به گزارش ایسنا، در این گزارش نگاهی می‌اندازیم به برجسته‌ترین وقایع این سال:
«ژانویه»
«اعتراضات قزاقستان»
در نخستین روز سال ۲۰۲۲، دولت قزاقستان تصمیم به حذف سقف قیمت سوخت گرفت. این تصمیم به ناگهان قیمت حامل‌های انرژی را افزایش داده و در دوم ژانویه به تظاهراتی گسترده منجر شد که «ژانویه خونین» یا «تراژدی ژانویه» نام گرفت. اعتراضات ابتدا به شکل مسالمت‌آمیز در شهر نفتی جانااوزن آغاز شد و به سرعت به تمامی قزاقستان گسترش یافت، خصوصا در بزرگترین شهر این کشور، یعنی آلماتی. نارضایتی عمومی از عملکرد دولت، فقر گسترده و نارضایتی مردمی از نورسلطان نظربایف، رئیس‌جمهوری سابق قزاقستان و رئیس وقت شورای امنیت ملی این کشور، از عواملی بود که در آتش خشم عمومی دمید. نظربایف نهایتا از منصب خود برکنار شد.
در پنجم ژانویه قاسم جومارت توکایف، رئیس‌جمهوری قزاقستان در دو منطقه آلماتی و مانگیستاو اعلام وضعیت اضطراری کرد و در همان روز، اصغر مامین، نخست‌وزیر وقت استعفا داد. یک روز بعد در ششم ژانویه و به درخواست توکایف، ۳۰۰۰ نیروی روسی به عنوان نیروهای صلح‌بان سازمان پیمان امنیت جمعی وارد قزاقستان شدند تا در آرام کردن اعتراضات به دولت مستقر کمک کنند. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه هدف از اعزام نیروهایش به این کشور را جلوگیری از "انقلاب رنگی" دانست که دخالت کشورهای بیگانه در امور داخلی قزاقستان به آن دامن می‌زند. در هفتم ژانویه توکایف اعلام کرد که سقف قیمت سوخت را به مدت شش ماه دوباره وضع می‌کند و همزمان، معترضان را «تروریست» نامید. او اعلام کرد که به سربازان دستور شلیک تیر جنگی به قصد کشتن داده است.
بر اساس آمار مقامات قزاقستان، در این اعتراضات یک هفته‌ای ۲۰۸ تن از معترضان کشته و ۹۹۰۰ تن بازداشت شدند؛ همچنین ۹ نیروی پلیس هم در این تظاهرات جان باختند. نهایتا در دهم ژانویه، توکایف با بیان اینکه ناآرامی‌ها به پایان رسیده و نظم به قزاقستان بازگشته است، از نیروهای سازمان پیمان امنیت جمعی خواست این کشور را ترک کنند.
«فوریه»
«حمله روسیه به اوکراین»
در پاییز ۲۰۲۱ بیش از ۱۰۰ هزار سرباز روس در مرز این کشور با اوکراین مستقر شدند و این همزمان بود با زمزمه‌هایی از نزدیک شدن اوکراین به «سازمان پیمان آتلانتیک شمالی». کی‌یف می‌خواست در ناتو عضو شود و کرملین آن را برنمی‌تابید، زیرا عضویت اوکراین در ناتو به معنای حضور نیروهای نظامی غرب در مرز روسیه بود. ولادیمیر پوتین نیروهایش را به مرز اوکراین فرستاد و همزمان فهرستی از تضمین‌های امنیتی درخواستی خود را به غرب داد که در آن گسترش ناتو به سمت روسیه، یک خط قرمز عنوان شده بود. غرب این را نپذیرفت و مسکو در ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ در برابر چشمان بهت‌زده مردم جهان، به اوکراین حمله کرد تا بزرگترین جنگ اروپا از زمان جنگ جهانی دوم را آغاز کند.
۲۰۲۲ تمام شد و پوتین – که این جنگ را در دومین ماه آن آغاز کرد – قصد نداشت و گمان نمی‌کرد تا امروز آن را ادامه دهد، زیرا روی کاغذ، اوکراین به هیچ وجه حریف روسیه نبود. در اوایل ۲۰۲۲، ناوگان هوایی روسیه ۱۳ برابر، خودروهای نظامی‌اش ۲.۴ برابر و ناوگان دریایی‌اش ۱۶ برابر اوکراین بود. این کشور در فهرست بودجه‌های نظامی سال ۲۰۲۱ در جهان، در جایگاه چهارم قرار داشت و ۶۶ میلیارد دلار هزینه کرده بود؛ در حالی که اوکراین در آن سال تنها ۶ میلیارد دلار بودجه نظامی داشت.
اما کی‌یف پشتیبان‌های زیای پیدا کرد. با آغاز این جنگ – که پوتین آن را «عملیات ویژه نظامی» می‌خواند – اتحادیه اروپا، ناتو و آمریکا حمایت گسترده‌ای از اوکراین کردند، از کمک‌های مالی و پناه دادن به آوارگان اوکراینی گرفته تا ارسال تسلیحات و تجهیزات سبک و سنگین، و البته تحریم‌های سفت و سخت علیه روسیه.
با این حال، بر اساس اعلام دفتر کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل، تا دسامبر ۲۰۲۲ بیش از ۶۸۰۰ غیرنظامی اوکراینی کشته شده و بسیاری از آن‌ها به کشورهای اطراف گریخته‌اند. از این میان، لهستان با ۸ میلیون پناهجو بیشترین آمار پناهندگان اوکراینی را ثبت کرده است.
