و مصرف کرده و همینجا کارتن‌خوابی می‌کند! مسئله بدتری که در حوزه امنیت، این محلات با آن درگیر هستند این است که بخشی ذیل کلانتری ۲۶ و بخشی کلانتری قهجاورستان است، این مشکل باعث شد برای مؤلفه امنیت سراغ احداث کلانتری برویم، نه کیوسک و کار موقت، حتی حاضر شدیم خانه‌ای را تهیه کنیم و در اختیار نیروی انتظامی قرار دهیم، چون باعث ناامن شدن حیات خلوت و جلوگیری از بزه‌ها در این منطقه است اگرچه متأسفانه این کار انجام نشد.
- و در حوزه فرهنگ چه اقداماتی پیش‌بینی شده است؟
عرصه بعد فرهنگ به معنای عام است. در حال حاضر کمترین میزان فضای سبز تفرجگاهی را در منطقه ۱۴ داریم، یعنی جایی برای بازی، تفریح و دور هم‌نشینی خانواده‌ها نداریم، به همین دلیل ۸ هزار و ۵۰۰ متر بازیکده تخصصی مادر و کودک در منطقه در حال احداث است که شامل فضاهای ایمن و استاندارد با انواع بازی‌های مختلف است که در حال خرید تجهیز وسایل بازی هستیم. ضمن اینکه معتقدیم جنس کارهای رخدادی و رویدادی در عرصه فرهنگ خیلی جوابگو نیست، نه اینکه حذف شود ولی باید حرکت مستمر و آموزش فراگیر انجام شود که در هماهنگی با معاونت اجتماعی شهرداری اصفهان در حال برنامه‌ریزی است.
- در حوزه زیرساختی چه پروژه‌هایی در منطقه در حال احداث است؟
یکی از بزرگ‌ترین مطالبات مردم منطقه جاده عاشق‌آباد شرقی معروف به جاده مرگ بود که بیش از ۳ دهه مردم را دچار مشکل کرده بود و این جاده به عرض ۶ تا ۷ متر، بدون روشنایی و علائم راهنمایی و رانندگی بود که به گفته کارشناسان بطور میانگین حدوداً ماهی یک نفر جان خود را در این جاده از دست می‌داد. این جاده در حریم شهر اصفهان و منطقه ۱۴ بود و شهرداری اساساً اجازه ورود نداشت، اما با همراهی مدیریت کلان استان، توانستیم با یک خط بدنه در عرض ۳۶ متر داخل محدوده وارد کنیم، در میان‌سال بودجه ۷۰ میلیارد تومانی تعریف کنیم و تا پایان سال آن را آماده بهره‌برداری کنیم. با اجرای این پروژه جامعه آماری نزدیک به ۳۰ هزار نفر از این پروژه منتفع و مشکل چندین ساله حل می‌شود. برخی حتی خیلی جدی می‌گفتند اگر در این ۴ سال مسئله جاده را حل کنید برای منطقه کافی است.
- هرسال در بودجه شهرداری اصفهان برای منطقه ۱۴ اعتبارات محرومیت‌زدایی نیز پیش‌بینی می‌شود. این اعتبارات چقدر به آبادانی منطقه کمک می‌کند؟
اعتبارات محرومیت‌زدایی پیش‌بینی می‌شود اما منوط به تحقق بودجه است و معمولاً چون بودجه‌ها کامل محقق نمی‌شود این بودجه هم سالبه به انتفاع موضوع می‌شود، اما در این دوره از مدیریت شهری پروژه‌های ویژه‌ای در حال اجراست، ازجمله در ورودی شهر اصفهان تقاطع شهدای ورزشکار با اعتبار حدود ۹۰ میلیارد تومان در دستور کار قرار گرفته و تا پایان سال افتتاح خواهد شد. پروژه دوم تقاطع غیرهمسطح انتهای خیابان آیت‌الله غفاری موسوم به تقاطع غیر همسطح سعید کاظمی آشتیانی(پدر علم ژنتیک ایران) با ۱۲۴ میلیارد تومان است که از بهمن‌ماه سال گذشته آغاز شد و تا پایان سال تحویل داده خواهد شد. در حال حاضر، یک عرصه ۴ و نیم هکتاری را در صحرای سودان که منتهی به محله عمان سامانی است و این محله را از بن‌بست خارج خواهد کرد به فضای سبز تفرجگاهی تبدیل خواهیم کرد و پروژه از ابتدای سال آینده احداث و سرانه سبز تفرجگاهی کاملاً متحول خواهد شد، درعین‌حال که با نگاه فرهنگی اجتماعی و پردیس خانواده محور به این محل نگاه خواهد شد و درواقع باغ غدیر کوچکی در فضای منطقه شکل خواهد گرفت. صرف‌نظر از بودجه محرومیت‌زدایی، نگاه ویژه‌ای به منطقه شده تا اندکی گردوغبار محرومیت از صورت منطقه شسته شود. در این راستا، بیش از ۳۰۰ میلیارد تومان پروژه عمرانی، به‌غیراز بودجه عمرانی منطقه در حال اجراست.
