به گزارش ایسنا، چسواو میوُش در کتاب «ذهن اسیر» با رویکردی نقادانه و با اتکا به تجربیات خود به‌ عنوان کسی که کمونیسم را در هیاتی استالینیستی، یعنی مخوف‌ترین شکل آن، از نزدیک دیده و تجربه کرده است، از دام‌هایی می‌گوید که کمونیسم پیش پای روشنفکران پهن می‌کند.

کتاب «ذهن اسیر» زمانی نوشته شد که میوُش خود تازه از لهستان تحت سیطره و نفوذ استالینیسم به فرانسه گریخته بود. این کتاب را با کتاب‌های «۱۹۸۴» جورج اورول و «ظلمت در نیمروز» آرتور کوستلر مقایسه کرده‌اند. متن اصلی کتاب «ذهن اسیر» اولین بار در سال ۱۹۵۳ منتشر شده است.

موضوع کتاب «ذهن اسیر»، چنانکه چسواو میوُش خود در یادداشتی که در سال ۱۹۸۱، یعنی ۳۰ سال بعد از انتشار این کتاب، بر آن نوشته است توضیح می‌دهد، «آسیب‌پذیری ذهن قرن بیستمی در برابر فریبندگی آموزه‌های اجتماعی ـ سیاسی و آمادگی‌اش برای پذیرش وحشت رژیمی توتالیتر در آینده‌ای فرضی است.»

میوُش در کتاب «ذهن اسیر» در پی علت‌یابی اشتیاق به یقین و قطعیت از هر نوع، حتی خیالی‌ترین انواع آن، است و چنانکه که از یادداشتی که ذکرش رفت برمی‌آید، گویی ۳۰ سال بعد از انتشار چاپ اول این کتاب، آن را همچنان واجد موضوعیت می‌بیند چراکه معتقد است «کششی که تفکر توتالیتری، چه از نوع چپ و چه راست، از آن بهره می‌گیرد متعلق به گذشته جهان نیست؛ برعکس، گویا رو به افزایش است.»

«ذهن اسیر» از خلال روایت تجربه‌ها و مشاهدات و دریافت‌های شخصی چسواو میوُش، تصویری روشن از نظام توتالیتر حاکم بر روسیه شوروی و کشورهای اروپای شرقی و آنچه در این کشورها به دموکراسی‌های خلق معروف بود و شیوه تأثیرگذاری آن بر ذهن روشنفکران این کشورها به دست می‌دهد.

از دیگر کتاب‌های چسواو میوُش «سه زمستان»، «نجات»، «تاریخ ادبیات لهستان»، «امپراتور زمین»، «سرود مروارید»، «سرود سیاره زمین»، «زادگاه»، «اشعار برگزیده» و «شعر دوران پس از جنگ لهستان» درخور ذکرند.

میوُش در کتاب «ذهن اسیر» ما را با خود به دنیای روشنفکران بلوک شرق، که تحت سیطره حکومت‌های کمونیستی می‌زیستند، می‌برد تا ببینیم و دریابیم که آن حکومت‌ها چگونه بر ذهن روشنفکران اثر می‌گذاشتند و شیوه تفکرشان را شکل و جهت می‌دادند و آن‌ها را سرسپرده خود می‌کردند. در واقع کتاب «ذهن اسیر» سازوکاری را شرح می‌دهد که از طریق آن استقلال نویسنده و روشنفکر از او گرفته می‌شود و نویسندگان و روشنفکران یک جامعه، طی این سازوکار، به سرسپردگان و فرمانبران ایدئولوژی‌ای بدل می‌شوند که حکومت به آن‌ها تزریق می‌کند. این سرسپردگی را میوُش، به‌عنوان یک نویسنده و روشنفکرِ زیسته در نظامی توتالیتر، از نزدیک دیده و درک کرده است و کتاب «ذهن اسیر» ماحصل این درک است.