اما جنگ برای روسیه هم هزینه‌های زیادی داشته است، از جمله محکومیت گسترده بین‌المللی، محکومیت در مجمع عمومی سازمان ملل، محکومیت در دیوان بین‌المللی دادگستری و اخراج روسیه از شورای اروپا؛ کشورهای مختلف کوشیدند تا مسکو را در مجامع بین‌المللی منزوی کنند. علاوه بر تحریم‌های مستقیم غرب، حدود ۱۰۰۰ شرکت، از جمله اپل، آیکیا و مک‌دونالد هم فعالیت خود در روسیه را به حالت تعلیق درآوردند.
فارغ از آسیب‌هایی که به انبارهای تسلیحاتی، زیرساخت‌ها و اقتصاد طرفین جنگ، یعنی روسیه و اوکراین وارد شده، جامعه جهانی هم متحمل آسیب‌هایی شده است که از میان آن‌ها می‌توان به افزایش بهای سوخت و نگرانی از بروز یک بحران انرژی، کاهش ذخایر غذایی به دلیل پایدار نبودن صادرات غلات اوکراین، افزایش تورم در سرتاسر جهان و افزایش سطح آماده‌باش هسته‌ای کشورها به دلیل تهدید روسیه به استفاده از سلاح اتمی اشاره کرد. اخیرا هم دو موشک اوکراینی که برای رهگیری موشک‌های روسیه شلیک شده بودند، از مسیر خود خارج شده و در روستایی در لهستان فرود آمدند که دو لهستانی را به کام مرگ کشاند.
روسیه ابتدا سعی در تصرف کی‌یف داشت، اما متحمل شکست شد و هدفش را تغییر داد. مسکو حالا بر شرق اوکراین و منطقه «دونباس» تمرکز کرده است. اساساً جنگ هم از آنجا شروع شد که پوتین استقلال جدایی‌طلبان لوهانسک و دونتسک در دونباس را به عنوان جمهوری‌های خودخوانده به رسمیت شناخته و نیروهای "صلح‌بان" خود را برای «حفاظت» از آنان به دونباس فرستاد.
در اوایل جنگ، کی‌یف هدف حمله موشک‌های روسیه قرار گرفت و مسکو در اواخر سپتامبر با برگزاری همه‌پرسی در مناطق دونتسک، لوهانسک، خرسون و زاپوریژیا در اوکراین، آن‌ها را بخشی از خاک روسیه دانست. اما رفته‌رفته ورق برگشت. کمی بعد نیروهای کی‌یف خرسون را پس گرفته و سربازان روسیه را وادار به عقب‌نشینی کردند. یکی دیگر از اتفاقات غیرمنتظره این جنگ انفجار یک پل مهم در شبه جزیره کریمه بود که روسیه مسئولیت آن را با اوکراین دانست، اما کی‌یف از پذیرش مسئولیت سر باز زد. کریمه شبه‌جزیره‌ای در اوکراین بود که روسیه در سال ۲۰۱۴ آن را به خاک خود الحاق کرد.
اولویت‌های کی‌یف حالا از «از دست ندادن پایتخت» به «پس گرفتن کریمه» رسیده است. گاز روسیه هم که اهرم فشار این کشور در برابر غرب بود، قدرتش را از دست داده، زیرا هم روسیه برای تامین مخارج جنگ به فروش سوخت نیاز دارد و نمی‌تواند آن را قطع کند، و هم اروپا برای تامین سوخت مورد نیاز خود به خاورمیانه و آمریکا روی آورده و می‌تواند انرژی مورد نیاز برای گذراندن زمستان را از این منابع جایگزین تامین کند.
«مارس»
«حمله به مسجد پیشاور پاکستان»
در ساعت ۱۲:۵۵ بعد از ظهر چهارم مارس به وقت پاکستان، مردی سیاه‌پوش و مسلح به مسجدی پیشاور در منطقه خیبر پختونخوا پاکستان نزدیک شد، جایی که نماز جمعه شیعیان در آن در حال برگزاری بود. او ابتدا به دو نیروی امنیتی درب مسجد شلیک کرد و سپس شروع به تیراندازی به صف نمازگزاران کرد. این عامل تروریستی که زاده افغانستان بود و از مدت‌ها قبل اقامت پاکستان را داشت، نهایتا در مقابل منبر مسجد کمربند انفجاری پنج کیلویی خودرا منفجر کرد که نمازگزاران زیادی را به شهادت رساند.
یک روز بعد شاخه خراسان گروه تروریستی داعش مسئولیت این حمله تکفیری را پذیرفت. نیروهای امنیتی پاکستان اعلام کردند که او سال‌ها قبل به پاکستان مهاجرت کرده و مدتی قبل اعضای خانواده‌اش اعلام کرده بودند که او گم شده است.
در این حمله که بزرگترین حمله تروریستی در پاکستان از سال ۲۰۱۸ بود، دست‌کم ۶۳ تن کشته و ۱۹۶ تن مجروح شدند.
«آوریل»
«برکناری عمران خان و آغاز بحران‌های پاکستان»
۲۰۲۲ برای پاکستان سال بحران سیاسی بود، بحران‌های سیاسی، اقتصادی و اقلیمی.