- با توجه به سیل مهاجرانی که از نقاط مختلف به حاشیه اصفهان می‌آیند، آیا خدماتی که در منطقه ۱۴ پیش‌بینی شده جوابگوی این نیازها خواهد بود؟
چند نگاه در مدیریت شهری در ادوار مختلف بوده، یک نگاه این است که به‌هرحال هر شهری حاشیه دارد و پرداختن به حاشیه یعنی افزایش مهاجرت. این نگاه در برخی جاها باعث شد ترمزدستی خدمت کشیده شود، چون هرچقدر مدیریت شهری هزینه کند بازهم این وضعیت ادامه دارد. اما نگاه دیگر این است که مردم این منطقه مثل همه مناطق دیگر حق دارند خدماتی دریافت کنند. حتی با نگاه اول، وقتی تاریخ را بررسی و به تومار شیخ بهایی رجوع می‌کنید می‌بینید که نهر سودان در این منطقه حقابه داشته، نهر شاه‌پسند در زمان قاجار دارای حقابه بوده، به سبب حرم حضرت زینب(س) اینجا سابقه زندگی هزارساله وجود دارد، پس اینجا حاشیه نیست، چون اینجا از قبل وجود داشته، درحالی‌که طرف دیگر شهر اصفهان سابقه ۵۰ ساله دارد، پس حتی با نگاه اول اینجا حاشیه حساب نمی‌شود. بیشترین مشارکت اجتماعی و بیشترین تعداد شهدای دفاع مقدس و مدافع حرم، بیشترین تعداد مسجد و هیئت و کانون فرهنگی در این منطقه است.
- اما دغدغه مهاجرت در این منطقه همچنان وجود دارد؟
بله، دغدغه مهاجرت موضوع درستی است، چون شهر اصفهان دیگر ظرفیت بارگذاری جدید ندارد. در این حوزه طرحی را با بانک رسالت، استانداری، فرمانداری و دیگر ارگان‌های ذی ربط تحت عنوان مهاجرت معکوس تعریف کردیم که طرح مفصلی است و در قالب آن امکانات و تسهیلات را در مبدأ به افراد پرداخت خواهیم کرد تا مهاجرت معکوس اتفاق افتد. آینده از آن منطقه ۱۴ است، این را من نمی‌گویم، بلکه ظرفیت‌های این منطقه و ابعاد توسعه‌ای آن نشان می‌دهد، اما لازم است نگاه جدیدی به این منطقه داشته باشیم و سراغ راه‌های درآمدی دیگری در منطقه برویم و محور توسعه را تغییر دهیم. ابر پروژه‌ای داریم و آن احداث سومین میدان بزرگ شهری با وسعتی بیش از ۱۹ هکتار، معروف به طرح توسعه حرم اجرا خواهد شد و در اطراف آن هتل، زیرساخت‌های تجاری، خدماتی، فرهنگی و آموزشی پیش‌بینی شده و هم‌زمان مداخله در ۳۲ هکتار بافت فرسوده ارزنان است بیش از دو دهه متوقف بود، اما به‌سرعت در حال اجراست و سال آینده عملیات اجرایی این پروژه شروع خواهد شد.
- یکی از معضلات این منطقه ضایعات فروشی‌هاست که باعث تکمیل چرخه آسیب‌ها در منطقه شده است.