میوُش خود کتاب «ذهن اسیر» را نبردگاهی معرفی می‌کند که او در آن به مبارزاتش علیه آموزه سیاسی‌ای که با آن به مخالفت برخاسته است شکل می‌دهد.

کتاب «ذهن اسیر» از یادداشت نویسنده و پیشگفتار او بر این کتاب و ۹ فصل تشکیل شده است. فصل‌های نُه‌گانه کتاب «ذهن اسیر» عبارتند از: «قرص مورتی‌بینگ»، «نگاه به غرب»، «کتمان»، «آلفا، مرد اخلاق»، «بِتا، عاشق ناکام»، «گاما، برده تاریخ»، «دلتا، آوازخوان دوره‌گرد»، «انسان، این دشمن» و «درس‌های بالتیک».

در بخشی از کتاب «ذهن اسیر» از زبان خود چسواو میوُش درباره این کتاب و آنچه او در آن قصد بیانش را دارد می‌خوانید:

«این کتاب خواننده را به دنیایی می‌برد که اهالی‌اش روشنفکران ورشو، پراگ، بخارست و بوداپست هستند. این دنیا برای من آشناست، اما برای خواننده‌ام می‌تواند همان‌قدر بیگانه و چه‌بسا حیرت‌آور باشد. تلاش دارم توضیح دهم که ذهن انسان در دموکراسی‌های خلق چگونه کار می‌کند. اگر توانسته‌ام این کتاب را بنویسم برای این است که نظام ابداعی مسکو به ‌نظرم بی‌نهایت عجیب بوده و هست. هر تمدنی، اگر با سادگی کودکانه‌ای به آن بنگریم (چنان‌که سوئیفت به انگلستان دوره خود نگریست)، وجوهی عجیب‌وغریب در خود دارد که آدم‌ها آن‌ها را همچون چیزهایی کاملا طبیعی پذیرفته‌اند زیرا به آن‌ها خو گرفته‌اند. اما این در هیچ جای دیگری مانند تمدن شرق، که زندگی ۸۰۰ میلیون نفر را شکل می‌دهد، برجسته نیست.»

چسواو میوُش که نامش در ایران به چسلاو میلوش هم ترجمه شده، متولد ۱۹۱۱ و درگذشته به سال ۲۰۰۴، شاعر، نویسنده، مترجم و دیپلمات لهستانی ـ آمریکایی و برنده جایزه نوبل ادبیات سال ۱۹۸۰ است. میوُش در زمان جنگ جهانی دوم در ورشو می‌زیست و از اشغال این شهر به دست نیروهای آلمان نازی جان سالم به‌در برد. بعد از جنگ، زندگی تحت سیطره کمونیسم را تجربه کرد و خودش نیز مدتی به اندیشه‌های سوسیالیستی گروید و وابسته فرهنگی دولت لهستان شد. وابستگی میوُش به کمونیسم و حکومت کمونیستی اما دوام نیافت و او سرانجام به فرانسه گریخت و سپس به آمریکا مهاجرت کرد. میوُش آثارش را به زبان‌های لهستانی و انگلیسی می‌نوشت. او با اشعارش، به‌ویژه اشعاری که درباره جنگ سرود، و ارزیابی نقادانه‌اش از استالینیسم در کتاب «ذهن اسیر» شهرتی جهانی یافت. اخلاق، سیاست، تاریخ و ایمان موضوعاتی هستند که میوُش در آثارش به آن‌ها پرداخته است. او همچنین، در مقام مترجم، در معرفی آثار غربی به مخاطبان لهستانی نقشی مهم ایفا کرد و مخاطبان غربی را نیز به آگاهی بیشتر از ادبیات اسلاوی فراخواند. از جمله آثار چسواو میوُش می‌توان به کتاب‌های «قبضه قدرت»، «سرزمین مادری»، «امپراتوری زمین: حالات خیالات غریب»، «ناقوس‌ها در زمستان»، «زمین دست‌نیافتنی»، «کوه‌های پارناسوس»، «قلمرو بومی» و «تاریخ ادبیات لهستانی» اشاره کرد.

انتهای پیام