عمران خان، نخست‌وزیر وقت پاکستان در ۱۰ آوریل با رای عدم اعتماد مجلس مواجه شد و به جرگه دیگر نخست‌وزیران این کشور پیوست که هیچ یک، دوره خدمت ۵ ساله خود را به اتمام نرسانده‌اند. اما خان برخلاف دیگران، به آسانی کنار نکشید. او هوادارانش را به راهپیمایی اعتراضی به سمت اسلام‌آباد فراخواند تا جانشین خود، شهباز شریف را به زیر بکشد. دولت مرکزی هم در واکنش به این اقدام، در ماه اوت خان را به نقض قوانین ضدتروریستی پاکستان متهم کرد. خان به راهپیمایی‌اش ادامه داد و در ماه نوامبر هدف یک ترور ناموفق قرار گرفت. او - که برکناری خود را توطئه آمریکا می‌داند - تیر خوردن پایش در این راهپیمایی را به گردن شهباز شریف و مقامات ارشد ارتش قدرتمند پاکستان انداخت و خواستار برگزاری انتخابات زودهنگام شد.
همزمان با تقلاهای عمران خان، دولت مرکزی پاکستان تلاش می‌کرد که بحران بدهی این کشور را حل کند. در نهایت با مساعدت صندوق جهانی پول، پاکستان دچار فروپاشی اقتصادی فوری نشد، اما همچنان باید بدهی‌هایش را تسویه کند، از جمله بدهی ۳۰ میلیارد دلاری به چین که معادل یک سوم تولید ناخالص داخلی این کشور است و بدهی دو میلیارد دلاری به دیگر کشورهای جهان.
از سوی دیگر، در ماه اوت بارش‌های شدیدی در این کشور آغاز شد و سیل عظیمی به راه انداخت که یک سوم مساحت پاکستان را زیر آب برد! آب شدن برف‌ها هم از دیگر زمینه‌های وقوع این سیل بود، اما هم این زمینه و هم بارش‌های سنگین، از تغییرات اقلیمی ناشی می‌شود. این حادثه مجموعا بیش از ۳۰ میلیارد دلار به پاکستان خسارت زد.
با در نظر گرفتن این بحران‌ها، به نظر می‌رسد که جمعیت ۲۲۵ میلیونی پاکستان در سال میلادی آینده روزهای سختی در پیش خواهند داشت.
«مه»
«بن زاید رئیس امارات شد»
زاید بن سلطان آل نهیان، نخستین رئیس کشور امارات بود که در نوامبر ۲۰۰۴ از دنیا رفت و پسر ارشدش، خلیفه بن زاید جایش را گرفت. خلیفه در نوامبر ۲۰۱۴ سکته کرد و برادرش «محمد بن زاید آل نهیان» در عمل حاکم ابوظبی شده و تقریبا سیاست‌گذاری امارات را در دست گرفت. بیشتر امور روزانه امارت ابوظبی به عنوان ولیعهد، به او واگذار شد. او در سال ۲۰۱۹ در مجله تایم به عنوان یکی از ۱۰۰ چهره تاثیرگذار سال و همچنین قدرتمندترین رهبر جهان عرب معرفی شد.
با مرگ شیخ خلیفه در ۱۳ مه ۲۰۲۲، محمد بن زاید آل نهیان رسما حاکم ابوظبی و سومین رئیس امارات شد.
«ژوئن»
«۸ موشک بالستیک در یک روز»
در پنجم ژوئن ۲۰۲۲، پیونگ‌یانگ هشت موشک بالستیک کوتاه‌برد را یک روز بعد از پایان رزمایش مشترک کره جنوبی و آمریکا شلیک کرد که از نظر تعداد موشک پرتاب شده در یک آزمایش، بی‌سابقه بود. کیم جونگ اون سال ۲۰۲۲ را با موشک آغاز و با موشک به پایان رساند؛ کره شمالی در ۲۲ ژانویه ۲۰۲۲ اولین آزمایش موشکی سال خود را انجام داد و بعد از آن، فقط در ماه ژوئیه به خود استراحت داد. پیونگ‌یانگ در ۱۱ ماه از این سال، انواع موشک‌های میان‌برد، دور برد، هسته‌ای، متداول و مافوق صوت را آزمایش کرد و نه تنها از سایت‌های موشکی، بلکه از زیردریایی و حتی قطار هم موشک پرتاب کرد.
پیونگ یانگ امروز ۳۱ دسامبر، آخرین روز سال ۲۰۲۲ هم سه موشک بالستیک را به سمت دریای شرقی (دریای ژاپن) شلیک کرد. این سومین آزمایش موشکی این کشور در ماه دسامبر بود.
«ژوئیه»
«شهادت شیرین ابوعاقله»
شیرین ابوعاقله خبرنگار فلسطینی-آمریکایی بود که سابقه ۲۵ سال همکاری با شبکه خبری الجزیره را در کارنامه داشت و یکی از شناخته‌شده‌ترین گزارشگران وقایع فلسطین اشغالی بود. او در یازدهم مارس ۲۰۲۲ حین تهیه گزارش درباره یورش نظامیان اسرائیل به کمپ مهاجران جنین در کرانه باختری، هدف گلوله قرار گرفت و جان باخت، در حالی که جلیقه و کلاه مخصوص خبرنگاران را بر تن و سر داشت و تشخیص ندادن او به عنوان عضوی از اصحاب رسانه، تقریبا غیرممکن بود.
اسرائیل ابتدا از پذیرفتن مسئولیت شهادت او سر باز زد، اما تحقیقات گسترده و مستقل روزنامه‌ها و خبرگزاری‌های معتبری همچون نیویورک‌تایمز، واشنگتن‌پست و بلینگ‌کت نشان داد که او با گلوله نظامیان رژیم صهیونیستی به شهادت رسیده است. شبکه خبری سی‌ان‌ان هم در گزارشی مجزا اعلام کرد که او عامدانه به قتل رسیده و نیروهای نظامی اسرائیل با آگاهی از هویت او، وی را هدف قرار داده‌اند. پس از آن منابع دیگری هم در تحقیقات خود به عمدی بودن شلیک به ابوعاقله اشاره کردند، اما نیروی نظامی اسرائیل تنها از «احتمال بالای شلیک اتفاقی» به این روزنامه‌نگار باسابقه سخن گفتند.