دقیقه، ضایعات فروشی‌ها، یکی از معضلات بزرگ ما هستند که چرخه تأمین را تکمیل می‌کنند. این ضایعات فروشی‌ها باید مجوز ضایعات آهن‌فروشی داشته باشند، اما بقیه ضایعات را هم جمع می‌کنند. با توجه به اقتصاد پردرآمدی که دارند به شدت استقبال می‌کنند و برخی تبدیل به مال‌خری می‌شوند. در چرخه‌ای که فرد ضایعات را جمع می‌کند، می‌فروشد، مواد می‌خرد و مصرف می‌کند و همینجا می‌خوابد گاهی مبادله کالا به کالا می‌کنند، ضایعات را می‌گیرد و به جای آن مواد مخدر می‌دهد، یکی از انتظارات ویژه مردم این منطقه ساماندهی ضایعاتی‌ها است که با قوه قضائیه طرح موضوع کردیم و چند دستور صریح گرفتیم و بخشی از آن‌ها را پلمپ کردیم، اما حجم درد بلندتر از فریاد است. این موضوع همت جدی در استان می‌خواهد، در حوزه قضائی انتظامی و شهری تا جمع شود. اگر الآن از مردم این محلات نظرسنجی کنید اولین مسئله حضور این ضایعاتی‌هاست که در کنار آن آسیب‌های دیگری هم دارد و بخشی از آن فضاهای زیست‌محیطی و مسائل بهداشتی و اخلاقی و جرم و جنایت در بستر این‌هاست که محیط را برای زندگی ناایمن می‌کند. شهرداری یک‌تنه نمی‌تواند در این حوزه ورود کند، اما همچنان یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های مردم این محلات است که به شدت و قارچ گونه رشد می‌کند، حتی پا را فراتر گذاشته و در دل محله و کنار بافت مسکونی به خاطر اقتصاد پردرآمد در حال شکل‌گیری هستند و مردم را به شدت عاصی کرده، یعنی روزی نیست که درخواستی از مردم برای برخورد با آن‌ها نداشته باشیم.
- به‌غیراز ضایعات فروشی‌ها، بیشترین مطالبات مردم در چه زمینه‌ای است؟
در حوزه اعتیاد و معتادان متجاهر است، چون در این محلات از همه‌جا به اینجا می‌آیند، معتادان متجاهر و کارتن خواب‌ها، امنیت روانی و زندگی ساکنان اینجا را مختل کرده‌اند. خریدوفروش مواد مخدر نیز به‌صورت خرده‌فروشی جزو آسیب‌های اجتماعی است که در همین چرخه دست‌به‌دست هم داده و فضای اینجا را تغییر داده است. در حوزه مدیریت شهری هم خدماتی نیاز دارند که در حال انجام است، ضمن اینکه مردم این منطقه جزو بهترین و متواضع‌ترین و قانع‌ترین مردم شهر اصفهان هستند.
- همکاری دستگاه‌های مختلف در زمینه رفع مشکلات حاشیه شهر اصفهان را چطور ارزیابی می‌کنید؟
در طول تاریخ زندگی بشر بر اساس نظر بیشتر علمای مدیریت شهری پدیده‌ای پیچیده‌تر از شهر آفریده نشده، معضلات و مشکلات هم به همین میزان پیچیده است، بنابراین اگر اراده جمعی وجود نداشته باشد این مشکلات حل نخواهد شد. بسیاری از مسائل منطقه بخشی در حوزه مدیریت شهری است، اما بخش اعظمی در حوزه بقیه نهادها و سازمان‌ها است. یکی از مشکلات وجود لکه‌های خاکی وسط منازل مسکونی است که هم مصداق اکمل و اتم فضای بی‌دفاع شهری است، هم با کوچک‌ترین باد و گردوخاک، زندگی ساکنان منطقه را مختلف می‌کند، چون در حریم شهر است و در محدوده شهری نیست، شهرداری هم نمی‌تواند ورود کند و کاربری برای آن تعریف کند، بنابراین دست مدیریت شهری در این حوزه دست بسته است.
یکی دیگر از بزرگ‌ترین مسائل حصه وقف است، کل حصه چه حصه شمالی و چه جنوبی موقوفه است و سند موقوفه محکمی صادر شده و جزو حوزه اوقاف است. مردمی که اینجا نسل در نسل ساکن شده و خانه خریده‌اند الآن با مسئله وقف مواجه‌اند. یکی دیگر از معضلات، وندالیسم، تخریب، سرقت و از بین بردن تأسیسات شهری است. یکی از بزرگ‌ترین مسائل در حوزه مدیریت شهری در این منطقه سرقت، تخریب و از بین بردن است اما جالب است دیوارنگاره‌هایی که در این سطح زیاد انجام شده به‌ندرت آسیب دیده است.
انتهای پیام
نظرات