مراسم تدفین ابوعاقله با حضور ده‌ها هزار فلسطینی انجام شد، اما این مراسم هم هدف یورش نظامیان اسرائیلی قرار گرفت. آن‌ها به حاملان تابوت ابوعاقله حمله کرده و با باتوم و گاز اشک‌آور به بیمارستانی که بدن بی‌جان او در آنجا نگهداری می‌شد، حمله کردند. این اقدام رژیم صهیونیستی انتقادات علیه اسرائیل را تشدید کرد و محکومیت گسترده بین‌المللی را در پی داشت.
«رسیدن نخستین تصاویر جیمز وب به زمین»
«ناسا» در آخرین هفته سال ۲۰۲۱، تلسکوپ فضایی «جیمز وب» را به قلب آسمان‌ها - و حتی تاریخ هستی – پرتاب کرد. ساخت این تلسکوپ، که شاید بزرگترین دستاورد علمی قرن ۲۱ باشد، ۱۰ میلیارد دلار هزینه داشت و حدود ۳۰ سال طول کشید. از لحظه پرتاب بسیاری از طرفداران علم نجوم منتظر دیدن جهان از چشم این تلسکوپ عظیم‌الجثه بودند و این انتظار بالاخره در دوازدهم ژوئیه ۲۰۲۲ به پایان رسید. در این روز، نخستین تصاویر ثبت‌شده توسط این تلسکوپ منتشر شد و جزئیاتی از یک خوشه کهکشانی در فاصله ۴.۶ میلیارد سال نوری از زمین نشان داد که در طول تاریخ حیات بشر تا به امروز، مشاهده نشده بود. این تلسکوپ همچنان چشمانش را به اعماق تاریخ هستی گشوده تا تشکیل نخستین کهکشان‌های جهان ۱۳.۷ میلیارد ساله را ثبت کند.
«کشته شدن رهبر القاعده»
طالبان پیش از تسلط بر افغانستان در اوت ۲۰۲۱، به آمریکا تعهد داده بود که اجازه ندهد افغانستان به مکانی امن برای پنهان شدن تروریست‌ها بدل شود، اما در ۳۱ ژوئیه ۲۰۲۲ یک پهپاد آمریکایی با شلیک دو موشک هل‌فایر، ایمن الظواهری، رهبر گروه تروریستی القاعده را در کابل (پایتخت افغانستان) هدف قرار داد.
الظواهری پس از کشته شدن اسامه بن‌لادن، رهبر سابق این گروه به دست آمریکا، به رهبری القاعده رسیده بود و با روی کار آمدن طالبان در افغانستان، در خانه‌ای در کابل پنهان شده بود. سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) از چند ماه قبل محل اختفای او را پیدا کرده بود و نهایتا در ۳۱ ژوئیه، جو بایدن، رئیس‌جمهوری این کشور دستور حمله را صادر کرد.
جو بایدن پس از تایید مرگ الظواهری گفت که این اتفاق نوعی احساس «خاتمه و به سرانجام رسیدن» را به خانواده قربانیان حملات ۱۱ سپتامبر می‌دهد، حملاتی که توسط القاعده انجام شد و الظواهری هم در آن نقش داشت. خانواده‌های قربانیان ۱۱ سپتامبر هم کشته شدن الظواهری را جشن گرفتند، اما خواستار محاکمه دیگر مسئولین این حمله تروریستی شدند.
«اوت»
«حمله به سلمان رشدی»
نویسنده مرتد کتاب «آیات شیطانی» در دوازدهم اوت ۲۰۲۲ هنگامی که می‌خواست در موسسه‌ای درباره امنیت نویسندگان تبعیدی در آمریکا سخنرانی کند، مورد حمله با چاقو قرار گرفت و به شدت مجروح شد. امام خمینی (ره) سال‌ها پیش پس از انتشار کتاب آیات شیطانی، رشدی را مرتد اعلام کرد و برای کشتن او جایزه تعیین شد. از آن زمان تا امروز، رشدی تحت تدابیر امنیتی زندگی کرد، تدابیری که در سال‌های اخیر از شدت آن‌ها کاسته شده بود.
ضارب به این نویسنده آمریکایی-انگلیسی که در هند متولد شده، ۱۰ ضربه چاقو وارد کرد؛ چهار ضربه به شکم، سه ضربه به گردن، یک ضربه به چشم راست، یک ضربه به قفسه سینه و یک ضربه به پای راست. او با هلی‌کوپتر بیمارستان منتقل شد و از این حمله – در کمال تعجب ضارب – جان سالم به در برد.
رشدی نهایتا در این حمله یک چشم و توانایی حرکت یک دستش را از دست داد. ضارب ۲۴ ساله که زاده آمریکا و دارای اصالت لبنانی است، در صحنه دستگیر شده و در دادگاه اعلام بی‌گناهی کرده است. تحقیقات درباره این پرونده هنوز ادامه دارد.
«سپتامبر»
«استعفای بوریس جانسون»
بوریس جانسون زمانی روی کار آمد که حزب محافظه‌کار او، بیشترین آرای خود از زمان انتخابات ۱۹۸۷ را به دست آورد. او با وعده نهایی کردن توافق خروج انگلیس از اتحادیه اروپا به میدان آمد و به وعده‌اش هم عمل کرد؛ اما رفته‌رفته محبوبیتش کم شد. در پی مجموعه‌ای از اتفاقات، از جمله جنجال «پارتی‌گیت»، در ژوئن ۲۰۲۲ پارلمان انگلیس درخواست برگزاری جلسه رای اعتماد دوباره به جانسون را داد و این نخست‌وزیر سابق، پیروز از این جلسه خارج شد.
مدت زیادی از رسوایی پارتی‌گیت و برگزاری میهمانی در ساختمان نخست‌وزیری آن هم در دوران محدودیت‌های کرونا نگذشته بود که ماجرای تازه‌ای پیش آمد. کریس پینچر، ناظم حزب محافظه‌کار انگلیس به هتک حرمت دو مرد در یک کلوپ خصوصی متهم شد. جانسون ابتدا مدعی شد که از رسوایی پینچر اطلاع نداشته، اما بعدا مشخص شد که وقتی جانسون وزارت خارجه انگلیس بوده، از رفتارهای نامناسب پینچر آگاه بوده است.
پینچر «مستی بیش از حد» را دلیل اقدامات خود دانست و استعفا داد، اما کار به همینجا تمام نشد. زنجیره‌ای از استعفاها در کابینه دولت آغاز شد که نهایتا شخص جانسون را وادار به کناره‌گیری کرد.
او در ششم سپتامبر رسما از منصب خود کنار رفت و لیز تراس، وزیر خارجه دولت جانسون با پیروزی در انتخابات حزب محافظه‌کار، به جای او نشست؛ اما کمی بعد - چنانکه در ادامه خواهیم آورد - تراس هم وادار به استعفا شد.
«مرگ ملکه الیزابت دوم»
در ساعت ۱۵:۱۰ دقیقه هشتم سپتامبر ۲۰۲۲ به وقت انگلیس، الیزابت دوم، ملکه بریتانیا در ۹۶ سالگی از دنیا رفت. او در لحظه مرگ، پیرترین مقام سلطنتی جهان بود و بیشترین زمان را در بین دیگر پادشاهان یا ملکه‌های انگلیس در قدرت بود.
بدن بی‌جان او از ۱۴ تا ۱۹ سپتامبر در کاخ وست‌مینیستر بود و حدود ۲۵۰ هزار تن از شهروندان بریتانیا از تابوت او بازدید کردند. مراسم تدفین ملکه به صورت زنده از تلویزیون پخش شد و به یکی از پرمخاطب‌ترین برنامه‌های تلویزیون بریتانیا تبدیل شد.
او که در فوریه ۱۹۵۲ سلطنت را تحویل گرفته بود، پس از ۷۰ سال و ۲۱۴ روز، با مرگ خود، آن را به پسر ۷۴ ساله خود، چارلز سوم تقدیم کرد.
«جنگ دو روزه آذربایجان و ارمنستان»
مناقشه مرزی جمهوری آذربایجان و ارمنستان که از ۲۰۲۱ شدت گرفت، امسال هم ادامه داشت. در دوازدهم سپتامبر ۲۰۲۲ درگیری‌هایی میان نیروهای مرزی جمهوری آذربایجان و ارمنستان روی داد که تا ۱۴ سپتامبر به مرگ حدود ۳۰۰ تن منجر شد؛ منابع انگلیسی زبان از آن به عنوان «جنگ دو روزه» یاد می‌کنند.
طبق اطلاعات تایید شده، دست‌کم ۲۰۴ نیروی ارمنستان در این درگیری‌ها - که مجله «اسپکتیتور» آن را «جدیدترین جنگ اروپا» می‌داند - کشته یا مفقود شدند؛ آذربایجان هم ۸۰ تلفات را تایید کرده که مجموع تلفات این درگیری را به دست‌کم ۲۸۴ تن می‌رساند.
برخی منابع از حمله آذربایجان به مواضعی در خاک ارمنستان و تصرف این مناطق خبر دادند، ادعایی که در تصاویر ماهواره‌ای ناسا تایید شد. وزارت دفاع جمهوری آذربایجان مدعی شد که ارمنستان «اقدامات تحریک‌آمیز گسترده‌ای» در مناطق داش‌کسن، کلبجر و لاچین تدارک دیده بود و باکو پیشدستی کرد تا از مین‌گذاری جاده‌های تامین در نزدیکی مواضع مرزی ارتش آذربایجان جلوگیری کند. پس از این درگیری‌ها، آذربایجان ارتفاعات متعدد استراتژیکی را در داخل خاک ارمنستان تصرف کرد.
در ۱۳ سپتامبر روسیه اعلام کرد که برای برقراری آتش‌بس میانجی‌گری کرده، اما طرفین درگیری تنها چند دقیقه بعد از اعلام آتش‌بس آن را زیرپا گذاشتند. در ۱۴ سپتامبر باکو و ایروان با توافق یکدیگر آتش‌بس اعلام کردند. این درگیری‌ها تنها کمی بعد از آن اتفاق افتاد که روسیه در منطقه خارکیف اوکراین شکست‌های مهمی متحمل شد و نتوانست نیروهای صلح‌بان خود در قفقاز را تامین کند. مسکو در مناقشه این دو کشور نقش میانجی‌گر را بازی می‌کند.
«اکتبر»
«شکست بولسونارو»
انتخابات سراسری برزیل در دوم اکتبر برگزار شد و نامزد چپ‌گرای این کشور، لوئیز ایناسیو لولا دا سیلوا، در دور دوم انتخابات توانست ژائیر بولسونارو، رئیس‌جمهوری راست‌گرای وقت را شکست دهد.
بولسونارو که با پیروزی در انتخابات ۲۰۱۸ به ریاست‌جمهوری برزیل رسیده بود، سعی داشت دور دوم خود را آغاز کند و داسیلوا هم پیش از این از ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۰ رئیس‌جمهوری برزیل بود.
داسیلوا در نزدیک‌ترین انتخابات برزیل، با کسب ۵۰.۹۰ آرا پیروز شد و بیشترین تعداد رای در تاریخ انتخابات‌های این کشور را به خود اختصاص داد. او حالا تنها سیاستمدار برزیلی است که سه دوره رئیس‌جمهوری این کشور بوده است.
«کنگره ملی حزب کمونیست چین»
بیستمین کنگره ملی حزب کمونیست چین از ۱۶ اکتبر ۲۰۲۲ آغاز شد و به مدت یک هفته ادامه داشت، اجلاسی که هر پنج سال یک بار برگزار می‌شود و حزب کمونیست چین در آن خط مشی خود را تعیین می‌کند.
شی حینپینگ، رئیس‌جمهوری چین و رئیس حزب کمونیست، در سخنرانی خود در افتتاحیه این اجلاس از سیاست «کرونا صفر» حمایت کرد، از طی شدن «گذاری از هرج و مرج به نظم» در هنگ‌کنگ سخن گفت و بار دیگر تاکید کرد که حمله نظامی را یک از راه‌های پس گرفتن تایوان می‌داند. به طور کلی، سخنان او بیشتر رنگ و بوی ادامه خط مشی قبلی را داشت تا تغییر.
شی که پیش‌تر در سال ۲۰۱۸ با تغییر قانون اساسی چین، محدودیت دو دوره‌ای ریاست‌جمهوری را لغو کرده بود، در این اجلاس برای سومین بار دبیرکل حزب کمونیست چین شد، اتفاقی که پیش از این سابقه نداشت. در این اجلاس شاهد تغییراتی در اساس‌نامه حزب کمونیست بودیم، اصلاحاتی که مشخصا درباره شی جینپینگ نگارش شده و جایگاه مرکزی او را در این حزب ترسیم کرد. این اصلاحیه‌ها همچنین شامل مفادی برای استفاده از دیدگاه‌های کمونیستی شی جینپینگ به عنوان چراغ راه آینده چین بود.
رئیس‌جمهوری چین که از قبل انتظار می‌رفت در این نشست قصد سرکوب مخالفان و تثبیت جایگاهش را داشته باشد، با اخراج «هو جینتائو»، دبیرکل سابق حزب کمونیست از مراسم اختتامیه کنگره برگمان‌ها صحه گذاشت. گرچه اعلام شد که خارج کردن جینتائو به دلیل کسالت او بوده، اما بسیاری بر این باورند که شی جینپینگ این بازی قدرت را با برنامه‌ریزی قبلی طراحی کرده بود.
از دیگر نکات کم‌سابقه این اجلاس این بود که سه روز پیش از آغاز آن، تظاهراتی علیه شی جینپینگ آغاز شد، آن هم در حالی که در آستانه بیستمین کنگره حزب کمونیست، چین در وضعیت امنیتی شدیدی قرار داشت و هر مخالفتی به سرعت و شدیداً سرکوب می‌شد.
«استعفای لیز تراس»
لیز تراس که در سرفصل «استعفای جانسون» با او آشنا شدیم، روی کار آمد تا هزینه زندگی را کاهش داده و بحران تامین انرژی را حل کند. او با شکست ریشی سوناک در انتخابات ریاست حزب محافظه‌کار، به ریاست این حزب و نخست‌وزیر انگلیس رسید. تراس برای تحقق وعده‌های خود، اعلام کرد که قیمت سوخت برای خانه‌ها، مشاغل و سازمان‌های عمومی تضمینی خواهد بود و طرح‌های مالی دیگری داد که به گفته کارشناسان، ثبات مالی را تحت‌الشعاع قرار داد. این طرح‌ها انتقادات بی‌شماری را علیه او مطرح کرد و اعتماد عمومی به قدرت اجرایی او را کاهش داد.
در نهایت، تراس که زمانی جوان‌ترین وزیر زن کابینه انگلیس بود، پس از تنها ۴۹ روز فعالیت در ۲۵ اکتبر ۲۰۲۲ استعفا داد و رکورد کوتاه‌ترین زمان نخست‌وزیری تاریخ انگلیس را هم از آن خود کرد.
پس از او ریشی سوناک در فضایی بدون رقابت، نخست‌وزیر انگلیس شد تا ساختمان شماره ۱۰ در خیابان داونینگ استریت لندن، در کمتر از ۲ ماه، سه نخست‌وزیر مختلف را در خود اسکان داده باشد.
«نوامبر»
«کاپ ۲۷»
بیست‌وهفتمین کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد از ۶ تا ۲۰ نوامبر با ریاست دوره‌ای مصر و در شهر شرم الشیخ این کشور برگزار شد. این نخستین کنفرانس اقلیمی قاره آفریقا از سال ۲۰۱۶ بود و ۹۲ رهبر و ۳۵۰ هزار نماینده از ۱۹۰ دولت جهان در آن شرکت کردند.
به باور کارشناسان، قاره میزبان این اجلاس، آسیب‌پذیرترین قاره در برابر تغییرات اقلیمی است. بر اساس تخمین‌ها، تغییرات اقلیمی تا سال ۲۰۳۰ حدود ۱۰۰ میلیون تن از ساکنان آفریقا را تهدید می‌کند.
در سال جاری فجایعی مانند سیل پاکستان، موج گرمای اروپا و طوفان یان در ایالت کالیفرنیای آمریکا، که به دلیل تغییرات اقلیمی به وجود آمده یا از آن تاثیر پذیرفته بودند، توجهات گسترده‌تری را به تغییرات اقلیمی جلب کرد.
با این حال، روسای جمهوری چین و روسیه، نخست وزیر استرالیا، پادشاه انگلیس و گرتا تونبرگ، فعال معروف محیط زیست در این اجلاس که به کاپ ۲۷ معروف بود، غایب بودند.
پس از دو هفته بحث و مشاجره، شرکت‌کنندگان در این نشست نتوانستند برای حذف سوخت‌های فسیلی به توافق برسند، اما برای اولین بار توافق کردند که یک صندوق جبران خسارت تاسیس شود که دستاورد بسیار بزرگی محسوب می‌شود.
«انتخابات میاندوره‌ای آمریکا»
در انتخابات میاندوره‌ای آمریکا در هشتم نوامبر ۲۰۲۲، تمامی ۴۳۵ کرسی مجلس نمایندگان، ۳۵ کرسی از ۱۰۰ کرسی سنا و ۳۹ مقام فرمانداری و ایالتی به رای گذاشته شد. نظرسنجی‌های پیش از انتخابات نشان می‌داد که محبوبیت جو بایدن، رئیس‌جمهوری دموکرات آمریکا کاهش یافته و احتمالا حزب دموکرات در این انتخابات شکست سنگینی از جمهوری‌خواهان خواهد خورد. علاوه بر این، در تاریخ آمریکا به ندرت اتفاق افتاده که حزبی کاخ سفید را در دست داشته باشد و در انتخابات میاندوره‌ای، یکی از دو مجلس کنگره را به رقیب خود واگذار نکند.
با این وجود، دموکرات‌ها به مراتب بهتر از انتظار عمل کردند و تنها با اختلاف کمی مجلس نمایندگان را به جمهوری‌خواهان واگذار کردند و در مجلس سنا نیز علاوه بر حفظ تمامی کرسی‌های خود، یک کرسی دیگر هم به دست آوردند. نگرانی از افزایش افراط‌گرایی را می‌توان از عواملی به حساب آورد که به دموکرات‌ها کمک کرد.
در ایالت‌هایی که در ادوار گذشته هر بار به یکی از این دو حزب رای داده‌اند، دموکرات‌ها عملکرد بهتری داشتند. نکته شاخص این بود که نامزدهایی در این ایالت‌ها از دموکرات‌ها شکست خوردند، که تحت حمایت دونالد ترامپ قرار داشته یا ادعای او درباره تقلب در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۰ را باور دارند. با این حال، این رئیس‌جمهوری سابق آمریکا پیش از برگزاری انتخابات میاندوره‌ای موضع خود را در این مورد مشخص کرده بود: «اگر جمهوری‌خواهان پیروز شوند باید از من تشکر کنند، اما اگر شکست بخورند من مقصر نیستم!»
«زمین هشت میلیاردی»
بر اساس بررسی‌های سازمان ملل متحد، در پانزدهم نوامبر ۲۰۲۲ جمعیت زمین به هشت میلیارد تن رسید که نسبت به دهه ۱۹۵۰، رشد سه برابری داشت. گرچه به لطف پیشرفت‌های علمی طول عمر انسان‌ها زیاد شده، اما در هفتاد سال گذشته نرخ رشد جمعیت به کمترین سرعت خود رسیده است.
سازمان ملل همزمان با اعلام هشت میلیاردی شدن زمین، پیشبینی کرد که این عدد تا سال ۲۰۵۰ به ۹.۷ میلیارد خواهد رسید.
این در حالیست که نرخ رشد کاهش یافته و پیشبینی می‌شود که در این سال، تعداد افراد بالای ۶۵ سال دو برابر افراد زیر پنج سال خواهد بود.
«جام جهانی فوتبال»
بیست‌ودومین دوره جام جهانی فوتبال امسال برای اولین بار در قطر، یک کشور مسلمان برگزار شد. این مسابقات که از ۲۰ نوامبر شروع شد و تا ۱۸ دسامبر ادامه داشت، با حضور ۳۲ تیم برگزار شد و با قهرمانی آرژانتین با پیروزی بر فرانسه در ضربات پنالتی، به پایان رسید.
میزبانی قطر در این دوره از رقابت‌ها بحث‌های زیادی را برانگیخت و برخی مدعی شدند که فیفا در ازای دریافت رشوه‌های هنگفت، میزبانی را به این کشور داده است. آب و هوای قطر، کم‌رنگ بودن فرهنگ فوتبالی در تاریخ این کشور، نقض ادعایی آزادی‌های مدنی و فردی و همچنین شرایط دشوار کار برای کارگرانی که قطر را برای میزبانی جام جهانی آماده کردند، از جمله انتقاداتی بود که به این کشور وارد بود. همچنین بر اساس قوانین فیفا، کشور میزبان بدون نیاز به حضور در مسابقات گروهی، به جام جهانی راه می‌یابد و این باعث شد تیم ملی فوتبال مردان قطر برای اولین بار در جام جهانی حاضر شود.
آرژانتین توانست در ضربات پنالتی قهرمان دوره گذشته جام جهانی را شکست داده و به سومین قهرمانی خود در این رقابت‌ها دست یابد.
«اعتراضات چین»
آنچنان که گفتیم، در اوایل اکتبر بنرهایی علیه حزب کمونیست چین و در حمایت از دموکراسی از روی پلی در پکن آویزان شد و اعتراضات پراکنده‌ای را آغاز کرد. این اعتراضات تا هفته آخر نوامبر به شکل جسته و گریخته ادامه داشت تا اینکه در ۲۴ نوامبر، آپارتمانی در منطقه سین‌کیانگ – که اکثریت ساکنان آن اقلیت مذهبی اویغور هستند - دچار آتش‌سوزی شد و ۱۰ تن از ساکنان آن از دنیا رفتند. از ابتدای شیوع ویروس کرونا، چین سیاست سختی در مقابله با این ویروس اتخاذ کرد که زندگی روزمره شهوندان را با مشکلات زیادی مواجه کرد. پس از انتشار خبر این آتش‌سوزی، برخی این احتمال را مطرح کردند که ممکن است قوانین سفت و سخت قرنطینه در چین باعث شده که ساکنان این ساختمان نتوانند فرار کنند یا آتش‌نشان‌ها به موقع وارد عمل نشوند. فارغ از راست یا دروغ بودن این ادعاها، آتش‌سوزی ۲۴ نوامبر بر آتش اعتراضات پراکنده‌ای که از ماه قبل در جریان بود دمید و تبدیل به تظاهراتی گسترده شد که به سرتاسر چین گسترش یافت.
در این تظاهرات کم‌سابقه، حامیان دموکراسی خواستار پایان قوانین دشوار مقابله با کرونا شده و علیه حزب کمونیست و شی جینپینگ، دبیرکل آن شعار سر دادند. از دیگر انگیزه‌های معترضان می‌توان به سانسور شدید اطلاعات در چین، شرایط کاری دشوار ناشی از قرنطینه و نقض ادعایی حقوق بشر اقلیت قومی اویغور در سین‌کیانگ اشاره کرد.
به دلیل سرکوب گسترده اعتراضات توسط نیروهای امنیتی چین، بسیاری از معترضان کاغذهایی سفید را بالای سر نگه داشته و هیچ شعاری روی آن ننوشتند؛ از این رو، این اعتراضات به «تظاهرات کاغذ سفید» یا «انقلاب A۴» معروف شد.
در پی شدت‌گیری تظاهرات، حزب کمونیست انعظاف نشان داده و محدودیت‌های سیاست «کرونا صفر» خود را کم کرد، از جمله کاهش آزمایش‌های کرونا، کاهش قرنطینه‌ها و مجاز دانستن قرنطینه خانگی برای بیماران با علائم خفیف.
«دسامبر»
«مالک جدید توییتر»
ایلان ماسک که سال گذشته در مجله تایم به عنوان ثروتمندترین مرد جهان معرفی شد، در سال جاری هم با خرید توییتر خبرساز شد. او از ابتدای ۲۰۲۲ شروع به خرید سهام توییتر کرد و در ماه آوریل با ۹.۱ درصد، به برجسته‌ترین سهامدار این شبکه اجتماعی تبدیل شد. او در ۱۴ آوریل در اقدامی شگفت‌آور، پیشنهاد داد که توییتر را از صاحبانش بخرد و وقتی با مخالفت آن‌ها مواجه شد، تهدید کرد که تمامی سهامش را خواهد فروخت.
صاحبان پیشین توییتر تنها ۱۱ روز در برابر این پیشنهاد ماسک مقاومت کردند و در ۲۵ آوریل در ازای دریافت ۴۴ میلیارد دلار، تن به خواسته او دادند. این قرارداد در نهایت در ۲۷ اکتبر نهایی شد و ماسک مدیرعامل توییتر شد. او در همان ابتدای کار برخی از مدیران ارشد توییتر و نیمی از کارکنان این شرکت را اخراج کرد و اعلام کرد که اگر کسی می‌خواهد در توییتر بماند، باید سخت‌تر از قبل کار کند، پیامی که به نوبه خود استعفای صدها کارمند دیگر را در پی داشت.
او در ۱۸ دسامبر در یک نظرسنجی توییتری از کاربران پرسید که مدیرعامل توییتر بماند یا از منصب خود کناره‌گیری کند. اکثریت کاربران رای به کناره‌گیری او دادند و این مدیرعامل تسلا و اسپیس‌اکس هم نتایج را پذیرفت. او گفت: به محض پیدا کردن کسی که به اندازه کافی برای پذیرش این مقام احمق باشد، از مدیرعاملی استعفا خواهم داد.
«بازگشت بیبی»
محکومیت بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر وقت اسرائیل در سال ۲۰۱۹ به فساد، رشوه و خیانت در امانت، یکی از دلایلی بود که باعث شد انتخابات ۲۰۱۹، هفت ماه زودتر از موعد مقرر خود و در آوریل آن سال برگزار شود. اما این انتخابات راه به جایی نبرد؛ از آنجا که هیچ یک از احزاب، موفق به تشکیل ائتلاف نشد، بن‌بستی سیاسی رقم خورد که بیش از دو سال به طول انجامید. بعد از دو انتخابات ناموفق دیگر در سپتامبر ۲۰۱۹ و مارس ۲۰۲۰، سرانجام با ائتلاف نفتالی بنت و یائیر لاپید، پرونده نخست وزیری نتانیاهو در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۱ بسته شد.
با این حال، پس از چند ماه تلاش ناموفق برای تثبیت کابینه و با خروج یکی از اعضای کابینه ائتلافی، لاپید و بنت پارلمان را منحل اعلام کرده و از برگزاری پنجمین انتخابات اسرائیل در چهار سال گذشته در اول نوامبر خبر دادند. حزب «لیکود» نتانیاهو در این انتخابات بیشترین کرسی‌ها را به خود اختصاص داد و ائتلافی تشکیل داد که ۶۴ کرسی (۶۱ کرسی مورد نیاز برای کسب اکثریت) را به دست آورد. این راست‌گراترین ائتلافی است که اسرائیل به خود دیده است. دولت جدید نتانیاهو در ۲۹ دسامبر سوگند خورد.
انتهای پیام
نظرات